جنگ؛ بازار نفت را به ایران بازگرداند؟

روسیه با حذف دلار از سبد ذخایر ارزی خود به کمپانی های نفتی و آمریکا اعلان جنگ داده است و به زودی روسیه از بازار نفت جهان حذف خواهد شد. بر اساس این تحلیل که از سوی محمد حسین ادیب کارشناس اقتصادی مطرح می شود حضور جدی ایران به بازار نفت قابل پیش بینی خواهد بود.

به گفته او اتفاق مهمی که رسانه ها از آن غفلت کرده اند؛ بحران شدید نفتی در بازار بین المللی است که منجر به ورود جدی ایران به بازی نفتی جهان خواهد شد.

روسیه برنامه ریزی بلندمدت برای این جنگ نفتی داشته است. از ۳ سال گذشته این کشور سبد ذخایر ارزی خود را تغییر داده است. یک برنامه میان مدت که منجر به صفر شدن سهم دلار در سبد ذخایر ارزی این کشور شد.

وزارت دارایی روسیه در بیانیه ای که چند ماه گذشته منتشر کرد اعلام کرد سهم دلار از ذخایر ارزی صندوق ملی ثروت این کشور به صفر رسیده و از طرف دیگر سهم یورو، یوان و طلا از این ذخایر بیشتر شده است. دلار تا پیش از این سهمی ۳۵ درصدی از این ذخایر داشت که اکنون به صفر رسیده و سهم پوند نیز از کل ذخایر به پنج درصد کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر اما سهم یوان به ۳۹.۷ درصد و سهم یورو به ۳۰.۴ درصد افزایش پیدا کرده است. ین ژاپن سهمی ۴.۷ درصدی و طلا سهمی ۲۰.۲ درصدی از این ذخایر دارند.

بی توجهی به مهم ترین خبر راهبردی جهان

این بیانیه دقیقا همان اعلان جنگی است که محمد حسین ادیب کارشناس اقتصادی به آن اشاره می کند. به گفته او اتفاق خیلی قابل تاملی که در جهان افتاد و به عقیده من بزرگ ترین و مهم ترین خبر راهبردی جهان است؛ تبدیل ذخایر ارزی روسیه است.

ادیب با انتقاد از بی توجهی رسانه ها به این اتفاق مهم تاکید کرد: فضای رسانه ای به این خبر بی تفاوت بود و این خبر را خیلی جدی نگرفت در حالی که اتفاق بسیار مهمی است که اثرات آن را به زودی خواهیم دید.

او با بیان اینکه روسیه حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در خارج ذخایر ارزی دارد ادامه داد: این کشور که یک کشور نفتی و گازی و البته عمدتا نفتی است؛ منابعی را از محل صادرات نفت به دست می آورد و این ۶۰۰ میلیارد دلار از محل همین صادرات ذخیره شده به دست آمده است.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: از سال ۱۹۷۱ میلادی قاعده ای در دنیا برقرار شده که خرید و فروش نفت در دنیا به دلار انجام شود. یعنی هیچ کشوری نمی تواند نفت را با ارزی به جز دلار خریداری کند و هیچ کشور نیز نمی تواند نفت را با ارزی به جز دلار بفروشد. ایران هم نمی تواند نفت را با ارزی جز دلار در بازار جهانی به فروش رساند. به همین دلیل هم آمریکا می تواند به راحتی خرید و فروش نفت را تحریم کند. هر کسی هم که می گوید این قاعده برقرار نیست مشخص است که اقتصاد نفت را نمی فهمد.

ادیب افزود: با این توضیحات و پیشینه ای که ذکر شد مشخص است که روسیه هم به عنوان یک کشور صادر کننده نفت باید این محصول را به دلار بفروشد و ۶۰ درصد منابع حاصل از نفت را نیز به دلار نگاه دارد. اما روسیه از ۳ سال گذشته شروع به کاهش نسبت دلار در سبد ذخایر ارزی خود کرد تا اینکه در تیر ماه اعلام شد که حجم دلار در سبد ذخایر نفت روسیه صفر شده است. من محمد حسین ادیب اعلام می کنم؛ حذف دلار از سبد ذخایر ارزی روسیه به منزله اعلان جنگ به کمپانی های نفتی و اقتصاد آمریکاست و آمریکا این را برنمی تابد.

او تاکید کرد: در گذشته تجربه مشابهی در خصوص عراق داشته ایم. بعد از سه ماه از اینکه صدام اعلام کرد نفت را به دلار معامله نمی کند؛ آمریکا به عراق حمله کرد. بنابراین حتما و قطعا روسیه با این اقدام از بازار نفت و گاز کنار گذاشته می شود و سوئیفت به روی این کشور بسته خواهد شد.

