امکان حضور مردم در صنعت بانکداری

حجت الاسلام محمد مادرشاهی دبیر حلقه بانکداری اقتصاد مقاومتی، عصر روز شنبه ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ در دومین نشست حلقه‌های علمی اقتصاد مقاومتی که با موضوع بررسی شیوه های طراحی بانکداری اسلامی برگزار شد، با اشاره به اهمیت روش تحقیق در مورد نظام اقتصادی اسلام اظهار داشت: روش تحقیقی که محققان در مساله بانکداری اتخاذ می‌‌کنند، در حل مشکلات این عرصه بسیار تأثیرگذار است.

وی با بیان اینکه لازم است از فقه نظام برای حل این مسئله استفاده کرده است، افزود: توجه کنیم که روش عدم مغایرت کارآیی لازم را ندارد. تاکنون تلاش های مختلفی در این راستا صورت گرفته و پیشنهادهای متفاوتی از سوی افراد مختلف نیز ارائه شده است؛ به طور مثال گروهی از اندیشمندان تشکیل فقط یک بانک دولتی را به عنوان راه حل مطرح کرده اند و گروهی دیگر نیز گفته اند بانک ها باید فقط به پرداخت قرض‌الحسنه بپردازند.

دبیر دبیر گروه پژوهشی فقه نظام اقتصادی پژوهشگاه فقه نظام گفت: اگر کسی با نظام‌های اقتصادی آشنایی داشته باشد، به خوبی می‌داند هم نظام‌های دولت محور محض شکست خورده‌اند و هم نظام‌های سرمایه داری عاجز هستند. نظام اقتصادی اسلام هیچ کدام از نظام های اقتصادی موجود نیست و نظامی مستقل است.

وی گفت: نظام اقتصادی سرمایه سالار، مالکیت فردی مطلق و ارزش شدن سود شخصی حداکثری را پذیرفته و انحصارات بزرگ و تولید انبوه متمرکز را به دنبال داشته است. محصول نظام اقتصادی سرمایه سالار ایجاد اختلاف طبقاتی شدید، بحران های اقتصادی گسترده و فقر بوده است. نظام اقتصادی دولت سالاری یکی دیگر از نظام های تجربه شده است که مالکیت دولت و سلب مالکیت از اشخاص را پذیرفته است.

حجت الاسلام محمد مادرشاهی گفت: به دلیل عدم کارآمدی دو نظام مذکور نظام‌های اقتصادی مختلط به وجود آمد که ترکیبی از نظام های سرمایه سالار و دولت سالار بودند. جنبه مشترک بین هر سه نوع نظام اقتصادی «انباشت ثروت» است و این همان چیزی است که اسلام آن را نفی می‌کند.

وی گفت: با توجه به آیه کَیْ لَا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ، لازم است از تمرکز ثروت در جامعه جلوگیری کنیم و بانک‌ها می‌توانند ثروت را در جامعه به صورت عادلانه توزیع کنند.

حجت الاسلام مادرشاهی ۵ اصل را به عنوان اصول اقتصادی اسلام عنوان کرد و گفت: در طراحی بانک نباید از این اصول عدول کنیم. این ۵ اصل عبارتند از آزادی اقتصادی، عدالت، مالکیت و حفظ آثار آن، حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و حاکمیت ولیّ خدا.

دبیر گروه پژوهشی فقه نظام اقتصادی پژوهشگاه فقه نظام افزود: عموم فعالان اقتصادی در نظام سرمایه داری نظام دولت‌سالاری به عنوان اجیر به کار گرفته شدند و عدم نقش عموم مردم در مالکیت منابع جامعه نتیجه آنها بوده است.

وی گفت: اصلی‌ترین عاملی که منجر به تولید انبوه متمرکز شده است، این است که سمت و سوی اقتصاد به گونه‌ای است که احتیاج به سرمایه‌گذاری کلان وجود دارد و علم هم در این مسیر پیشرفت کرده است.

حجت الاسلام مادرشاهی بیان کرد: امروز فقط افراد خاصی می توانند بانک ایجاد کنند و عموم مردم از نقش آفرینی در این زمینه محروم هستند و این انحصار در تضاد با آزادی اقتصادی و عدالت است. می‌توان با تفکیک مسئولیت‌ها و مأموریت ها، راه را برای حضور عموم مردم در صنعت بانکداری هموار کرد. عموم مردم می‌توانند بانک‌های کوچک با ماموریت های متفاوت ایجاد کنند.

وی افزود: دولت در نظام اقتصادی اسلام بیشترین امکانات را در اختیار دارد، اما کمترین دخالت را در امور اقتصادی اعمال می‌کند و از این جهت با دولت در نظام های اقتصادی سرمایه سالار و دولت سالار متفاوت است.

دبیر علمی حلقه بانکداری در مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی اظهار کرد: در نظام سرمایه داری مردم مجبور می‌شوند، اجیر شوند ولی نظام اقتصادی اسلام با توجه به اصل آزادی اقتصادی، به دنبال از بین بردن «اجبار» برای مردم در اجیر شدن آنان در امور اقتصادی است.

دبیرحلقه بانکداری خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۹۵ درصد از منابع بانکی فقط در دسترس ۲ درصد از مردم قرار دارد و این تمرکز ثروت که توسط بانک‌ها بوجود می‌آید با عدالت در تضاد است. متاسفانه بانک از همان ۲ درصد هم سود کمی دریافت می‌کند، در حالی که باید امکانات بانک بصورت عادلانه در اختیار مردم قرار گیرد و سود آن نیز بین همه مشتریان به صورت عادلانه توزیع شود.

وی افزود: نظام بانکی موجود به گونه‌ای طراحی شده است که آرام آرام پول را در نقطه‌ای جمع کرده و ایجاد انحصار می‌کند.

حجت الاسلام مادرشاهی عنوان داشت: کاهش وابستگی دولت به منابع بانکی نیز یکی دیگر از مشخصه‌های بانکداری اسلامی است.

دبیر علمی حلقه بانکداری در مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی خاطرنشان کرد: مدیریت و کنترل نقدینگی که به معنای کنترل خلق پول و جهت دهی نقدینگی است، یکی از اهداف نظام بانکداری اسلامی است.

وی گفت: شفافیت اطلاعات و جلوگیری از فساد، جدا نشدن جریان پولی از جریان واقعی اقتصاد، قابلیت اجرا و نظارت و نیز تأمین اهداف نظام اسلامی، صاحبان سرمایه و فعالان اقتصادی از دیگر اصول راهبردی بانکداری اسلامی است.

دبیر گروه پژوهشی فقه نظام اقتصادی پژوهشگاه فقه نظام تصریح کرد: در طرح بانکداری اسلامی مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی از تمام ظرفیت‌ها و ابزارهای موجود اعم از فقه، اخلاق و فلسفه اسلامی استفاده شده است.

براساس این گزارش، ارائه مدل علمیاتی بانکداری بر پایه این طرح در سومین نشست حلقه‌های علمی اقتصاد مقاومتی مطرح خواهد شد.