طرح انتقال آب خلیج فارس راهگشای ابرپروژه ها در کشور

به سرانجام رسیدن پروژه بزرگ انتقال آب خلیج‌فارس، مستلزم همراهی و همدلی وزارت نیرو بوده است. مجید نامجو از جمله وزیرانی است که از نزدیک در جریان فراز و نشیب‌های پروژه بوده و به پیشبرد آن کمک کرده است. در همین راستا با وزیر وقت به گفتگو نشستیم و از او درباره جوانب مختلف پروژه انتقال آب خلیج‌فارس در مقطعی که سکانداری وزارتخانه را برعهده داشته است سوال کردیم.

وزیر پیشین وزارت نیرو درباره کم و کیف حضور خود در پروژه گفت: «ارتباط بنده با این پروژه از زمان انجام مسئولیت در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور به عنوان معاون وزیر، آغاز شد. آن زمان می‌خواستیم از کسانی که در حوزه آب، سرمایه‌گذاری می‌کنند خرید تضمینی داشته باشیم. در آن هنگام آقای حسین‌زاده که اکنون مدیرعامل یکی از موسسات مالی و اعتباری کشور است موضوع جالبی را مطرح کرد. او گفت قصد دارد آب خلیج‌فارس را پس از شیرین‌سازی، روانه استان کرمان کند. بنابراین استارت طرح در آن زمان و توسط ایشان زده شد. ما هم در شرکت مهندسی آب و فاضلاب از طرح استقبال کردیم».

گل‌گهر به تنهایی از عهده مخارج برنمی‌آمد

وی در تشریح بیشتر نحوه آغاز کار گفت: «حسین‌زاده، کار را با طراحی پایگاهی برای شیرین‌سازی آب و انعقاد قرارداد با یک شرکت مهندسی، آغاز کرد. کار زمانی قوت گرفت که محمد جلال مآب، مدیرعامل شرکت صنعتی و معدنی گل‌گهر شد. در آن زمان من به منصب وزارت نیرو رسیده بودم. جلال‌مآب در آن دوران مسئله شیرین‌سازی و انتقال آب را مجدداً مطرح کرد و خواستار کمک وزارت نیرو شد. من پیش‌زمینه‌ای از طرح داشتم، بنابراین اطلاعات را در اختیار او قرار دادم. ایشان نیز با همت بسیار، پایگاهی که به منظور شیرین‌سازی آب، طراحی و اجرا شده بود را خریداری کرد. پس از آن بود که با حضور بنده، محمد جلال‌مآب و همکاران ایشان، سلسله جلساتی در وزارت نیرو پیرامون این موضوع برگزار ‌شد. یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده در جلسات، بخش اقتصادی پروژه بود. مدیران گل‌گهر بر این باور بودند که رساندن آب به این مجتمع، در مقایسه با رساندن فرآورده‌های معدنی به دریا، صرفه اقتصادی بیشتری دارد. اما مشکل این بود که گل‌گهر به تنهایی قادر به انجام کار نبود».

چادرملو و شرکت مس هم ملحق شدند

به این ترتیب بود که تامین و انتقال آب خلیج‌فارس شکل گرفت. وزیر نیرو در دولت دهم در این باره گفت: «در جلساتی که در وزارت نیرو برگزار شد، آقای جلال‌مآب مکلف شد مدیران صنایع دیگری را که در مسیر خط لوله انتقال آب قرار داشتند مجاب کند تا در پروژه سهیم شوند و کنسرسیومی را ایجاد کنند و منابع مالی طرح از این طریق تامین شود. مدیرعامل شرکت گل‌گهر توانست مس سرچشمه و چادرملو را نیز به پروژه اضافه کند. به‌این‌ترتیب شرکت تامین و انتقال آب خلیج‌فارس به مدیرعاملی میرعلی یاری تاسیس شد. از آن تاریخ به بعد بود که آقای یاری نیز به پروژه اضافه شد. موضوع دیگری که در جلسات مطرح شد بحث حاکمیت آب بود. تا آن زمان در رابطه با تخصیص آب دریا، فکر یا نظری وجود نداشت. این موضوع، موجب بروز وقفه و مشکل در روند اجرایی پروژه شد. وزارت نیرو از زمان‌های گذشته، در رابطه با آب‌های زیرزمینی یا سطحی، برنامه و سیاست مشخص و ثابت خود را داشت اما در زمینه آب دریا، شرایط این‌گونه نبود و هیچ پیش‌زمینه‌ای وجود نداشت. همکاران ما در وزارت نیرو حدود ۶ ماه، موضوع را بررسی کردند تا به جمع‌بندی برسند و بدانند که فرایند کار به چه صورت خواهد بود».

