قیر چرا از بورس کالا خارج شد؟

بهمن ماه سال ٩٧ بود که زمزمه خروج معامله قیر صادراتی از بورس کالا با نامه وزیر کار به وزیر نفت جدی‌تر شد. در آن زمان دلیل موافقان این خروج ، شروع تحریم ها و هراس خریداران خارجی قیر از افشای اطلاعات آن ها بود. اما نمایندگان مجلس با این موضوع مخالف بوده و آن را به صلاح ندانستند.

خروج قیر به‌ عنوان یکی از کلیدی‌ترین فرآورده‌های نفتی از بورس کالا مخالفانی دارد که بر این باورند که چنین اتفاقی بازار قیر رابه‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین بازارهای کالایی از شفافیت لازم دور کرده و فضا را برای خودتحریمی و رانت‌خواری فراهم می‌کند.

از سوی دیگر باید توجه داشت که برای بورس کالا با توجه به ماهیت، کارکرد و ماموریتی که دارد فرقی نمی کند چه کالاهایی را عرضه کند مهم آن است که کالاهای استراتژیک یا اساسی و یا موثر در زنجیره بعدی تولید باشند، بطوریکه هم اکنون محصولات پتروشیمی، نفتی، فولادی،کشاورزی، و... در بورس عرضه می شود این نوع کالاها طبعاً طبق کارکرد بورس کالا در هر اندازه که در بورس کالا عرضه و معامله شوند دارای ماهیت شفاف تر، قیمت منصفانه تر و احیاناً امکان تامین مالی بیشتر و حتی پوشش ریسک برای طرفین معامله است و این کارکرد و عملکرد اصلی بورس کالا برای تمامی کالاهاست.

از این رو طبیعتاً محصول قیر هم بدلیل اینکه یکی از محصولات کلیدی از منظر صادراتی و هم از منظر اثر گذاری در زنجیره های مختلف در داخل (حوزه راهسازی یا ساختمان و ... بخش های اقتصادی) بدرستی تصمیم گیری شده که در بورس کالا عرضه و کشف قیمت شود.

در این رابطه محسن ورزشکار، کارشناس حوزه فرآورده‌های نفتی به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: نوسانات غیر متعارف اخیر در قیمت قیر که اغلب نیز بصورت افزایش قیمت‌ها خودنمایی نموده صرفا ناشی از افزایش قیمت وکیوم باتوم به عنوان ماده اولیه تولید قیر است و خواستگاه قیمت‌گذاری وکیوم باتوم نیز پالایشگاههای غیر خصوصی کشور می باشند. لذا آدرس دهی این نابسامانی به بورس کالا صرفا فرافکنی بوده تا نبود نهاد رگولاتوری در ساماندهی بازار این فراورده نفتی را توجیه نماید.

وی در خصوص نقش بورس کالا در ایجاد شفافیت گفت: حذف بورس کالا از معاملات قیر به عنوان یک بستر معاملاتی مطمئن که امکان ایجاد شفافیت در معاملات را فراهم می نماید نه تنها گره ای از مشکلات این صنعت باز نمی نماید بلکه اندک شفافیت موجود در حوزه قیمت‌ها، خریداران و فروشندگان این محصول را نیز از بین خواهد برد.

وی افزود: همچنین لازم به ذکر است که همواره یکی از عوامل کلیدی اثرگذار بر ایجاد امکان برنامه ریزی های بلند مدت و کوتاه مدت در هر صنعتی، دسترسی به آمار و اطلاعات پایه ای آن صنعت می باشد به نحوی که در صورت تولید و انتشار این داده ها، هم سیاستگذار و هم فعال صنعت می توانند به نحو بهینه چشم اندازهای خود را طراحی نموده و برای رسیدن به آنها تلاش نماید و لذا انجام معاملات دربورس می تواند باعث ایجاد این اطلاعات گردد. عدم اطلاع از میزان مصرف واقعی قیر در کشور همواره یکی از نقصان های اطلاعاتی این صنعت می باشد به نحوی که در هنگام اخذ تصمیمات کلیدی و استراتژیک نظیر طرح قیر تهاتری، هیچ یک از تصمیم گیرندگان،اطلاع دقیقی از میزان مصرف داخلی قیر در کشور ندارند.

اما ورزشکار معتقد است: از سویی دیگر وجود زیرساختهای لازم جهت انجام معاملات در فضایی شفاف به گونه ای که فروشنده باخاطری آسوده و مطمئن محصولات تولیدی خود را در معرض خریداران قرار داده و مشتری نیز علاوه بر آنکه امکان بررسی و مقایسه محصولات مشابه که توسط عرضه کنندگان مختلف دارد، پس از اخذ تصمیم به خرید، با اطمینان کامل اقدام به خرید نماید؛ از دیگر ویژگی های معاملات در بورس کالا می باشد.

به گفته این کارشناس باید توجه داشت که صادرات قیر منوط به عرضه این محصول در بورس کالا بوده و بدون اخذ مجوز صادرات از بورس کالا امکان صادرات قیر از گمرکات کشور وجود ندارد اما متاسفانه با توجه به عدم الزام فروش قیر داخلی در بورس کالا و امکان تامین قیر بصورت مستقیم از تولیدکنندگان، هیچگاه آمار واقعی از میزان مصرف قیر در داخل کشور وجود نداشته است.

بنابراین ملاحظه می شود بستر معاملاتی بورس کالا به عنوان یک ساز و کار اجرایی و نظارتی کارآمد، در صورت الزام انجام معاملات دراین بازار، می تواند نقش بسیار کلیدی در ایجاد آمار و اطلاعات لازم در این صنعت ایفا نماید.