ناظر بازار ارز تغییر کرد

با توجه به نقش مهم اداره صادرات بانک مرکزی در قاعده‌گذاری برای بازار ارز و بازوی اجرایی بانک مرکزی در حوزه ارزی، تغییر مدیر اداره صادرات بانک مرکزی اتفاق مهمی در حوزه ارزی محسوب می‌شود.

تغییر مدیر و تعیین سرپرست برای اداره صادرات بانک مرکزی را می‌توان علامتی از تغییر رویه بانک مرکزی برای ثبات‌بخشی به بازار ارز قلمداد کرد. رئیس‌کل بانک مرکزی در حکمی حسین چرخ‌انداز را به‌عنوان سرپرست اداره صادرات بانک مرکزی منصوب کرده است. چرخ‌انداز پیش از این در بدنه بانک مرکزی فعال بود و در برخی کمیسیون‌های تخصصی از سوی بانک مرکزی به‌عنوان نماینده حضور داشته است.

تکمیل پازل سیاست‌گذاری ارزی

اداره صادرات بانک مرکزی تاکنون نقش ویژه‌ای در کنترل نوسانات بازار ایفا کرده است. این بخش مهم از بانک مرکزی در سال‌های گذشته به‌عنوان ناظر بازار ارز فعالیت کرده است. در دوران مدیریت صمد کریمی در این اداره، عمدتا پس از مشاهده نوسانات قابل توجه در بازار ارز صمد کریمی، به‌عنوان مدیریت اداره‌ای که وظیفه نظارت بر بازار ارز را داشته است، در رسانه‌ها ظاهر می‌شد و دلایل نوسانات نرخ ارز را تشریح می‌کرد.

کریمی از زمان راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی در دولت دهم در این اداره فعالیت داشته و از اوایل دهه ۹۰ تاکنون مسوولیت اداره صادرات بانک مرکزی را برعهده داشته است. پیش‌تر راهکارهای کنترل نرخ ارز مورد استفاده بانک مرکزی بود. تمرکز بانک مرکزی در دوره کریمی بیشتر روی کنترل نرخ ارز با عرضه ارز ارزان بود. به طوری که بر اساس آمارها در دهه ۹۰ بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برای کنترل نرخ ارز هزینه شده است.

پیامدهای کنترل نرخ ارز به این روش تاکنون ارمغانی به جز نوسانات زیاد در بازار ارز نبوده است. دیروز خبر برکناری صمد کریمی، مدیریت اداره صادرات بانک مرکزی و انتصاب حسین چرخ‌انداز به سمت سرپرستی این اداره توسط رئیس‌کل بانک مرکزی منتشر شد. به‌نظر می‌رسد این تغییر در بانک مرکزی به‌دلیل تغییر رویکرد بانک مرکزی در دوره جدید برای ثبات‌بخشی به بازار ارز در نظر گرفته است.

پیش‌تر از این، برخی معتقد بودند که بانک مرکزی هنگام نوسان ارز نیاز است که با تزریق دلار با نرخ زیر نرخ بازار یک لنگر برای کاهش نرخ دلاری ایجاد کند. اما تجربه ماه‌های اخیر نشان داد که رویکرد بانک مرکزی برای کنترل نوسانات نرخ ارز تغییر کرده و اتفاقا این رویکرد توانست علاوه بر حفظ ذخایر ارزی کشور، از شدت نوسانات نرخ ارز نیز بکاهد. در رویکرد جدید بانک مرکزی سعی کرده است، نرخ صرافی بانک‌ها بالاتر از نرخ بازار باشد و به نوعی با مکانیزم حراج دلارها را روانه بازار کند.

این روش که به روش حراج معکوس معروف است؛ به جای اعلام نرخ از پایین‌ترین سطح و فروش آن به بالاترین نرخ تقاضا شده، قیمت‌های پیشنهادی از بالاترین سطح شروع می‌شود. مکانیزم حراج، نرخ بالا دو هدف اصلی مدیریت بازار ارز یعنی «واقعی‌سازی نرخ ارز» و «نوسان‌زدایی نرخ ارز» را به خوبی تعقیب می‌کند. با استفاده از افزایش سهم بازار در تعیین نرخ ارز، نرخ ارز به سمت نرخ واقعی سوق می‌یابد و به کمک تحلیل اطلاعات منتشرشده از سوی حراج‌ها، بانک مرکزی می‌تواند بسته به اهداف خود با استفاده از حراج‌های بعدی، نرخ دلار را در یک مسیر با نوسان محدود مدیریت کند.

در مکانیزم گذشته عرضه ارز کمکی در جهت واقعی‌سازی نرخ ارز نداشته است و در نتیجه به‌دلیل این واقعی نبودن صدمات زیادی به اقتصاد ایران وارد آمده است.در رویکرد قبلی بانک مرکزی، بازار ارز با صف خریداران مواجه می‌شد؛ ولی در شرایط جدید رانت ارزی که در سال‌های گذشته با یک سیاست نادرست ایجاد شده بود، به‌تدریج از بین خواهد رفت و از سوی دیگر عرضه دلار با قیمت‌های بالا در دستور کار قرار گرفته است.

طبیعتا این رویکرد بانک مرکزی نیاز به تغییر نگرش و فکر در سطح مدیران سیاست‌گذار پولی داشته است؛ چرا که بتوانند با مکانیزم‌های جدید باعث ایجاد ثبات در بازار ارز شوند. به‌نظر می‌رسد تغییرات جدید صورت گرفته در اداره صادرات بانک مرکزی با این رویکرد بوده است.