قانونی که اجرایش به بورس شوک بزرگی می‌دهد

روز گذشته در حالی شاخص کل به محدوده یک میلیون و ۵۷۲ هزار واحد نزول کرد که موج جدیدی از انتقادات در مورد تصمیمات ناگهانی سیاست‌گذاران بازار به راه افتاده است. از ۱۹ مرداد و از آغاز اصلاح قیمت‌ها این چندمین باری است که برخی تصمیمات متولیان بازار، معامله‌گران را شوکه می‌کند. اظهارات ضد و نقیض مسوولان درباره بورس، جلسات روزانه برخی نهادهای غیر مرتبط با بازار سرمایه، حواشی تزریق یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به بازار و ممنوعیت ناگهانی نوسان‌گیری روزانه یا همان (day trading) از نخستین روز هفته جاری باعث شده تا شایعات زیادی پیرامون این بازار وجود داشته باشد.

آسیب سیاست‌گذار به پویایی بازار

 عقب‌نشینی شاخص و تشکیل صفوف فروش که حقوقی‌ها نیز به آن دامن می‌زنند، سهامداران را دچار ترس کاذبی کرده است. این در حالی است که به گفته برخی کارشناسان اجرای دامنه نوسان پویا که شاپور محمدی، رئیس پیشین سازمان بورس و اوراق بهادار، در سال ۹۶ بارها در مورد اجرای آن وعده داده بود، می‌تواند به متعادل شدن جریان معاملات سهام کمک کند. او بارها تغییر دامنه نوسان به دامنه نوسان پویا را از جمله اقداماتی در جهت افزایش حجم معاملات عنوان کرده بود به‌طوری که نهاد نظارتی بازار سرمایه برنامه‌ریزی کرده بود که بعد از جایگزینی دامنه نوسان با دامنه نوسان پویا، دامنه نوسان با توجه به تعداد معاملات تغییر کند و ضرورتا برای همه شرکت‌ها نه تنها روی اعداد کوچکی مثل ۵درصد نباشد، حتی شناور نیز باشد. در همین حال برخی از فعالان بازار سرمایه نیز معتقدند با اجرای دامنه نوسان پویا اگر سهمی به دلیل گردش معاملات بالا نیاز به افزایش دامنه نوسان داشته باشد تا به قیمت واقعی برسد این اتفاق می‌افتد. اما از وعده شاپور محمدی ۳ سال می‌گذرد. گرچه او رسیدن دامنه نوسان به دامنه پویا را منوط به موافقت شورای‌عالی بورس ذکر کرده بود، اما از آنجا که این جریان یکی از موضوعات مورد توجه اهالی بازار سرمایه است همچنان روی میز مقامات بورسی خاک می‌خورد، این در حالی است که اجرای دامنه نوسان پویا با توجه به وضعیت فعلی بورس می‌تواند تغییراتی را در داد و ستدها به وجود آورد.

زمان مناسب اجرای دامنه نوسان پویا؟

 اگر سیاست‌گذاران بازار از اواسط مرداد دامنه نوسان پویا را اجرا می‌کردند شاید با شیب کمتری از اصلاح قیمت‌ها مواجه می‌شدیم. این موضوع را عظیم ثابت کارشناس بازار سرمایه می‌گوید و اظهار می‌کند: طبق اظهارات رئیس سابق بورس و اوراق بهادار، قرار بود دامنه نوسان پویا تا پایان سال ۹۶ اجرا شود از این موضوع حدود ۳ سال می‌گذرد و برای عملی شدن دامنه نوسان پویا هنوز مکانیزم مشخصی تعریف نشده است.او با بیان اینکه اجرای قوانین جدید وضعیت بازار را ملتهب می‌کند، می‌گوید: تصمیمات جدیدی که برای بازار سرمایه اتخاذ می‌شود اثرات منفی به بار می‌آورد. واقعیت این است که دستورات جدید رفتارهای هیجانی غیر قابل پیش‌بینی به همراه دارد. بورس در غیر‌عادی‌ترین زمان ممکن به سر می‌برد، از این‌رو در این شرایط حتی منطقی‌ترین تصمیمات و قوانین هم پیامد منفی بر نحوه معاملات بر جا می‌گذارد.این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد: دامنه نوسان پویا اگر در تابستان که با رشد تندی در قیمت سهام رو‌به‌رو بودیم اجرا می‌شد می‌توانست جلوی اصلاح شدید قیمت‌ها را بگیرد اگرچه کلیت این قانون، مفید و راهکار مناسبی برای بازدهی بیشتر بازار محسوب می‌شود، اما اجرای آن در این مقطع می‌تواند شوک بزرگی به بورس ‌دهد و سهامدار خرد و بی‌تجربه را وارد فاز فروش ‌کند.

عظیم ثابت با اشاره به تاثیر محدودیت فعلی دامنه نوسان و حجم مبنا بر شرایط فعلی بازار سهام اظهار می‌کند: یکی از انتقادهایی که به دامنه نوسان وارد است موضوع «صف محوری» است. در واقع سهامدار با کنار گذاشتن تحلیل‌های علمی و منطقی به‌صورت توده‌وار «صف‌محوری» را تقویت می‌کند. ایجاد صفوف فروش و خرید این شائبه را ایجاد می‌کند که با خریدن یا نخریدن، ۵ درصد سود یا زیان به‌صورت قطعی نصیب سهامدار می‌شود از این رو با بازاری سر و کار خواهیم داشت که صف، محور معاملات قرار می‌گیرد. از سوی دیگر دست برخی افراد را برای جهت‌دهی بازار و دستکاری قیمت‌ها نیز باز می‌گذارد.

