قطع و وصل جریان آب؛ راهکاری ساده اما مهم!

طبق پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، پائیز امسال با کاهش۵۰ درصدی بارش‌ها مواجه‌ایم‌، بر این اساس خشکسالی دو ساله کشور با ورود به سال آبی جدید یعنی مهرماه ۱۴۰۲ تداوم یافته و هم اکنون استان تهران با افت مخازن ۵ سد تأمین‌کننده آب خود روبه روست.

الگوی مصرف آب یعنی حد ‌متعارف مصرف ۱۴ مترمکعب در ماه برای هر خانوار و چیزی حدود ۱۴۰ لیتر در روز برای هر فرد پیش‌بینی شده است، این در حالی است که بررسی روند مصرف ۶ ماهه نخست سال جاری در استان تهران نشان می‌دهد که تنها ۳۷ درصد خانوارهای تهرانی حد متعارف و یا الگوی مصرف آب را رعایت کرده و سایر مصرف‌کنندگان در خارج از الگو و در گروه «پرمصرف»‌ و «بد‌مصرف» ‌قرار داشته‌اند، بدین ترتیب که ۵۹ درصد مشترکان پرمصرف بوده و مصرف ۱۴ تا ۲۸ مترمکعب یعنی تا دو برابر الگو داشته‌اند و ۴ درصد مشترکان نیز اساساً بد‌مصرف به شمار می‌روند و مصرف آب شرب آن‌ها از ۲۸ مترمکعب در ماه نیز فراتر رفته است و بنا بر آمارها، این دسته از مشترکان به تنهایی ۱۰ درصد از کل آب شرب بخش خانگی تهران را مصرف می‌کنند!

این در شرایطی است که با گذشت دو سال خشکسالی متوالی و ورود به سومین سال آبی کم بارش از اول مهر ماه در حوزه ۵ سد اصلی تهران یعنی سدهای امیرکبیر، لتیان، لار، ماملو و سد طالقان، حجم مخازن این سدها به طور چشمگیری کاهش یافته است و با توجه به چشم‌اندازهای نه چندان امیدبخش بارش‌های پائیزی، مدیریت مصرف آب ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

درگیری جوامع با پدیده خشکسالی موضوع تازه‌ای نیست و در متون و مستندات کهن نیز درباره آن به کرات سخن گفته شده است، چنانکه در قرآن کریم نیز در بیان زندگی و رسالت حضرت یوسف علیه‌السلام آمده است که این پیامبر الهی پس از تعبیر خواب فرعون مبنی بر وقوع ۷ سال بارش و فراوانی و در پی آن ۷ سال خشکسالی ، از قید اسارت و زندان نجات یافته و با مدیریت بحران دوره خشکسالی، به مقام عزیزی مصر نائل آمد.

سرزمین ایران اصولاً در اقلیم خشک کره زمین قرار دارد و میزان بارش‌های آن به طور معمول یک چهارم بارش های نرمال جهانی است، بدین معنا که حد نرمال بارش در دنیا به ۸۰۰ میلی‌متر در سال می‌رسد، اما به‌طور میانگین این رقم در سرزمین پهناور ایران ۲۵۰ میلی‌متر است و به همین دلیل نیز از گذشته با حفر قنات‌ها تلاش می‌شد از منابع آبی محافظت شده و به بهترین نحو ممکن مورد بهره‌برداری قرار گیرند.

در متون دینی و کتب آسمانی نیز آب به عنوان محور و منشاء حیات مورد توجه قرار گرفته و در قرآن آمده است "و ما انزل الله من السماء ماء فاحیا به الارض بعد موت‌ها؛ و آیا خداوند از آسمان آب را نازل نکرد تا زمین مرده را زنده کند؟" در عین حال که در کتاب آسمانی ما، انسان از اسراف مایه حیات برحذر و در این باره تصریح شده است، "کلو واشربو ولا تسرفو؛ بخورید و بیاشامید، ولی اسراف و زیاده روی نکنید."

این امر در احادیث و روایات دینی نیز مورد توجه ویژه قرار داشته است، چنانکه در روایات آمده است پیامبر اکرم از راهی می‌گذشتند، یکی از یاران خود را در حال وضو دیدند و فرمودند، ای سعد اسراف مکن، سعد گفت آیا در وضو گرفتن هم اسراف هست و حضرت فرمودند، آری، اگرچه وضو گرفتن در آب رودخانه‌ای باشد.