دلیل روسیه برای حذف دلار

روسیه با هدف کاهش وابستگی به دلار و آسیب پذیری اقتصاد خود در برابر تحریم ها تصمیم گرفته است تا به تدریج سهم دلار را از ذخایر ارزی خود به کمترین سطح ممکن برساند. طبق اعلام وزارت دارایی روسیه، در سال های اخیر ریسک های کلان اقتصادی و ژیوپلتیکی باعث شده است تا این وزارت خانه دست به اقدامات پیشگیرانه برای ثبات بخشی به اقتصاد کند.

الکساندر پانکین، معاون وزیر خارجه روسیه در مصاحبه ای خبری گفته بود که تنش های سیاسی بین مسکو و واشنگتن، اطمینان طرف روسی را به دلار کاهش داده است. به گفته پانکین، در نتیجه تحریم ها و اقدامات غیر قابل پیش بینی آمریکا، شبهه هایی در خصوص کارآمدی استفاده از دلار در معاملات خارجی برای طرف روسی ایجاد شده و این کشور اکنون با دیگر کشورها در تلاش است تا اقدامات مقتضی را برای به حداقل رساندن ریسک های تحریمی و اخلال در جریان تجارت بین المللی اتخاذ کند.

پیش از این ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه در جریان همایش اقتصادی سنت پترزبورگ گفته بود روسیه تمایلی به ترک استفاده از دلار ندارد اما با توجه به تحریم های آمریکا مجبور به انجام این کار است.

ورود جدی ایران به بازار نفت

این کار پوتین از سوی آمریکا بدون پاسخ باقی نمی ماند. این اعتقاد ادیب کارشناس اقتصادی است. به گفته او آمریکا قطعا برای تحریم نفت روسیه اقدام خواهد کرد و در صورت تحریم نفت روسیه قطعی بدانید که تنها جایگزین ایران خواهد بود.

او متذکر شد: کنار گذاشتن روسیه از بازار نفت ممکن نیست مگر اینکه ایران جایگزین آن شود. عربستان کشوری نیست که بخواهد نقش جایگزین را برای روسیه بازی کند چرا که هر کشوری از یک حد مشخصی بیشتر رشد کند؛ با مقابله آمریکا مواجه خواهد شد. همه می دانیم که آمریکا اجازه تبدیل شدن کشورها به قدرت اقتصادی را نخواهد داد.

ادیب اضافه کرد: افرادی که می گویند اولویت آمریکا تضعیف قدرت اقتصادی ایران است در اشتباه هستند. در منطقه خاورمیانه اولویت آمریکا تضعیف قدرت عربستان خواهد بود و تاکید می کنم روسیه با کنار گذاشتن دلار اعلان جنگ به اقتصاد غرب داده است و اثرات این اقدام را در آینده خواهیم دید.

حذف انرژی روسیه امکان پذیر نیست

محمدعلی خطیبی نماینده اسبق ایران در اوپک اما نظری متفاوت دارد. او در گفت و گو با اقتصاد آنلاین گفت: به جز دلار با ارزهای دیگر هم می توان نفت فروخت. ما پیش از تحریم ها نیز نفت را با ارزهای دیگر مبادله می کردیم. بنابراین اینکه نفت را با دلار بفروشند یا ارزهای دیگر در اختیار کشور هاست و روسیه هم در ازای نفت می تواند هر نوع ارز و یا حتی کالا دریافت کند.

او معتقد است: روسیه نزدیک ۵.۵ میلیون بشکه در روز نفت خام صادر می کند و در کنار آن ۲.۵ میلیون بشکه صادرات فرآورده های نفتی دارد. جایگزینی این ۸ میلیون بشکه کار بسیار دشواری است. ایران نهایتا بتواند یک میلیون تا ۱.۵ میلیون بشکه نفت به صادراتش اضافه کند. مابقی این نیاز بازار چگونه تامین خواهد شد؟

خطیبی متذکر شد: به دلیل عدم امکان جایگزینی نفت و گاز روسیه، آمریکا تاکید کرده انرژی از تحریم های روسیه معاف است. اروپا نیز پیشنهاد داده که سوئیفت هم برای روسیه بسته نشود. چرا که روسیه می تواند در اقدامی متقابل، صادرات گاز به اروپا را متوقف کند که در این صورت اروپا دچار بحران جدی  خواهد شد.