سوء تفاهم های بورسی !
معامله گران قدیمی بازار سهام امیدوار بودند با انتشار گزارش‌های شش ماهه و عملکرد خوب شرکت‌ها ریزش یکدست بازار سهام متوقف و بورس متعادل شود اما در دو روز کاری آبان شاخص کل بیش از دو درصد ریزش کرد.
بازار سهام در آخرین روز کاری وارد کانال یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد شد. شاخص در مقایسه با نقطه اوج در ۱۹ مرداد بیش از ۶۹۰ هزار واحد افت داشته و تا اینجای کار یک سوم بازدهی خود را از دست داده است. پرسش معامله گران قدیمی این است که چرا بازار در شرایطی که همه عوامل برای صعود آن مهیا است میل نزولی دارد؟ چرا بازار به روند نرخ ارز واکنشی نشان نمی‌دهد؟
برخی تحلیل گران به این پرسش یک پاسخ سرراست و مستقیم می‌دهند و برخی کمی موشکافانه فضا را بررسی می‌کنند. پاسخ سرراست این است؛ «در بازه‌ای که شاخص سهام اوج گرفته بود و در تابستان ظرف ۵ روز کاری دو کانال ۱۰۰ هزار واحدی را پشت سرگذاشت در اقتصاد ایران و شرکت‌های بورسی خبری بود.» این پاسخ سرراست به پاسخی موشکافانه ختم می‌شود که سه خطا در بورس را تشریح می‌کند.
سه خطا در بورس
برخی تحلیل گران مالی تلاش دارند اتفاقاتی را که با بنیادهای یک بازار هم خوانی ندارد از منظر رفتاری توضیح دهند. یکی از این روش‌ها معرفی خطاهای شناختی در سرمایه‌گذاری است.
در بازار سرمایه سه خطای شناختی شایع است؛ سوگیری فرا اعتمادی، سوگیری نماگیری و در نهایت سوگیری تمایلاتی اما این سه خطا چه هستند و چه ارتباطی با وضعیت امروز بازار دارند.
سوگیری فرا اعتمادی: اعتماد بیش از حد به خود و اعتقاد بی‌اساس در مورد توانایی‌های شناختی، قضاوت‌ها و استدلال شهودی فرد در قالب پدیده فرااعتمادی معرفی می‌شود. این مفهوم نشان می‌دهد افراد هم در مورد توانایی‌های خود در پیش‌بینی و هم درمورد دقت اطلاعاتی که در اختیار آنان قرار می‌گیرد، برآوردی بیش از اندازه دارند.
در سرمایه‌گذاران انعکاس این پدیده بدین صورت است که آنها توانایی خود را در ارزیابی یک شرکت به عنوان یک سوژه سرمایه گذاری، بیش از حد تخمین می‌زنند. در نتیجه آنها اطلاعات منفی را که بطور طبیعی علامت هشدار دهنده‌ای است مبنی بر اینکه خرید سهم نباید انجام شود یا اگر خریداری شده باید به فروش برسد، را نادیده می‌گیرند.
سرمایه‌گذاران بیش از حد مطمئن در نتیجه این باور که آنها اطلاعات ویژه‌ای در اختیار دارند (که دیگران ندارند) معاملات پر حجمی انجام می‌دهند.
سرمایه‌گذاران ممکن است بازده گذشته سهم را به عنوان معرفی از آنچه در آینده انتظار می‌رود در نظر بگیرند این ساده‌سازی ابتکاری سوء گیری تعمیم روند نامیده می‌شود.
سوگیری نماگری: سرمایه‌گذاران بر مبنای عملکرد گذشته شرکت ها، طبقه بندی‌های ذهنی خاصی را در ذهن خود برای پیش‌بینی رخدادهای آتی انجام داده و در پی یافتن شباهت هایی در عملکرد شرکت‌ها هستند. به این دسته از تورش‌های رفتاری، سوگیری «نماگری» اطلاق می‌گردد.این سوگیری موجب می‌شود، تا سرمایه‌گذاران روندها را به صورت نادرست تفسیر کنند.
اثر تمایلاتی: از سوگیری‌های متداول در بازارهای مالی اثر تمایلاتی است که به معنای نگهداری سهام بازنده و فروش سهام برنده است. در این سوگیری چنانچه سهمی در ناحیه سود باشد، سرمایه‌گذار ریسک‌گریز می‌شود و به فروش آن سهم متمایل می‌شود و چنانچه سهم در ناحیه زیان باشد، سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر می‌شود و سهم را نگه می‌دارد.
