ریزش بورس به سهام عدالت ربط داشت؟

روز گذشته (دوشنبه) هم بازار کار خود را با منفی آغاز کرد اما روند بازار به گونه‌ای بود که اجازه نداد شاخص برای ششمین روز کاری با تابلوی قرمز روز کار خود را به پایان برساند و روند مثبت به خود گرفت. تا قبل از روز شنبه برخی با احتیاط از اصلاح حرف می‌زدند و چند دلیل مثل عدم عرضه دارا دوم، عرضه سهام عدالت و دلایل متعددی را عامل ریزش بازار می‌دانستند اما زمانی که شنبه و یکشنبه بازار را منفی دیدند با اطمینان اعلام کردند که بازار وارد فاز اصلاح شده است.

محمود گودرزی معاون بازار بورس تهران هم بدون اینکه اسمی از اصلاح بازار بیاورد گفت: شاخص در یکی دو سال گذشته رشد خوبی را تجربه داشته و طبیعی است زمانی هم برای استراحت لازم داشته باشد بنابراین رشد و افول بازار سرمایه نباید نگران‌کننده باشد. او گفته که نوسانات بازار نه ربطی به سهام عدالت دارد و نه انتشار اوراق سلف نفتی. این سخن گودرزی را می‌توان تاکید وی بر اصلاح بازار دانست اظهار نظری که شاید کمی دیر موقع بود.

واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهوری هم در توئیتی نوشته: «فراز و فرودهای بازار سرمایه بخشی از ماهیت این بازار است و توصیه دولت و فعلان بورس و مردم عزیزی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، این است که هیجان تصمیم نگیرند سیاست مبنای دولت حمایت از بازار سرمایه و تقویت آن است.»

به نظر می‌رسد که آقای واعظی با توجه به اصلاح بازار نگران خروج سرمایه‌گذاران از این بازار است. این نگرانی برای دولت قابل درک است به این دلیل که دولت برای جبران کسری بودجه خود هنوز به این بازار نیاز دارد. علاوه بر آن در صورتی که خروج سرمایه از بازار رخ بدهد شاهد نوسانات سنگین در بازار موازی و بالا رفتن تورم در کشور هستیم. شاید بیش از دو مورد قبل نگرانی دولت جهت جبران خروج سرمایه از بازار باشد، یعنی اینکه اگر سرمایه از بازار خارج شود هیچ پولی نمی‌تواند بازار را برگرداند.

از ابتدای سال خبری در بین سهامداران منتشر شد که بازار قرار است شهریور ماه ریزش کند به همین دلیل افرادی که به دنبال کاهش ضرر هستند در برج ۶ سهام خورد را می‌فروشند. همین موضوع نگرانی را در دولت ایجاد کرد که اگر سهامداران به یکباره وارد فاز نقدشوندگی بشوند دولت این توان را نخواهد داشت تا بازار را به حالت اول خود برگرداند در نتیجه به نظر می‌رسد این اصلاح به صورت حساب شده و با برنامه بوده تا دولت از خروج هیجانی سهامداران در شهریور جلوگیری کند.

این روند طبیعی بازار است که بعد از یک رشد، اصلاحاتی داشته باشد تا هم بازار یک نفس بکشد و هم سهام‌های ارزنده از غیر ارزنده شناسایی شوند. در این گزارش قصد نداریم که در مورد دلایل رشد یا نزول شاخص بنویسیم، قرار است در این گزارش کمی نگاه سیاسی را با نگاه اقتصادی مخلوط کنیم و بازار سرمایه را از این جهت تماشا کنیم.

زمانی که بازار وارد اصلاح شد و شاخص رکورد ۸۰ هزار ریزش در روز یکشنبه را زد، محتوای رسانه‌ای متعددی در فضای مجازی منتشر شد، محتوای که سعی داشت بازار سرمایه را برای سهامداران تمام شده جلوه دهد و آنها را زیان کنندگانی بداند که سرمایه خود را از دست دادند.

رفتار رسانه‌ها هنگام اصلاح

رفتار رسانه‌های داخلی در قبال ریزش بازار شاخص قابل بررسی و تحلیل است. به عنوان مثال یکی از روزنامه‌ها با تیتر «سکته سرخ بورس» نوشت: «دولت سرنوشت رفتار اشتباه در فشردن فنر بنزین را در آبان ۹۸ دیده است و حالا که فنرهای بسیاری فشرده‌اند، هر رفتاری که منجر به تقویت شکل‌گیری بمب بورسی و اشتعال فیتیله آن شود، یک خودکشی جمعی برای اقتصاد و جامعه و به تبع آن امنیت، خواهد ساخت».

در کنار رسانه‌ها شبکه‌های اجتماعی و توئیتر هم فعال بود و به گونه‌ای این ریزش سهام در بین سهامداران مخابره شد که گویی بازار برای همیشه از دست رفت.

