بازار دو سر باخت سهام عدالت!

هفته جاری، روز‌های خوبی برای دارندگان سهام عدالت نبود. فروش سهام عدالت که دو هفته‌ای بود به حالت تعلیق درآمده بود در حالی از ابتدای هفته از سر گرفته شد که با نارضایتی عمیق سهام‌داران همراه بود. افرادی که همزمان با دوران شیوع ویروس کرونا و افزایش شدید قیمت‌ها قصد داشتند بخشی از سهام عدالت خود را به فروش رسانده و در مقابل مبالغ موردنیاز خود را دریافت کنند، این در حالی است که واقعیت بازار سرمایه با تصورات آنها فاصله قابل توجهی داشته است.

این شروع دوباره چند ویژگی داشت که گلایه و نارضایتی سهامداران را به‌دنبال داشته است؛ کاهش ارزش سهام، واریزی‌های نامنظم و خُرد از صد هزار تومان تا صد تک تومانی و تاخیر‌های طولانی و عدم پاسخگویی بانک‌ها و کارگزاری‌ها همگی منجر به نارضایتی شدید سهامدران شده تا آنها نام «سهام عذاب» را روی سهام عدالت خود بگذارند و خواستار امکان لغو فروش شوند.

بازار دو سر باخت سهام عدالت

بازار بورس بعد از جهش بی‌سابقه، مدتی ریزشی است و سیاست‌های حمایتی دولت مانند بازارگردانی حقوقی‌ها و الزام آنها به خرید سهام و تزریق نقدینگی هم کمکی به آشفته‌بازار بورس نکرد. در این میان سهام عدالت با بیش از ۴۰ میلیون نفر سهام‌دار دچار نوسان سقوط شده است.

هر برگه سهام عدالت ۴۹۰ هزارتومانی دارندگان این سهام، به ۱۴ میلیون و هفتصد هزار تومان رسیده است. سهام داران عدالت که اکثرا از طبقات با درآمد پایین هستند، وضعیت شکننده‌ای در بورس پیدا کرده‌اند و سیاست‌هایی مربوط به این حوزه و در کنار آن عملکرد کارگزاری‌ها هم این وضعیت را تشدید کرده است. صاحبان سهام عدالت که به پول خود احتیاج داشته و سهامشان را برای فروش گذاشتند، حالا هم ارزش سهامشان به شدت افت کرده و هم پولی دستشان را نگرفته است.

از یک ماه و نیم پیش قرار بود واریزی‌های خرد برداشته و پول سهام عدالت به صورت عمده واریز شود، اما در پرداختی‌های این هفته حتی واریزی‌های کمتر از ۲۰ هزار تومان وجود دارد و موجب انتقادات تند سهامداران شده است؛ انتقاداتی که عملکرد دو سمت را نشانه گرفته: دولت و کارگزاری‌ها.

یکی از سهام‌داران عدالت که سهامش را فروخته است، می‌گوید: «کارگزاری آگاه بعد از نخستین واریزی که حدود ۸۰۰ هزار تومن بود، بقیه واریزی‌ها را به‌صورت حداکثر ده تا بیست هزار تومانی آن‌هم هر چند مدت یکبار انجام داده است. من باید انصراف بدهم، چون واقعا بهم ضرر وارد می‌شود، اما امکان انصراف هم ایجاد نشده است.»

یکی دیگر از سهام‌داران وضعیت فعلی خود را این‌طور شرح می‌دهد: «۶۰درصد سهام عدالتم رافروختم. ۳۰درصد اول را ۴ ماه پیش و۳۰درصد دوم را ۲ ماه پیش فروختم، ولی پرداخت سهم فروشم اصلا کامل انجام نشد. دلمان خوش بود که می‌فروشیم یه کمی از بدهی‌هام را می‌دهم، ولی افسوس که دروغ بود.»

ابهامات فروش سهام عدالت

بسیاری از سهام‌داران عدالت با مشکل واریز مواجه هستند، آن مقدار از سهامشان را که فروخته‌اند یا کارگزاری مربوطه پولش را به حسابشان واریز نکرده یا به‌صورت خرد و اندک اندک در حال واریز است. «در سایت سهام عدالت برای من نوشته شده است که ۲۵شهریور مبلغ۲۹۵هزارتومن و۹و۱۲مهر مبلغ ۱۷۷و ۱۷۵هزارتومن به از سهامم فروخته شده، اما کارگزاری بانک سپه هنوز به حسابم واریز نکرده است.»

