ٖمحدودیت های بانکی جدید برای مهاجران
یک هفته‌ای می‌شود که باز هم اتباع خارجی در فضای مجازی از محدودیت‌ها و دردسرهای بانکی‌شان می‌گویند. شنیده‌ها حاکی از آن است که به تازگی برخی بانکها برای حساب مهاجران محدودیتی قائل شدند که نتوانند از طریق کارتخوان و درگاه‌های اینترنتی مجموعا بیش از سه میلیون تومان در روز خرید کنند.
یک هفته‌ای می‌شود که باز هم اتباع خارجی در فضای مجازی از محدودیت‌ها و دردسرهای بانکی‌شان خبر می‌دهند. در ایران مهاجران بارها در استفاده از خدمات شهروندی مؤثر و کلیدی از جمله استفاده از پلتفرم‌های پرداخت و انتقال الکترونیکی نظیر کارت الکترونیک بانکی، اینترنت بانک، موبایل بانک و … به مشکل برخورده‌اند. به نظر می‌رسد ماجرای این دردسرها سر دراز دارد.
پای محدودیت جدید در میان است؟
در ادامه تعدادی از نوشته‌های اتباع خارجی در فضای مجازی در رابطه با دردسرهای جدید بانکی‌شان در هفته اخیر را می‌خوانید:
« امروز برای این که حسابم مسدود شده بود رفتم بانک، کارمند بانک ملت میگه حسابت مسدود نیست. میگم خب پس چرا نمی‌تونم مبالغ بالای سه میلیون تومان خرید بزنم. گفت بانک‌مرکزی اجازه خرید بیش از این مقدار رو به افغاستانی‌ها نمیده. پولی که خودمون درآوردیم هم باید با جیره دریافت کنیم! »
« رفتم بانک پارسیان بهم گفتن برای حساب اتباع خارجی محدودیت گذاشتند و حتی اگر کسی الان بخواد حساب باز کنه یا کارت بانکیش رو عوض کنه فقط مثل قرن بوق بهش دفترچه می‌دن و هیچ خدمات دیگه‌ای نمی‌تونه دریافت کنه»
«سه روزه به مشکل خورده بودم اول فکر کردم کارتم مشکل داره یا کارتخوان. اما دیدم مبالغ پایین رو میشه کارت کشید برای همین رفتم بانک و بهم گفتن نمی‌تونید بیشتر از دو میلیون کارت بکشید. البته خرید اینترنتی رو هم سوال کردم و گفتن فرقی نمی‌کنه. کاش لااقل می‌شد اینترنتی پول جابجا کرد»
« مسخرست که پولی رو که با هزار زحمت بدست آوردیم نتونیم هرجور که می‌خوایم خرج کنیم و بهمون بگم اجازه نداری روزانه بیشتراز دو میلیون برداشت کنی. من الان برم بیمارستان دقیقا چیکار باید بکنم با این دو میلیون؟ با ارزش پول ایران الان دو میلیون تومن چیه آخه؟! »
« خواهرم توی اراک کارتش رو دستگاه خورده رفته کارت عابر جدید بگیره گفتن فعلا به افغانستانی ها کارت عابر نمی‌دن. باز شروع کردن…»
بانکها چه می‌گویند؟
به دنبال آنچه اتباع خارجی عنوان کردند برای پیگیری به شعب بانکها مراجعه کردیم و پاسخ‌های جالبی شنیدیم.
بانک سینا، سامان، اقتصادنوین، سپه، کشاورزی، پاسارگاد، توسعه صادرات از ماجرای ایجاد محدودیت برای حساب اتباع خارجی بی‌خبر بودند و گفتند در این باره هیچ دستور جدیدی به آنان ابلاغ نشده است.
اما یکی از کارکنان بانک ملت ایجاد محدودیت مالی برای اتباع خارجی را تایید کرد و گفت: برای حساب اتباع محدودیت جدید گذاشته شده است. محدودیت خرید در برخی بانکها دو میلیون و پانصد هزار تومان و برخی دیگر سه میلیون تومان است.
