کک ایرانی نداریم!

کک که نوعی مصرف سوختی دارد در بسیاری از صنایع مختلف همچون فولاد سازی و آلومینیوم مورد استفاده قرار می‌گیرد اما از آنجایی که در کشور واحد کک سازی وجود ندارد در تامین سوخت این نوع صنایع نیز مشکلات عدیده‌ای ایجاد شده که بخش اعظم آن از طریق واردات تامین می‌شود.

جلیل سالاری در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهار داشت: کک نفتی ماده جامد نهایی غنی از کربن بوده که از فرایند پالایش نفت حاصل می‌شود و محصول جانبی است و طی شکست مولکولی ایجاد می‌شود. در واقع در فرآیندهای پالایشگاهی از دو روش شکست استفاده می‌شود، روش اول شکست مولکولی حرارتی نامیده می‌شود و فرآیند دوم شکست مولکولی هیدروژنی است. در شکست مولکولی حرارتی مقداری کربن تشکیل می‌شود که در واقع کک نفتی نامیده می‌شود. در پالایشگاه‌هایی که به اصطلاح تولید نفت صفر وجود دارد از شکست مولکولی حرارتی در واحدهای کک‌سازی تاخیری، تبدیل برش‌های سنگین نفتی به کک و محصولات میان تقطیر انجام می‌شود. هرچه میزان فونداسیون کربن بیشتر باشد میزان کک تولیدی نیز زیاد خواهد بود. در این روش حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد کک تولید می‌شود. در واحد کک سازی تاخیری سایر موارد تولیدی محصول هستند که باید در دیگر واحدها عملیات کیفی‌سازی صورت گیرد.

وی افزود: گفتنی است نفت کوره زمانی که تحت فرآیند شکست مولکولی قرار می‌گیرد به گازوئیل نامرغوب تبدیل می‌شود و طی فرآیندی به نفت سبک و محصولات مرغوب‌ تر بدل می‌شوند. در واحدهای پالایشگاهی ایران کک سازی به هیچ عنوان وجود ندارد. کک ایجاد شده در واقع چندین شاخص دارد و در وهله اول مصرف سوختی دارد و یا به عبارت بهتر مانند زغال سنگ که در کارخانه‌های سیمان به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد، کک به شکل جامد است و در نیروگاه‌ها مصرف سوختی و حرارتی دارد.

صنایع فلزی نیازمند به کک هستند

قائم مقام اسبق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تصریح کرد: کک گرید آندی نوعی کک بوده که در صنایع فولادی و آلومینیومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این کک‌ ها پیل‌ های الکترونیکی هستند که در صنایع نام برده به کار گرفته می‌شوند و برای تولید در صنایع آلومینیومی حدود ۷۵۰ تا ۸۰۰ تن کک نیاز کشور بود. به طور کلی ماهیت کک باید شاخص مصرف سوختی را داشته باشد تا به سمت تولید کک‌های آندی حرکت کند. عملا بستگی به نوع خوراک دارد و با توجه به ویژگی‌هایی که نفت خام و ترکیبات سنگین دارند به دلیل وجود ترکیبات فلزی، گوگردی و ناخالصی به صورت مستقیم امکان تبدیل به کک آندی نیست، بنابرابن لازم بر این است که این نوع مواد ابتدا تحت عملیاتی قرار گیرد و سپس به مشخصات مورد نیاز برسند و وارد واحدهای کک سازی شود تا محصول جانبی مورد نیاز حاصل شود.

سالاری ابراز کرد: در ایران با توجه به پیش‌بینی رشد صنایع آلومینیوم‌ سازی و فولاد سازی، رشد مصرف این ماده در کشور مورد انتظار است. این در حالی است که تمام کک مورد نیاز این صنایع، از خارج کشور وارد می‌شود و علی رغم وجود خوراک اصلی این واحد که ته‌ مانده برج تقطیر خلا پالایشگاه است، تاکنون هیچ واحد کک‌ سازی در کشور احداث نشده ‌است. برای تولید نفت کوره واحدهای شکست مولکولی در کشور وجود دارد اما سیستم‌های تاخیری نداریم و سیستم‌های تاخیری برای فرآیندی است که بخواهیم نفت کوره را پیدا کنیم و در صورت داشتن مشخصات کک مورد نیاز وارد مرحله شکست حرارتی می‌شود. به عبارت بهتر مصرف کک برای سبک‌ سازی نفت خود یک چالش بوده و اغلب تمام توجه‌ها به سمتی است که ابتدا کک آندی تولید شود که اصطلاحا کک سوزنی نامیده می‌ شود و سپس وارد مرحله تاخیر شده تا کک با مشخصات مورد نیاز نیز تولید شود.

وی در پایان خاطر نشان کرد: در مجموع از کک استفاده‌های بسیار می‌شود، به عنوان مثال در تبدیل نفت فوق سنگین به سبک‌تر این نوع کک تولید می‌شود که یک محصول جانبی به حساب می‌آید که باید در قسمت دیگری مورد استفاده قرار گیرد، به عنوان مثال این کک در برخی از صنایع به عنوان سوخت به کار گرفته می‌شود. فرایند کک سازی برای تولید محصولات میان تقطیر و کک نفتی از برش‌های سنگین نفتی مانند ته مانده برج تقطیر در خلا می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. برای تولید کک نفتی آندی مورد نیاز صنایع آلومینیوم سازی از ته مانده‌های برج تقطیر در خلا تولیدی پالایشگاه‌های ایران که حاوی سولفور و فلزات بالا هستند، می‌توان از فرایندهای پیش تصفیه خوراک مانند فرایند سولفورزدایی با هیدروژن استفاده نمود.