از جمله پیام‌ها و محتواهای رسانه که این اصلاح را به گونه‌ای نشان دادند که سبب ایجاد ترس و دلهره در بین سهامداران شد، در دو روز گذشته به وفور در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شد. رسانه‌های خارجی و شبکه‌های اجتماعی فعال آنها از این فرصت استفاده کردند و مسئله ریزش بورس را به اعتراضات مدتی ارتباط دادند. آنها فشار به حاکمیت برای جلوگیری از ریزش را به عنوان راه‌حل نهایی برای جلوگیری از زیان سنگین سهامداران پیشنهاد دادند.

تاثیرات این دست از پیام‌ها را می‌توان در صف‌های فروش نمادهای مختلف مشاهده کرد. سهامدارانی که با کمترین تجربه وارد بازار سهام شدند با تاثیرگیری از این محتواها اقدام به فروش سهام خود در دوران اصلاح کردند کاری که تمام با تجربه‌های بازار آن را منع و به زیان سهامدار و کل بازار عنوان کردند.

نگاه اشتباه صرفا سیاسی به بازار سرمایه

اگر بخواهیم کمی نگاه امنیت ملی داشته باشیم، تجربه اصلاح بازار می‌تواند ما را از خواب‌های که برای بازار سرمایه ما دیدند آگاه کند. حجم بالای محتوای تولید شده در مورد ریزش بازار بورس و تشویق مردم به اعتراضات جهت جلوگیری از ریزش نشان می‌دهد که ممکن است در آینده ریزش بورس به عنوان بهانه جهت اعتراضات تبدیل شود.

رفتار رسانه‌ها در مواقع ریزش شاخص در هدایت رفتار سهامداران بسیار اهمیت دارد. به نظر می‌رسد که سهامداران خرد و کسانی که با تجربه کم وارد بازار شدند در هنگام اصلاح، رفتارهای خارج از اصول اصلی بازار از خود نشان می‌دهد و نیاز است که رسانه‌ای به سهامداران این باور را بدهند که ریزش جزئی از ذات بازار سهام است و در این هنگام نباید به صورت هیجانی عمل کنند.

هستند سهامداران کلان و با تجربه که بدشان نمی‌آید سهامداران خرد و بی‌تجربه در هنگام اصلاح، نوسانگیری کنند، این دست از افراد این فرصت را بهترین زمان برای خرید سهام سرمایه‌گذاران کم تجربه با قیمت پایین می‌دانند در نتیجه توصیه همه کارشناسان و مسئولان بازار این است که در هنگام اصلاح صبور باشید و از نوسانگیری در این مدت پرهیز کنید.

ما در هنگام ریزش با دو مسئله روبه رو هستیم یکی رفتار رسانه‌ها و دیگری رفتار سهامداران خرد و کم تجربه که بخشی از آن ناشی از نا آشنایی با بازار سهام است و بخش دیگر برگرفته از محتوای رسانه‌ها است. آنچه در بخش رسانه‌ای می‌بایست صورت بگیرد اطمینان دادن به سهامداران خرد و کم تجربه است که بازار بورس، بازاری پر ریسک و با نوسان است.

رفتار کدخدا منشانه نمایندگان و مسئولان

 رفتار مسئولان و نمایندگان مجلس در هنگام ریزش هم بر روند رفتار و نگرانی سهامداران خرد می‌افزاید به عنوان مثال روز گذشته خبری ابوالفضل ابوترابی نماینده نجف‌آباد در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا عنوان کرده بود: «روسای قوای مقننه و قضاییه در نامه‌ای به مقام معظم رهبری مخالفت خود را با تصمیم دولت درباره فروش اوراق سلف نفتی در بورس اعلام کرده و تاکید داشتند که این کار دولت خلاف آن چیزی است که در جلسه سران قوا مطرح شده است.» که این خبر بلافاصله توسط قوه قضاییه تکذیب شد. وجود چنین اظهار نظرهای ضد و نقیضی در هنگامی که مردم دچار استرسی در هنگام اصلاح هستند می‌تواند به هیجانی شدن بیشتر بورس چه در بعد ریزش و چه صعود تاثیر بگذارد. حساسیت بازار به اخبار ملی یکی از مواردی است که بازار را از حالت تحلیلی خارج می‌کند. اینکه آقای ابوترابی خوب یا بد بوده است در اینجا بحث نیست اما اظهار چنین نظری در این شرایط می‌تواند در هیجانی کردن بازار بورس تاثیر بگذارد.

در نتیجه اصلاح کنونی بازار می‌تواند تجربه‌ای برای مسئولان و دست‌اندرکاران باشد که هنگام ریزش بتوانند به درستی سهامداران به خصوص سهامداران کم تجربه را در جهت بهبود شرایط بازار مدیریت کنند.