در یکی از شعب مرکزی بانک ملی نیز یکی از کارمندان عنوان می‌کند: این محدودیت به‌صورت خودکار برایشان ایجاد می‌شود. علت آن هم کد شهاب مشتریان است که اتباع خارجی بعضا ندارند. برای ایجاد محدودیت اصلا نیازی به ابلاغیه یا دستور از جانب بانک مرکزی نیست. مهاجران چون کد ملی برای کد شهاب ندارند خودکار این اتفاق برایشان می‌افتد.
شعب بانک پاسارگاد و انصار نیز محدودیت جدید برای خرید مهاجران را تایید می‌کنند.
اما ماجرا چیست؟ و علت دودستگی میان بانکها بر سر این موضوع کدام است؟ آیا دستوری برای ایجاد محدویت‌های تازه به بانکها ابلاغ شده یا موضوع طبق معمول کد شهاب است؟
ماجرا چیست؟
اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی یکی از کارشناسان این بخش در توضیح علت این محدودیت در بعضی بانکها و برای برخی مهاجران گفت: این مسئله احتمالا مربوط به الزاماتی است که خود بانکها با توجه به سیاست خودشان می‌گذارند. البته بانک مرکزی کلیات مقررات مربوط به اتباع خارجی را تنظیم و ابلاغ می‌کند. اتباع خارجی در ایران ۹ مدل مدرک دارند و بسته به نوع مدارکشان می‌توانند از بانکها خدمات دریافت کنند.
او در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است این مشکل به علت کد شهاب باشد، عنوان می‌کند: کلیه مشتریان بانکی باید کد شهاب داشته باشند. الزام به داشتن کد شهاب مصوب سال ۱۳۹۳ است و از ابتدای تیرماه ۱۳۹۴ باید کلیه مشتریان دارای کد شهاب باشند. اتباع هم مثل بقیه می‌توانند کد شهاب داشته باشند.
به گفته او بر اساس الزامات، هر مشتری جدید باید کد شهاب بگیرد. مشتریان قدیمی هم گاه ممکن است اطلاعاتی که برای کد شهاب لازم است را کامل نداشته باشند از جمله آدرس، شناسه فراگیر اتباع خارجی و…. وقتی این اطلاعات، درست و یا به روز نباشد قطعا کد شهاب به فرد اختصاص داده نمی‌شود. بدون کد شهاب هم خدمات بانکی داده نمی‌شود.
بنابراین اگر فردی قبلا کد شهاب داشته و حالا به دلایلی کدش از اعتبار ساقط شده است، ارائه خدمات متوقف می‌شود تا زمان تکمیل اطلاعات. این همان دلیلی بود که موجب شد در سال جاری چندین بار حساب اتباع خارجی کاملا مسدود شد و آن‌ها مجبور شوند در روزهای کرونایی مقابل شعب بانکی صف‌های طولانی تشکیل دهند.
با توجه به این که اگر مشتری کد شهاب نداشته باشد به طور کلی ارائه خدمات به او قطع می‌شود نه این که محدود شود، پس علت این محدودیت کد شهاب مشتریان نبوده، بلکه ظاهرا این محدودیت از جانب بانکها اعمال شده است.
کارشناس اداره مبارزه به پولشویی بانک مرکزی توضیح می‌دهد: یکی از مقررات اصلی در مبارزه با پوشویی این است که بانک باید مشتریانش را بشناسد. یکی از محورهای شناسایی مشتریان هم طبقه‌بندی آنان بر اساس ریسک است. مشتریان خارجی جزو مشتریان پرریسک بانکها محسوب می‌َشوند و احتمال پولشویی در این افراد بیشتر است بنابراین بانک باتوجه به اساسنامه و سیاست خود، که هیئت مدیره آن را تصویب کرده است، برای مشتریانش محدودیت ایجاد می‌کند. بانک قانونا این اختیار را دارد مخصوصا بانک‌های خصوصی که تابع قانون تجارت هم هستند.
مشتریان خارجی جزو مشتریان پرریسک بانکها محسوب می‌شوند و احتمال پولشویی در این افراد بیشتر است بنابراین بانک باتوجه به اساسنامه و سیاست خود، برای مشتریانش محدودیت ایجاد می‌کند. بانک قانونا این اختیار را دارد مخصوصا بانک‌های خصوصی که تابع قانون تجارت هم هستند.
