حیاتی ترین سوخت دنیا تهدید شد

هیچ سوختی برای اقتصاد جهانی به اندازه دیزل ضروری نیست. این سوخت در کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، کشتی‌ها و قطارها استفاده می‌شود. همچنین در ماشین آلات مورد استفاده در ساخت و ساز، تولید صنعتی و زراعت استفاده می‌شود. این سوخت برای گرمایش خانه‌ها مصرف می‌شود و از آنجا که قیمت گاز طبیعی بسیار بالاست، در بعضی از نقاط برای تولید برق، به مصرف می‌رسد.

آسیب ناشی از کمبود دیزل می‌تواند شدید باشد و در کل اقتصاد از قیمت بوقلمون روز شکرگزاری در آمریکا گرفته تا قبض مصرف کنندگان برای گرمایش خانه‌ها در زمستان امسال، منعکس شود. به گفته مارک فاینلی، از موسسه سیاست عمومی بیکر دانشگاه رایس، تنها در آمریکا، افزایش قیمت دیزل، به معنای ضرر ۱۰۰ میلیارد دلاری اقتصاد این کشور است.

در آمریکا، ذخایر دیزل و نفت کوره به پایین‌ترین حد خود برای این وقت از سال رسیده که در ۴۰ سال گذشته کم سابقه بوده است. شمال غربی اروپا هم با ذخایر اندک دیزل روبرو شده است که تا مارس مدت کوتاهی پس از اجرای تحریم علیه واردات فرآورده‌های نفتی روسیه، کاهش بیشتری پیدا خواهد کرد. بازارهای صادرات جهانی به اندازه ای دچار محدودیت عرضه شده‌اند که کشورهای فقیرتری مانند پاکستان قادر به خرید نیستند و صادرکنندگان قادر به فراهم کردن محموله‌های کافی برای تامین نیازهای داخلی این کشور نبوده‌اند.

داریو اسکافاردی، مدیرعامل سابق پالایشگاه نفت ایتالیایی ساراس می‌گوید مطمئنا این بزرگترین بحران دیزل است که تاکنون دیده‌ام.

دیزل در بازار نقدی بندر نیویورک که قیمت پایه کلیدی است، امسال حدود ۵۰ درصد صعود کرده است. قیمت اوایل نوامبر به ۴.۹۰ دلار در هر گالن رسید که دو برابر یک سال پیش بود.

عامل اصلی کمبود دیزل

موانع بزرگی در سطح جهانی برای ظرفیت پالایش وجود داشته است. عرضه نفت خام نسبتا محدود مانده است. اما این محدودیت درخصوص پالایش نفت خام و تبدیل آن به سوخت‌هایی نظیر دیزل و بنزین شدیدتر است. بخشی از دلیل این کمبود، ناشی از پاندمی کووید بوده است. پس از قرنطینه‌هایی که برای مقابله با شیوع همه‌گیری کووید ۱۹ وضع شد، پالایشگاه‌ها مجبور شدند بعضی از تاسیساتی که سودآوری چندانی نداشتند را تعطیل کنند. از سال ۲۰۲۰، ظرفیت پالایش آمریکا بیش از یک میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد. در این بین، در اروپا اختلالات حمل و اعتصاب کارکنان هم به تولید پالایشگاهی ضربه زد.

اوضاع با اجرای تحریم اتحادیه اروپا علیه صادرات روسیه، ممکن است وخیم‌تر شود. اروپا بیش از هر منطقه دیگری در جهان به دیزل وابسته است. طبق آمار شرکت ورتکسا، سالانه حدود ۵۰۰ میلیون بشکه دیزل از طریق کشتی تحویل داده می‌شود و حدود نیمی از این میزان، از بنادر روسیه بارگیری می‌شود. آمریکا هم واردات از روسیه که زمستان گذشته صادرکننده بزرگ به کرانه شرقی این کشور بود را متوقف کرده است.

زمستان هنوز شروع نشده اما کمبود سوخت در کرانه شرقی آمریکا باعث شده است تامین کنندگان دست به سهمیه‌بندی زده و پروتکل‌های اضطراری را اجرا کنند. شمال شرقی آمریکا که تراکم جمعیت بالایی دارد و دمای هوا در طول زمستان معمولا پایین صفر است، برای گرم کردن خانه‌ها، بیشترین وابستگی را به نفت کوره دارد. در بهترین سناریو، مصرف کنندگان این منطقه زمستان امسال ناچار خواهند بود، بالاترین قبض انرژی را پرداخت کنند. دولت برآورد خود از افزایش هزینه انرژی مصرف کنندگان را بالا برده و پیش بینی کرده است خانواده‌هایی که از نفت کوره استفاده می‌کنند، ۴۵ درصد هزینه بیشتری نسبت به زمستان گذشته پرداخت خواهند کرد.

مطمئنا این کمبود در سراسر آمریکا بعید است زیرا این کشور صادرکننده بزرگ این سوخت است. اما اختلالات منطقه‌ای و افزایش قیمت به خصوص در کرانه شرقی به کرات مشاهده خواهد شد. کمبود خطوط لوله در کرانه شرقی، محدودیت‌هایی ایجاد کرده است. این منطقه وابستگی زیادی به شبکه خطوط لوله شرکت کلونیال دارد که اغلب پر هستند. قانونی کشتیرانی معروف به جونز که یک قرن قدمت دارد، هم انتقال سوخت تولید داخلی را پیچیده کرده و تولیدکنندگان منطقه گلف کاست را تشویق می‌کند به جای تامین بازار داخلی، محصولشان را صادر کنند.

آسیب شدید تحریم‌های اروپا

از اوایل فوریه سال ۲۰۲۳، تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه واردات دریابرد فرآورده‌های نفتی روسیه آغاز می‌شود. این منطقه باید جایگزینی برای واردات از روسیه پیدا کند اما هنوز معلوم نیست این کار به چه نحوی انجام خواهد شد. زمستان سرد، مشکلات اروپا را تشدید خواهد کرد. شرکت مشاوره وود مک کنزی پیش بینی کرده است ذخایر شمال غربی اروپا در مارس، ماه پس از آغاز تحریم‌ها، به ۲۱۱.۹ میلیون بشکه کاهش پیدا خواهد کرد که پایین‌ترین میزان از سال ۲۰۱۱ خواهد بود.

با نزدیک شدن سریع به زمان آغاز تحریم‌ها، اروپا همچنان میزان زیادی دیزل از روسیه وارد می‌کند. البته این منطقه مقادیر زیادی هم واردات از عربستان سعودی، هند و کشورهای دیگر دارد. در نتیجه، واردات دریابرد در اکتبر به بالاترین میزان از سال ۲۰۱۶ رسیده است.

پایین آمدن سطح آب رودخانه لاین، آلمان را با محدودیت‌هایی روبرو کرده و تولید را محدود کرده است. پالایشگاه‌ها در کشورهای مجارستان و اتریش با اختلال جدی روبرو شده اند. تولید فرانسه هم با اعتصاب کارکنان پالایشگاه، دچار اختلال شد.

بر اساس گزارش بلومبرگ، به گفته مدیرعامل سابق ساراس، اگر روسیه دیگر صادرات نداشته باشد، مشکل بسیار بسیار بزرگی در سیستم ایجاد می‌کند که ترمیم آن واقعا دشوار خواهد بود.