این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان می‌کند: متولیان بورس اگر به دنبال بازاری پویا و تحلیل محور هستند باید بدانند این ۵ درصدها وحی منزل نیستند. به گونه‌ای که در مواقع رشد بازار، دامنه نوسان بالا را محدود و زمانی که بازار رو به سرازیری می‌رود دامنه نوسان پایین را محدود کنند.او بهترین راهکار برای به تعادل رساندن بازار در وضعیت فعلی را بازارگردانی عنوان می‌کند و می‌گوید: اشاعه بازارگردانی امکان نقدشوندگی را افزایش می‌دهد. درحال‌حاضر بسیاری از سهامداران نسبت به بلوکه شدن سرمایه خود نگرانی زیادی دارند از این رو این دسته از سهامداران با رفتارهای هیجانی، فضای معاملات را متشنج می‌کنند و وارد صفوف فروش می‌شوند.به گفته عظیم ثابت، دو سوم معامله‌گران سهام، سرمایه‌شان زیر ۱۰۰ میلیون تومان است بنابراین تصمیمات جدیدی که اتخاذ می‌شود باعث ترس و وحشت سهامداران می‌شود و مشکلات عمده‌ای را برای کل بازار به وجود می‌آورد. این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: اشاعه بازارگردانی، تخصیص منابع صندوق توسعه ملی به بورس، تسهیلات اعتباری بانک‌ها، بیمه سهام، فروش سهام خزانه و اوراق تبعی از فاکتورهای مهم مدیریت بازار سرمایه در این مقطع محسوب می‌شوند.

معاملات جذاب با دامنه نوسان پویا

یکی از مشکلات فعلی بازار سرمایه، کاهش نقدشوندگی است که اگر بازار با ریسک سیستماتیک یا ریسک غیرسیستماتیک در سهم مواجه شود محدود بودن دامنه نوسان می‌تواند موجب عدم شناسایی قیمت‌های واقعی سهم در معاملات شود. برخی کارشناسان معتقدند عدم اجرای دامنه نوسان پویا مغایر با اهداف اصلی بازار سرمایه است و دامنه نوسان محدود در داد وستدهای بورسی صف‌های خرید و فروش کاذب ایجاد می‌کند. در همین رابطه حسن برادران هاشمی تحلیلگر بورس به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: هر تصمیمی که قراراست برای بازار سهام کشور اتخاذ کنند باید در شرایطی باشد که بازار روال طبیعی را طی کند.

درحال‌حاضر بازار سرمایه با هیجانات و شایعات زیادی درگیر است و هر اقدامی برای بهبود وضعیت کنونی جواب عکس می‌دهد حتی اگر این اقدامات، مثبت و منطقی باشد. اما اگر مسوولان بورسی کشور دامنه نوسان پویا را بعد از کاهش التهابات روانی اجرا کنند نتیجه مفید‌تری در پی دارد. به نظر می‌رسد هر گونه تغییری در دامنه نوسان با واکنش آنی سهامداران مواجه شود.او اظهار می‌کند: زمانی که زمزمه اجرای دامنه نوسان پویا به گوش می‌رسید بازار سرمایه بسیار متعادل پیش می‌رفت و با مشکل خاصی دست و پنجه نرم نمی‌کرد. در آن مقطع نه بازار خیلی منفی بود و نه خیلی مثبت. بازاری کاملا متعادل که می‌توانست با حذف دامنه نوسان و تبدیل آن به دامنه نوسان پویا روند معاملات وارد فاز جذاب‌تری شود. تغییر مکرر قوانین و تصمیمات لحظه‌ای مسوولان این سیگنال را به سهامدار می‌دهد که وضعیت خوب نیست بر همین اساس فعالان بازار را برای ماندن در بورس با تردید مواجه می‌کند.

این کارشناس بازار سرمایه بیان می‌کند: حذف دامنه نوسان برای کل سهام اقدامی نامناسب محسوب می‌شود، اما آن ۵۰ شرکت بزرگ بازار که حجم مبنای زیادی دارند می‌توانند با دامنه باز روند بازار را به سمت متعادل شدن هدایت کنند، اما باز کردن دامنه نوسان برای سهام کوچک‌تر ممکن است منجر به اتفاقات ناخوشایندی شود.حسن برادران هاشمی با اشاره به تغییر فرمول حجم مبنا از سال گذشته و تاثیر آن بر بازار فعلی، عنوان می‌کند: درحال‌حاضر سهام کوچک‌تر حجم مبنای بزرگتری دارند این درحالی است که تا قبل از آن همه سهم‌ها حجم مبنای یکسانی داشتند که با تغییر این قانون وضعیت سهام کوچک سخت‌تر از قبل شد. فرمول جدیدی که برای حجم مبنا ترسیم شده به نفع سهام بزرگ است.او در پایان عنوان می‌کند: از هفته گذشته حجم معاملات سمت و سوی مشخصی گرفته بود و پیش‌بینی می‌شد این روال تداوم داشته باشد، اما برخی اظهارنظرهای غیرکارشناسی و ممنوعیت نوسان‌گیری از روز شنبه، بازار را به چالش کشید. از نظر تکنیکال در حال سپری کردن اوج هیجان منفی هستیم که نشانه پایان این ترس است اما اگر روند تصمیمات ناگهانی متولیان بازار به هر شکلی ادامه یابد، شاخص کل از کانال یک میلیون و ۵۰۰هزار واحد عقبگرد جدی خواهد کرد.