برخورد سلیقه‌ای در غیاب دستورالعمل
براساس دستورالعمل چگونگی شناسایی مشتریان خارجی مصوب سال ۱۳۹۰، مهاجران حق داشتن خدمات الکترونیک را نداشتند. بنابراین اتباع خارجی دارای کارت آمایش ابدا نمی‌توانستند خدمات الکترونیک بانکی مثل کارت عابر بانک دریافت کنند.
از زمان راه‌اندازی سامانه کد فراگیر اتباع خارجی دیگر کشورها که در ایران حضور داشتند، توانستند کد فراگیر دریافت کنند و جهت افتتاح حساب ایرانی و دریافت عابر بانک اقدام کنند.
البته مهاجران همواره در برخی بخش‌ها از جمله اینترنت بانک با مشکل مواجه بودند برای مثال از زمانی که استفاده از رمز پویا الزامی شد و نیاز به شماره ملی وجود داشت، دسترسی‌ها برای آنان سخت‌تر شد.
مهاجرانی که در ایران اقامت دارند، وقتی تاریخ اقامتشان به انقضا نزدیک می‌شود، اگر کارت بانکی‌شان با مشکل مواجه شود، کارت برایشان تمدید نمی‌شود. در این حالت جدا از اینکه مجبور به استفاده از پول نقد هستند، دسترسی‌شان به پولی که در بانک دارند نیز قطع می‌شود.
به گفته خود اتباع خارجی به‌طور‌کلی هر خدمت جدیدی که ارائه می‌شود و نیاز به ارائه شماره ملی دارد، برای مهاجران که آن را ندارند، دردسر جدید است چرا که در هیچ بخشی از سامانه‌های مربوطه، بخشی برای آنان تعریف نمی‌شود.
البته تنها همین نیست و برخی دیگر از سیاست‌های دیگر هم به «عدم ارائه خدمات شهروندی درخور و مناسب به اتباع خارجی» تعبیر می‌شود. مثلا این که مهاجرانی که در ایران اقامت دارند، وقتی تاریخ اقامتشان به انقضا نزدیک می‌شود، اگر کارت بانکی‌شان با مشکل مواجه شود، کارت برایشان تمدید نمی‌شود؛ چون باقی‌مانده اقامت آنان کمتر از شش ماه است. در این حالت جدا از اینکه مجبور به استفاده از پول نقد هستند، دسترسی‌شان به پولی که در بانک دارند نیز قطع می‌شود؛ آن هم درحالی‌که ممکن است به این پول نیاز داشته باشند.
مهرماه سال ۹۸ با ابلاغ آیین‌نامه جدید مبارزه با پولشویی، محدودیت ارائه خدمات بانکی به مهاجران رفع شد؛ البته فقط روی کاغذ! قرار بود تا سه ماه بعد ضوابط اجرائی مربوطه ابلاغ شود، اما حالا با وجود گذشت نزدیک به یکسال از پایان زمان مقرر، خبری از ابلاغیه نیست.
اکنون در غیاب دستورالعمل نحوه ارائه خدمات بانکی، حداقل ۱.۵ میلیون نفر از اتباع خارجی ( براساس آمار مرکز آمار ایران در سال ۹۵) بلاتکلیف مانده‌اند و هراز گاهی با برخود سلیقه‌ای بانکها مهم‌ترین امور زندگی‌شان دچار چالش می‌شود.
البته در شرایطی که دستورالعمل مشخصی برای ارائه خدمت به اتباع خارجی وجود نداشته باشد بانکها هم راهی ندارند جز این که بر اساس ماده ۸ آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۴ الحاقی قانون مبارزه با پولشویی، پیش از ارائه هرگونه خدمت به ارباب‌رجوع، ریسک تعامل کاری را ارزیابی و طبقه‌بندی کنند و متناسب با ریسک ارزیابی‌شده خودشان درباره نحوه ارائه خدمت تصمیم‌گیری کنند.
اصلا عابر بانک نمی دن بادفتر چه باید پول برداشت نمی شه چون بانکها اکسرشان پول ندارن به چه دلیل حالا این عابر بانک داشتن هم شده برای ما یک رویا وامتیاز