فاجعه در پی برکناری همتی

نوسان نرخ ارز چند سالی است که تحت تاثیر عوامل مختلف داخلی و خارجی از جمله تورم بالا، کسری بودجه شدید و همچنین تحریم‌ها تشدید شده و در این میان پایین آوردن قیمت دلار به هر زور و ضربی دغدغه همه دولت‌ها شده است؛ حالا با توجه به اینکه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ قرار داریم و نرخ ارز یکی از شاخص‌های عملکرد دولت‌هاست، روحانی هم قصد دارد با کاهش قیمت دلاری که طی چند ماه گذشته افسار پاره کرده، دولت را با کارنامه ارزی قابل قبولی تحویل دهد.

اوایل آذر ماه پارسال بود که موضوع نرخ تسعیر ۱۱۵۰۰ تومانی در هیئت دولت برای بودجه۱۴۰۰ مطرح شد؛ در همین راستا خبری به صورت رسمی از سوی معاون سازمان برنامه و بودجه مطرح شد که رییس جمهور به رییس کل بانک مرکزی تاکید کرده که نرخ ارز در بازار آزاد باید به نرخ ارز در بودجه سال ۱۴۰۰ نزدیک شود که از آن به بعد گمانه زنی‌ها برای پیش بینی برنامه دولت برای کنترل نرخ ارز در سال آتی افزایش یافت.

اما بعد از ارائه لایحه بودجه به مجلس و کمیسیون تلفیق نرخ ارز بودجه از ۱۱۵۰۰ به ۱۷۵۰۰تومان تغییر کرد که این البته موضوع با اعتراض دولت مواجه شد، چراکه در همان زمان روحانی اظهار داشت درصورتی که ارزهای بلوکه شده به کشور بازگردد قیمت دلار یک روزه به ۱۵هزار تومان خواهد رسید.

تاکید روحانی بر دلار ۱۵هزار تومانی شایعه کاهش تصنعی نرخ ارز در سال۱۴۰۰ را تقویت کرد و حالا این روزها با اتفاقات غیر منتظره‌ای که افتاده می‌توان فهمید که رییس جمهور دولت دوازدهم نیز با همان روش زیان‌بار سرکوب نرخ ارز به دنبال جلب محبوبیت در روزهای پایانی کارش است.

از چند روز پیش خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه فشارهای روحانی برای تزریق ۲میلیارد دلار با هدف کاهش تصنعی نرخ ارز و تسعیر ارز به میزان ۳۷۵هزار میلیارد تومان برای ترازکردن بودجه دولت در آستانه انتخابات تشدید شده و اگرچه همتی طی شش ماه گذشته در برابر این اقدام مقاومت کرده اما گویا روحانی قصد دارد در روزهای آینده به هر نحوی بانک مرکزی را مجبور به انجام این کار کند.

در همین راستا روز گذشته همتی در کلاب هاوس هم اعلام کرد که قیمت ارز شاخص مهمی حداقل در ظاهر ارزش پول ملی است، اما ارزش پول ملی نباید با پمپاژ ارز بالا نگه داشته شود. همچنین همتی در بخش دیگری از صبحت‌هایش صراحتا اعلام کرد که رئیس جمهور گفتند اگر می خواهید در انتخابات بمانید نمی توانید رئیس کل بانک مرکزی باشید و شنیده ام دیروز با چند تن از اقتصاددانان درباره رئیس کلی صحبت کرده‌اند.

همانطور که انتظار می‌رفت امروز همتی از سمت ریاست بانک مرکزی عزل و اکبر کمیجانی که قبل از آن قائم مقام بانک مرکزی بود به جای وی منصوب شد و حالا باید دید که آیا با این تغییرات، هدف روحانی که همان ارزپاشی برای پایین آوردن قیمت دلار در زمان تحویل دولت است، بدون در نظر گرفتن تبعات اقتصادی آن محقق خواهد شد یا خیر.

اما سوال اینجاست که سرکوب نرخ ارز چه تبعاتی دارد؟ یکی از مشخص‌ترین آثار سرکوب نرخ ارز، رها شدن فنر فشرده شده دلار بعد از مدت کوتاهی است. یعنی اگرچه دولت‌ها با اهداف مختلف قیمت دلار را در کوتاه مدت سرکوب می‌کنند، ولی تجربه نشان داده که این مسکن موقت منجر به جهش شدید نرخ ارز خواهد شد.

این در حالی است که طی ماه‌های گذشته اقتصاددانان و کارشناسان نیز نسبت به این کاهش تصنعی نرخ ارز در کوتاه مدت که می‌تواند منجر به جهش شدیدتر آن در ماه‌های آینده شود، هشدار داده‌اند.

از طرفی نباید از بروز بیماری هلندی در نتیجه این اقدام غافل شد؛ زمانی که قیمت دلار سرکوب می‌شود قیمت کالاهای وارداتی در مقایسه با مشابه داخلی ارزان‌تر بوده که نهایتا این اقدام منجر به افزایش واردات و نابودی تولید داخل خواهد شد؛ ضمن اینکه در چنین وضعیتی تقاضا برای ارز بالا رفته که این موضوع هم نتیجه‌ای جز افزایش قیمت دلار نخواهد داشت.