اختلاق قیمت ارز، صادرکنندگان را به دردسر انداخت

بازار ارز متلاطم است و پس‌لرزه‌های آن به بسیاری از بازارهای دیگر هم سرایت کرده است. بسیاری از تامین‌کنندگان مواد اولیه دست از فروش کالاهای خود کشیده‌اند تا بلکه بهای نرخ ارز را بتوانند در تولیدات و نرخگذاری کالاهایشان به درستی تعیین کنند و کار را به نحوی پیش برند که در خریدهای آتی خود برای تولیدات دیگر هم دچار مشکل نشوند.

واقعیت آن است که نوسانات بازار ارز ماههای زیادی است که اقتصاد ایران را متاثر کرده و قدرت برنامه‌ریزی را از بسیاری تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی گرفته است؛ هر چند رئیس‌جمهور اعلام کرده که این تلاطمات به زودی فروکش می‌کند و عده‌ای قصد دارند تا با فشار بر بازار ارز، دولت را مجبور به مذاکره کنند.

آنگونه که سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری می‌گوید در قضیه مذاکرات، عده‌ای شبانه‌روزی در تلاش هستند تا نرخ ارز را بالا ببرند و ثابت کنند نرخ دلار به مذاکرات وصل است؛ اما به هر حال پشت پرده گرانی‌ها در بازار ارز هر چه باشد، این تولید و تولیدکنندگان هستند که با این فضای طوفانی بازار، قدرت حرکت ندارند و حتی به درستی نمی‌توانند مسیر دید خود را بیابند چه برسد به اینکه برنامه‎‌ریزی طولانی‌مدت تری برای کسب و کار خود داشته باشند.

نکته حائز اهمیت در این میان آن است که تلاطمات بازار ارز، کار تامین مواد اولیه را از سوی واحدهای تولیدی قفل کرده و این امر، ضرر و زیان هنگفتی را به بخش تولید کشور وارد خواهد آورد؛ چراکه با این تلاطمات و مشخص نبودن آینده نرخ ارز، برخی از فروشندگان یا واسطه‌های صنعتی، از فروش کالا به صنایع پایین دستی خود ممانعت کرده و منتظر هستند که بازار ارز به یک ثبات برسد تا بتوانند به درستی، نرخ کالاهای خود را تعیین کنند.

از سوی دیگر، اختلاف قیمتی که میان ارز عرضه شده در سامانه نیما با ارز صادراتی وجود دارد، از دو جنبه بسیاری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان را دچار مشکل کرده است؛ چراکه تولیدکنندگان به دلیل وجود این اختلاف قیمت، هجوم بیشتری به سامانه نیما برای تامین نیازهای ارزی خود به قیمت ارزانتر آورده‌اند و از سوی دیگر، بالا رفتن تقاضا در این بازار علیرغم اختلاف قیمت ۳۰ درصدی که به گواه اظهارات تولیدکنندگان وجود دارد، سبب شده تا روند تایید پرونده‌ها برای تخصیص ارز بسیار کندتر از قبل شود.

یکی از تولیدکنندگان می‌گوید: تولیدکنندگان در تامین ارز مورد نیاز واردات مواد اولیه خود دچار مشکل هستند؛ از سوی دیگر، افرادی که کالاها و مواد اولیه مورد نیاز آنها را تامین می‌کنند، قیمت را به شدت افزایش داده‌اند که این امر، تولید گرانتری را نسبت به ماههای گذشته رقم خواهد زد و علاوه بر اینکه قدرت خرید مردم را به دلیل افزایش قیمتها به شدت کاهش می‌دهد، کالاهای صادراتی ایران را هم در مسیر رقابتی، ضعیف‌تر خواهد کرد.

او می‌افزاید: صادرکنندگان هم اکنون مجبور هستند که مواد اولیه برای تولید محصولات خود را با نرخ ارز آزاد خریداری نمایند؛ از سوی دیگر با توجه به محدودیتی که بسیاری از تولیدکنندگان صادراتی در رفع تعهد ارزی خود به لحاظ زمانی دارند، اختلاف ارز سامانه نیما با نرخ ارز صادراتی سبب شده تا بسیاری از صادرکنندگان با کاهش تقاضا برای ارزهای صادراتی مواجه بوده و در مسیر رفع تعهد ارزی خود با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند.

به گفته این تولیدکننده، روند واردات در مقابل صادرات به شدت کند شده و از آنجا که خرید ارز نیمایی مقرون به صرفه تر است؛ بسیاری از تولیدکنندگان برای واردات خود اقدام به خرید ارز نیمایی و ثبت تقاضا برای دریافت این ارز می‌کنند که به هر حال معطلی آنها در صف، مشکل خاص خود را دارد و تولید را با وقفه جدی مواجه خواهد کرد.

در این میان کارشناسان اقتصادی بر این باورند که از یک سو، ارزبری تولید ملی باعث می‌شود با افزایش نرخ ارز و به تبع آن، افزایش قیمت کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای وارداتی، هزینه تولید داخلی افزایش یابد و از سوی دیگر، اجرای کارآمد سیاست تعیین نرخ ارز ترجیحی نیازمند صرف هزینه و انرژی قابل توجهی برای نظارت است. لذا برای شناسایی و اولویت‌بندی صحیح موارد مصرف ارز ترجیحی، بررسی جامع اطلاعات مربوط به تولیدکنندگان، عاملین بازار ارز و نیروهای اثرگذار بر آنها امری ضروری به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر، در شرایط تحریمی و نااطمینانی بازارها، تولیدکنندگان علاوه بر مسئله تأمین ارز با مسائل مهم دیگری نظیر کندی روند ثبت سفارش کالا و نقل و انتقالات بانکی و غیربانکی مواجه هستند؛ لذا در کنار تسهیل موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای واردات کالاهای ضروری و به خصوص مورد نیاز تولید، اتخاذ سیاست‌های اعتباری در راستای تأمین گردش سرمایه مورد نیاز بنگاههای تولیدی به گونه‌ای که فساد رانت‌ خواران و سودجویان در حاشیه اجرای سیاست‌های تنظیمی به حداقل ممکن برسد، پیشنهادی است که از سوی کارشناسان در این حوزه مطرح می‌شود.

در این میان، صحبت با بسیاری از تولیدکنندگان حکایت از آن دارد که اگرچه بالا رفتن نرخ ارز فاکتوری تعیین‌کننده در تعاملات اقتصادی و نرخ تمام‌شده محصولات تولیدی است، اما به هر حال تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی ثبات در نرخ را حتی اگر قیمتی فراتر از نرخ واقعی داشته باشد را بیشتر از نرخ بی‌ثبات اما پایین ارز می‌دانند؛ اما نکته قابل توجه آن است که اکنون نه تنها نرخ ارز، به نرخ واقعی خود در بازار معامله نمی‌شود، بلکه بی‌ثباتی نرخ و عدم تعادل آن در یک کانال مشخص، سبب شده تا بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی تحت تاثیر قرار گیرند و شرایط سختی را پیش روی بخش تولید کشور قرار دهند که به نظر می‌رسد دولت باید با انجام مجموعه سیاست‌ های منظم ارزی، زمینه را برای ثبات بخشی به این بازار و قرار گرفتن نرخ در فضای واقعی خود فراهم کند.

نکته حائز اهمیت آن است که تا زمانی که بساط ارز چندنرخی در بازار جمع نشود، تلاطمات ارزی در کنار ارزهای چندنرخی برای اقتصاد ایران همانند یک بمب ساعتی عمل خواهد کرد که هر لحظه ممکن است منفجر شده و آثار مخربی را به جای بگذارد.