یکی دیگر از سهام‌داران عدالت هم با همین مشکلات روبه‌رو شده و می‌گوید: «من دقیقا ۱۳/ ۵/ ۹۹ دو تا از سهام سبد پرتفوی عدالتم را فروختم؛ یعنی کل شتران و شب‌ریز را. قیمتی که در آن تاریخ سهامم به فروش رسید، حدود سه ملیون وهفتصد هزارتومان بود. اما کارگزاری مفید طی این سه ماه فقط سیصد هزارتومان از آن را واریز کرده است. این درحالی است که کارگزاری در تاریخ ۲۲/ ۷/ ۹۹ این سهام را به مبلغی حدود سه برابر قیمت فروخته، اما هنوز پول سهام فروخته شده من را پرداخته نکرده است.»

دبیر کل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار سهام عدالت درباره دلایل واریز خرد پول حاصل از فروش سهام عدالت به حساب مشمولان به ایرنا گفته است: «در زمان فروش تجمیع می‌شود. برای مثال ۱۰۰ مشتری در یک روز به کارگزاری سفارش فروش ۱۰۰۰ سهم را می‌دهند؛ بنابراین درخواست فروش ۱۰۰ هزار سهم تجمیع و سفارش ارسال و برای فروش ۱۰۰ هزار سهم اقدام می‌شود. با توجه به شرایط بازار ممکن است تمام این سفارش، مورد معامله قرار نگیرد و در یک روز کاری فقط ۱۰ هزار از این میزان سهام به فروش برسد. حال اینکه درآمد حاصل از فروش آن باید به کدام یک از مشمولان سهام عدالت که درخواست فروش آن را داده بودند، برسد؟ وش جدید که برای توزیع پول حاصل از فروش سهام عدالت به اجرا می‌رسد به این نحو است که مشتری که زودتر برای فروش درخواست داده، زودتر هم پول آن را دریافت می‌کند؛ بنابراین از این پس ارقامی که مشتریان سهام عدالت بابت فروش سهام خود دریافت می‌کنند، بیشتر خواهد بود.».

اما تجربه سهامداران نشان می‌دهد، این توضیح دبیر کل کارگزاران بورس عملا در واقعیت اتفاق نیفتاده و کارگزاری‌ها با تاخیر ماهانه نسبت به تاریخ فروش و به صورت خرد واریزی‌ها را انجام می‌دهند. این وضعیت به‌قدری سهام‌داران را دچار نگرانی و تشویش کرده که درخواست حذف سفارش فروش را دارند، اما این امکان وجود ندارد.

لغو فروش سهام عدالت عملیاتی می‌شود؟

محمدجواد فرهانیان مدیر برنامه‌ریزی و توسعه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در این باره اعلام کرده: «قبل از اینکه سفارش وارد سیستم شود و در نوبت اجرا برود امکان لغو سفارش نیز وجود دارد، اما بعد از انتقال و اجرای سفارش امکان کنسل کردن وجود ندارد.».

اما در میان سخنان جدید سخنگوی آزادسازی سهام عدالت خبر خوشی برای صاحبان سهام عدالت آمده که تحقق آن می‌تواند اندکی از نگرانی‌های آنها کم کند. حسین فهیمی در این باره به ایرنا گفته است: «درخواست حذف سفارش فروش در مرکز پیام از سوی تعدادی از مشمولان سهام عدالت مطرح شده و اکنون چند روزی است که اجرای آن در دستور کار قرار گرفته و به‌طور جدی در حال پیگیری‌های لازم برای عملیاتی شدن آن هستیم. در صدد هستیم تا کارگزاری و سیستم‌های مستقر در شرکت سپرده‌گذاری این امکان را برای سهامداران فراهم کند تا چنانچه تمایلی به ادامه روند فروش نداشته باشند، درخواست فروش را لغو کنند.»

به گفته سخنگوی آزادسازی سهام عدالت، زیرساخت‌های تحقق امکان انصراف از فروش در حال انجام است تا حتی اگر چنانچه سفارش فروش به سامانه ارسال شده باشد بتوان آن را حذف کرد. هرچند سهام‌داران نگران هستند که این قول در حد حرف باقی بماند، اما به گفته حسین فهیمی این اقدام ممکن است ظرف روز‌های آینده عملیاتی شود.