اروپا به دنبال رقیب برای روسیه

هفته گذشته اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، در سفر به باکو تفاهمنامه دو برابر کردن واردات گاز این اتحادیه از آذربایجان را امضا کرد. طرفین توافق کرده‌اند که تا سال ۲۰۲۷ صادرات گاز آذربایجان به اتحادیه اروپا به ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال برسد.

آذربایجان از اواخر سال ۲۰۲۰ صادرات گاز به اتحادیه اروپا را آغاز کرد و طبق قرارداد، سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز تحویل اتحادیه می‌دهد.

در همین ارتباط محمود خاقانی اظهارکرد: اتحادیه اروپا سال‌ها پیش در راستای رقیب تراشیدن برای روسیه مصمم بود روی منابع گاز ایران حساب کند به همین دلیل در سال ۲۰۰۰ میلادی یک توافقنامه‌ای با ایران امضا کرد تا ایران بتواند با اتحادیه اروپا همکاری کند و شرکت‌های اتحادیه اروپا هم در منابع گاز ایران سرمایه‌گذاری کرده و به اروپا گاز صادر کنند، همچنین توافق کردند یک مرکز پژوهش و مطالعه در ایران در موسسه مطالعات انرژی ایجاد شود که تامین بودجه آن هم به میزان یک میلیون ۷۰۰ هزار یورو هم از سوی اتحادیه اروپا باشد، حتی در مناقصه یک شرکت فرانسوی برای همکاری با شرکت ایرانی برنده شد و یک نویدی داده شد که صنایع کوچک و متوسط در ایران با همکاری صنایع کوچک و متوسط آلمان در داخل ایران تمام خدمات و کالاهایی را که لازم است برای پروژه‌ها تولید کنند و این یک امیدبخشی در اقتصاد انرژی منطقه بود.

وی ادامه داد: در هین راستا خط لوله نوباکو طراحی شد که گاز ایران را از مسیر ترکیه به اروپا ببرد و این در حالی است که بحث رژیم حقوقی کاسپین هنوز مطرح نبود، به‌تدریج شرایط بین‌المللی تغییر کرد و خط لوله نوباکو به دلیل برخی مقاومت‌های امریکا و روسیه برای جلوگیری از توسعه منابع گاز ایران و همچنین نرسیدن گاز ایران به اروپا، متوقف شد. بنابراین خط لوله دیگری طراحی شد که گفته می‌شود این خط هنوز اقتصادی نیست ولی استراتژیک است، بعبارت دیگر دو خط لوله طراحی شد یکی باکو-تفلیس- جیحان ترکیه در شرق مدیترانه برای انتقال نفت خام خزر احداث شد و خط لوله دیگر به موازات این خط برای انتقال گاز جنوب قفقاز طراحی شد که گاز را از خزر به ترکیه و از آنجا به اروپا می‌رود. ظرفیت این خط کم بود، ایران هم موفق شده بود در کنسرسیوم میدان شاه‌دنیز جمهوری آذربایجان ۱۰ درصد سهم داشته باشد در واقع در این پروژه ایران هم صادرکننده گاز به اروپا خواهد شد.

این کارشناس حوزه بین‌الملل انرژی تصریح کرد: فاز دوم میدان شاه‌دنیز برای سرمایه‌گذاری از سوی روسیه مطرح شد و انتظار می‌رفت حجم تولید گا بالا برود، در این پروژه گازپروم، لوک‌اویل، توتال، بی‌پی و یک یا دو شرکت امریکایی هم حضور دارند بنابراین در نظر دارند میدان را توسعه دهند و خط لوله جدیدی که با همکاری روسیه و ترکیه احداث شده بزودی فعال می‌شود، بنابراین توافق اخیر بین آذربایجان و اتحادیه اروپا توافق بین جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا نیست، آذربایجان فقط سهامدار میادین گاز و خطوط لوله است و همه گاز متعلق به این کشور نیست، بلکه متعلق به شرکت‌های بین‌المللی چندملیتی و از جمله شرکت‌های روسی است و ایران هم ۱۰ درصد در این میدان سهام دارد، بنابراین می‌توان گفت پروژه مربوط به اکنون نیست از سال ۱۹۹۴ سرمایه‌گذاری شروع شده است.

وی تاکید کرد: در هر حال در صورت دو برابر شدن صادرات از آذربایجان این میزان گاز حتی اگر به اروپا صادر شود، نمی‌تواند جای گاز صادراتی روسیه را بگیرد و اروپا همچنان در زمستان با بحران مواجه خواهد بود، به طوری که یکی از دلایل سقوط یورو همین است.

خاقانی گفت: یکی از توافقاتی که اخیرا اتحادیه اروپا با آذربایجان و ترکمنستان امضا کرده اینکه امیدوارند گاز ترکمنستان را از عرض دریای خزر لوله به باکو و اروپا ببرند، در این این لوله‌کشی از خزر به دلایل مختلف از جمله رژیم حقوقی خزر و مسائل زیست محیطی روسیه و ایران توافق نداشتند، مطالعه شد که ۴ کشور ساحلی خزر از جمله قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان و ایران که عضو سازمان همکاری اقتصادی منطقه‌ای اکو هستند بتوانند باهم همکاری کنند و هم زمینه صادرات نفت و هم گاز منطقه را از مسیر ایران فراهم کنند، البته بنا بر این بود که گاز تبدیل به برق سپس صادر شود، در برنامه ششم هم عنوان شده بود که ایران محور صادرات برق منطقه شود، یعنی گاز را تبدیل به برق و برق را با خطوط انتقال جدید به اروپا صادر کنند، اگر این پروژه به نتیجه می‌رسید تحریم برق کار آسانی نبود. علاوه بر موانع داخلی برای این پروژه، کشورهای دیگر از جمله ترکیه، روسیه و امریکا هم نمی‌خواستند ایران محور قرار گیرد، بنابراین نگذاشتند طرح جلو برود.

وی تاکید کرد: اگر طرح یادشده اجرایی می‌شد ما می‌توانستیم در منطقه ارز جدید بنام enerjicoin به جای دلار تعریف کنیم که می‌توانست جایگزین یارانه سوخت شود و مردم به جای سکه و طلا این سکه را خریداری می‌کردند که پشتوانه آن منابع گاز ایران بود همین کاری که پوتین انجام داد و روبل را با منابع گاز روسیه پشتیبانی کرد، بنابراین روبل در برابر دلار تقویت شد. اگر مطالعه به نتیجه می‌رسید و ریال ایران پشتوانه نفت و گاز ایران را پیدا می‌کرد، اکنون این دلار بود که در برابر ریال سقوط می‌کرد.

این کارشناس حوزه انرژی یادآور شد: در شرایط فعلی قزاقستان برای صادرات نفت خام از مسیر روسیه به دریای سیاه با مشکلاتی مواجه است، در حالی که قرار بود ما محور صادرات انرژی دریای خزر به دنیا باشیم و سال‌ها پیش یک خط لوله از قزاقستان به خلیج‌فارس طراحی شده بود ولی آن هم به دلیل تحریم انجام نشد در هر حال اگر تحریم با برجام و بدون برجام لغو شود این خط لوله مدنظر قرار می‌گیرد و قزاقستان می‌تواند نفت‌خام خود را از مسیر ایران به خلیج‌فارس و دنیا صادر کند.