این ایده ایران را از تشنگی نجات می دهد!

در ایران همچون بسیاری از کشورها سدها با اهداف گوناگونی احداث می‌شوند که ابتدایی‌ترین و طبیعی‌ترین دلیل ساخت سد، جمع‌آوری پشت این سازه و استفاده برای مصارف گوناگون است. همچنین در کنار سدها برای تولید برق از برق‌آبی نیز استفاده می‌شود.

سدهای قوسی، وزنی، خاکی، رودخانه از جمله مهم‌ترین انواع سدها به شمار می‌آیند که در ایران اغلب سدها به دلیل شرایط محیطی از قوسی و دوقوسی استفاده می‌شود، از مهم‌ترین سدهای ایران می‌توان به سد لتیان، کارون، کرخه و دز را نام برد. در این بین سدهای زیرزمینی ازجمله سدهایی هستند که نام آن‌ها کمتر شنیده شده است. گفتنی است این نوع سدها در زیر زمین ساخته می‌شوند و هدف از احداث آن‌ها مسدود کردن جریان آب‌های زیرزمینی است که در نتیجه ذخایر آب در زیر زمین را سبب می‌شوند. این نوع سدها اغلب بر سر راه آبراهه و رودهای فصلی ساخته می‌شود و رودخانه‌های دائمی برای ایجاد سد زیرزمینی مناسب نیستند.

قابل ذکر است که در محل‌های خشک رودخانه‌ها تنگه‌هایی وجود دارد که برای ساخت سدهای زیرزمینی مناسب هستند و عمق این تنگه‌ها حداکثر به ۳۰ متر نیز می‌رسد. این نوع سازه‌ها نسبت به سایر سدها از مزیت‌هایی برخوردار هستند که ازجمله آن‌ها می‌توان به تبخیر بسیار کم آب، کاهش خطر آلودگی، پایداری زیاد سازه، هزینه اندک ساخت سد و همچنین استفاده از آب‌های تجدیدپذیر اشاره کرد. ظرفیت سدهای زیرزمینی بر اساس عوامل مختلفی متفاوت بوده و از ۱۵ لیتر در ثانیه تا ۱۵۰ لیتر در ثانیه متغیر است.

در حال حاضر که کشور با بحران کم‌آبی و خشکسالی مواجه است می‌توان ساخت این نوع سدها را یک راهکار اساسی برای مقابله با این مشکلات را در نظر گرفت و برای تولید آب و کاهش اثرات خشکسالی ساخت بیشتر سدهای زیرزمینی را در دستور کار قرار داد. به عبارت بهتر احداث این نوع سدها را به عنوان یک روش نوین برای مدیریت موضوع آب و مبارزه با کم‌آبی و خشکسالی معرفی کرده‌اند.

قدمت ساخت این نوع سد به سال ۱۳۷۰ بازمی‌گردد که در شهرستان کهنوج استان کرمان برای تامین آب شرب احداث شد. سد زیرزمینی کوثر دامغان نیز نمونه دیگری از ساخت این نوع سد به حساب می‌آید که در واقع اولین سد با هدف کنترل و استفاده از آب‌های زیر سطحی در منطقه کوه زر دامغان با ظرفیت ۳۱ هزار متر مربع ساخته شد و تا حدود مشکل کم‌آبی منطقه با احداث این سد برطرف شد. موضوع ساخت سدهای زیرزمینی در دنیا نیز طرفداران بساری دارد و اغلب کشورها جهت مقابله با کمبود آب از این سد کم هزینه استفاده می‌کنند. به عنوان مثال دو کشور برزیل و هند ازجمله طرفداران این نوع سد به شمار می‌آیند.

مطالعات و تحقیقات نشان داده است که ساخت سدهای زیرزمینی برای کشورهای همچون ایران که با نوسان سطح آب زیرزمینی همراه هستند و تغییرات فصلی به صورت پیوسته سطح آب‌های زیر زمین را دچار افت و خیز کرده است، راه حل مناسبی برای تامین آب شرب و کشاورزی محسوب می‌شود. گفتنی است که ساخت این نوع سد برای اقلیم‌های خشک و نیمه خشک در اولویت قرار می‌گیرد و مکان یابی برای احداث آن از مهم‌ترین مسائل است و در مجموع می‌توان گفت برای ساخت یک سد زیرزمینی باید به دنبال یک گسل، شیب، شکست زمین‌شناسی و ژموفولوژی زمین برای تجمع آب بود.