روز بسیار بزرگی بود

مجید نامجو در تکمیل این موضوع گفت: «روزی که مجوز تخصیص آب دریا را برای شرکت تامین و انتقال آب خلیج‌فارس صادر کردیم، روز بسیار بزرگی برای وزارت نیرو و عوامل پروژه انتقال آب خلیج‌فارس بود. پس از صدور مجوز؛ آقای یاری با حمایتی که وزارت نیرو از طرح به عمل آورد کار را در سه فاز شروع کرد. به لطف خدا امروز، شاهد به سرانجام رسیدن پروژه بزرگ انتقال آب خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران هستیم. اجرای این پروژه اتفاق بزرگی بود که در کشور رخ داد. وقتی طرحی به این وسعت و گستردگی، عملیاتی می‌شود فارغ از برکات خیری که به همراه دارد؛ موجب می‌شود که سد و مانعی بر سر راه اجرای پروژه‌های بزرگ وجود نداشته باشد».

راه برای پروژه‌های مشابه هموار شد

او درباره فواید و نتایج پروژه گفت: «زمانی که در وزارت نیرو، مشغول به فعالیت بودم برآوردها حاکی از آن بود که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس روزانه تا ۲۴میلیون مترمکعب، آب از خلیج‌فارس برداشت و شیرین‌سازی می‌کنند ولی ما اقدام شایان‌توجهی در این خصوص انجام نداده بودیم. ما کشوری هستیم که منابع آبی محدودی داریم و روزبه‌روز هم از مقدار این منابع کاسته می‌شود. بنابراین برای اینکه مرکز کشور را از چالش کم‌آبی و شاید بی‌آبی دور کنیم، هیچ راهبردی جز اتصال به دریای جنوب و شمال کشور نداشتیم. در همین راستا لازم بود که افرادی، آستین همت را بالا بزنند و در سایه حمایت حاکمیت، نسبت به انجام این کار مهم اقدام کنند تا این اتفاق رقم بخورد. بدون شک، امروز که این اتفاق خجسته، رخ داده است افراد دیگری که قصد اجرای چنین طرح‌هایی را دارند نگران نخواهند بود و با تکیه بر این روش و حتی روش‌های بهتر، می‌توانند نسبت به آغاز پروژه‌های خود اقدام کنند».حضور و مشارکت در چنین پروژه‌هایی، معمولاً پر از خاطره است. وزیر نیرو در دولت دهم دراین‌باره گفت: «هنگامی‌که با رئیس‌جمهور وقت، آقای احمدی‌نژاد درباره پروژه صحبت می‌کردم به ایشان یادآور شدم که این پروژه را صنایع کشور بدون دخالت دولت، عهده‌دار شده و به کمک وزارت نیرو آن را به‌پیش برده‌اند. این امر موجب شد که ایشان شخصاً برای کلنگ‌زنی پروژه در محل حضور پیدا کنند».

بهانه‌ای برای توجیه کاستی‌ها

کمتر کسی فکر می‌کرد که پروژه، این‌قدر زود به سرانجام برسد. مجید نامجو، وزیر پیشین وزارت نیرو دراین‌باره گفت: «در کشور ما یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که در اجرای پروژه‌های بزرگ وجود دارد این است که اکثریت قریب به اتفاق این قبیل پروژه‌ها، دولتی هستند. دولت هم منابع محدودی را برای پروژه‌ها در نظر می‌گیرد. از طرف دیگر مجلس ما مجلسی محلی است؛ یعنی بیشتر بر حل مشکلات منطقه‌ای حوزه انتخابی نمایندگان متمرکز است. این موضوع موجب می‌شود که منابع محدود کشور تقسیم شود. به‌این‌ترتیب منابع کمی به پروژه‌ها و طرح‌های در دست اقدام، اختصاص داده می‌شود. به همین علت است که بیشتر این طرح‌ها به مرحله بهره‌برداری نمی‌رسند. وقتی منابع مالی پروژه‌ها تامین نشود قصور و کاستی‌ها، پشت نبود منابع مالی، پنهان می‌ماند. اما اگر منابع مالی پروژه، تامین شود دیگر بهانه و حائلی برای پنهان کردن مشکلات و کمبودهای دیگر باقی نخواهد ماند. بنابراین می‌توان گفت یکی از موضوعاتی که موجب موفقیت پروژه انتقال آب خلیج‌فارس شد تامین منابع مالی، قبل از اجرای پروژه بود. هدایت و مدیریت آقایان جلال‌مآب و یاری و دیگر افرادی که در فرایند اجرا و هدایت مسیر پروژه نقش داشتند هم موضوع بسیار مهمی است و تاثیر زیادی در به سرانجام رسیدن این اتفاق بزرگ داشته است. بعد از پایان دوران فعالیت در وزارت نیرو، به‌صورت مستمر با آقای یاری ارتباط داشته‌ام. هیچ‌گاه از اجرای این پروژه غفلت نکرده و وضعیت پروژه را از ایشان جویا شده‌ام. در بعضی جلسات مربوط به پروژه شرکت می‌کردم. افتتاح این طرح یکی از بزرگ‌ترین آرزوهای من بود که به لطف خداوند تحقق یافت».