این در حالی است که بسیار مشاهده می‌شود هنگام حمام کردن یا شستشوی دست و حتی وضو گرفتن، آب شرب و بهداشتی که تأمین و تصفیه آن مستلزم صرف هزینه و زحمات فراوان بوده و راهی طولانی را می‌پیماید تا به منازل برسید، بی‌وقفه اتلاف شده و روانه فاضلاب می‌شود.

اهمیت آب در حیات تمامی موجودات عالم به حدی است که پیامبر اکرم در حدیثی مشهور فرموده‌اند؛ به درستی که عرش خدا بر آب بود و پیش از آن چیزی آفریده نشده بود. همچنین در روایات از آب به عنوان مهریه حضرت زهرا سلام‌الله علیها یاد شده و امیرالمؤمنین فرموده‌اند: بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت آب است.

در همین راستا نیز روایات بسیاری درباره اجر و پاداش سقایی و آب‌رسانی حتی به دیگر موجودات زنده اعم از درختان و حیوانات بیان شده است، به گونه‌ای که حضرت ختمی‌مرتبت پیامبر اکرم صلی‌الله در حدیثی گرانقدر می‌فرمایند، آیا تو را به صدقه‌ای با مؤونه کم که پاداش بزرگی دارد، راهنمایی کنم؟ آب بنوشان.

همان‌گونه که ذکر شد در بیش از ۱۰۰ آیه از قرآن کریم آب به عنوان مایه حیات و سبب رستاخیز و زنده شدن همه چیز در عالم بیان شده است و بدیهی است که باید شکر این نعمت را به بهترین وجه به جا آورد و بالاترین شکر نیز ارج نهادن به وجود این نعمت بزرگ خداوند و پرهیز از اسراف و اتلاف آن است.

در واقع با کمی دقت و تأمل می‌توان جریان آب پایدار را برای خود، عزیزان و دیگر همنوعان و حتی موجودات دیگر حفظ کرد. اقداماتی همچون بستن شیر آب هنگام مسواک زدن، شستن دست‌ها و یا حمام کردن و استفاده از جریان آب به مقدار نیاز.

در شرایطی که منابع و ذخایر آبی کشور علائم هشدار را نشان می‌دهند،گروه‌های پرمصرف باید حداقل ۱۰ درصد و بدمصرف‌ها حداقل ۲۵ درصد از مصارف خود بکاهند تا در صورت تداوم کم آبی، استان تهران با معضل تامین آب رو به رو نشود، بنابراین باید تمهیدات مصرف درست را به کار گرفت و در این بین موثرترین اقدامات قطع و وصل آب هنگام استفاده اعم از مسواک زدن، شستشو، حمام کردن و شستشو به جای استفاده بی وقفه از جریان آب است، همچنین به جای حمام کردن‌های طولانی، دوش گرفتن کوتاه و سریع را جایگزین کرده، آبیاری باغچه و گیاهان را به ساعات ابتدایی صبح و یا انتهای شب که تبخیر آب در حداقل است موکول کرد، زمانی که منتظر گرم شدن آب هستیم، آب جاری شیر را درجایی ذخیره کرده و برای آبیاری گل‌ها و درختان و مصارفی از این قبل مورد استفاده قراردهیم، برای شستشو و نظافت، مصرف آب را به حداقل رسانده و از ظرفیت کامل لباسشویی و ظرفشویی استفاده کنیم، در این بین باید توجه داشت که استفاده از لوازم کاهنده مصرف آب، نوعی سرمایه‌گذاری است که منافع آن متوجه اقتصاد خانوار و همگان خواهد بود.

به پایان رسیدن مخزن سد اکباتان در همدان نشان داد که منابع آبی پایان ناپذیر نیستند و باید مصرف بهینه را سرلوحه کارها قرار داد تا با پایدار ماندن جریان آب، جریان زندگی، رفاه و آسایش و بهداشت و سلامتی آسایش و آرامش پایدار و ماندگار بماند، در غیر این صورت کمبود آب در کلانشهری چون تهران با میلیون‌ها نفر جمعیت مسئله‌ای نیست که به راحتی قابل حل و فصل باشد، پس بهتر است گره‌ کاری که هم اکنون با دست گشوده می‌شود را نخواهیم با بی توجهی به دندان بگشائیم.