سوءتفاهم‌های بورسی
ارتباط این خطاها با بورس تهران چیست؟ اصلا این خطاها در بورس کاربرد دارد. مرور گذشته می‌تواند شفاف تر این مطابقت را انجام دهد. برای نمونه شروین شهریاری روز سوم آبان در دنیای اقتصاد نوشت: در زمان اوج بازار سهام یک فرضیه به این شکل مطرح بود که وضعیت بنیادی سهام دیگر چندان مهم نیست و اصطلاحا هر سهمی بخرید برنده خواهید بود. (سوگیری فرا اعتمادی)
نمونه دیگر مربوط به نسبت‌های P/ E بود تا جایی که در برخی محافل بورسی، نسبت‌های P/ E دورقمی برای سهام طبیعی تلقی می‌شد.(سوگیری فرا اعتمادی)
نمونه سوم این گمانه بود که رشد دلار می‌تواند مانع از سقوط قیمت‌های حبابی شود که این فرضیه نیز با رشد ۳۵ درصدی ارز و افت همزمان ۳۲ درصدی شاخص درست از آب در نیامد.(سوگیری نماگری)
فرضیه چهارم، چون در گذشته حقوقی‌ها و دولت در بورس مداخله داشته و اجازه ریزش نمی‌داده‌اند اکنون نیز چنین اتفاقی رخ می‌دهد آنها توانایی دولت در جلوگیری از هر گونه افت سنگین و سریع بازار سهام را دست بالا فرض کرده بود این سناریو هم به رغم تلاش زیاد دولت به دلیل ابعاد نامتناسب رشد بورس عملا موفق نشد. (سوگیری نماگری)
تصور پنجم هم عبارت از عدم تاثیر‌گذاری سیاست پولی بر بازار سهام بود در حالی که اکنون مشخص شده که چرخش مختصر سیاست‌گذار پولی در زمینه کنترل رشد پایه پولی و آغاز تامین مالی دولت از محل اوراق بدهی و رشد نسبی نرخ‌های سود، تاثیر‌گذارترین عامل بر جهت‌گیری بازار دارایی‌های ریسک‌پذیر است.
سوء تفاهم ششم تکیه بیش از حد بر پیش‌بینی‌های تکنیکال بود برخی پس از عبور شاخص از سطح دو میلیون از حرکت راحت ان به سوی کانال سه میلیونی سخن می‌گفتند. در آن دوره بسیاری برای خود تحلیل گر شده بودند و تصور می‌کردند بازار را بهتر از دیگران می‌فهمند و مستقل از هر کسی و با اتکا دانش خود معامله می‌کردند.
سوء تفاهم هفتم را می‌توان به فروش سهام شرکت‌های با پایه صادراتی و خرید سهام برخی شرکت‌های داخلی با توجیه تجدید ارزیابی، افزایش قیمت یا وصل آنها به برخی متغیرهای سیاسی مثل رفع تحریم ربط داد. این پدیده به خوبی اثر تمایلاتی را نشان می‌دهد.
نشانه‌های این رفتار را هم می‌توان در برخی عملکردها ردیابی کرد، ارزش معاملات در بورس به شدت بالا رفت و میانگین هفتگی معاملات خرد در برخی مقاطع حتی به اعداد عجیب و غریب ۲۴ هزار میلیارد تومان رسید.سطح معاملات به گونه‌ای بود که سازمان بورس ناچار شد معاملات روزانه را متوقف کند و دست آخر نسبت قیمت به سود برخی شرکت‌ها که از روند تاریخی بورس فاصله قابل توجهی گرفته بود.
پیش‌بینی بورس امروز
اما تمامی این حرف‌ها چه دخلی به پیش‌بینی بورس امروز دارد. اگر یک گزاره دیگر نیز مرور شود شاید دسترسی به پاسخ آسانتر شود.
حسن قالیباف اصل رئیس کنونی سازمان بورس در پژوهشی نشان داده در میان سرمایه‌گذاران حقیقی بورس تهران امری شایع است. به‌طور مشخص مدت‌زمان نگهداری سهام برنده (۳۸ روز معاملاتی) کمتر از مدت‌زمان نگهداری سهام بازنده (۵۱ روز معاملاتی) است.
از ۱۹ مرداد تا به امروز که شاخص از نقطه اوج فاصله گرفته دقیقا تعداد روزهایی که سهام بازنده نگهداری می‌شود پر شده است. با این حساب سهامداران اگر بر مبنایی رفتار گذشته عمل کنند باید خود را از دست سهام بازنده خلاص کنند و از بازار خارج شوند. این اتفاق یعنی نزول بیشتر بازار سهام و حرکت به سوی سطوح پایین تر. با این حساب امروز هم نمی‌توان به برگشت بازار زیاد امیدوار بود.
اما بعدازظهر روز گذشته رئیس کل بانک مرکزی یک پاس گل به سهامداران داد او خیال بورس بازان از افزایش نرخ سود سپرده بانکی را راحت کرد. پس از این خبر کانال‌های بورسی زیاد روی آن مانور دادند حتی برخی مسئولان وزارت اقتصاد نیز در بازنشر خبر پیش قدم شدند. به این امید که بورس امروز شکل دیگر به خود بگیرد.
فقط باید شش ساعت صبر کرد و دید تکلیف این پاس گل میرداماد به سعادت آباد چه می‌شود. سهامداران رمقی برای حفظ سهام و سرمایه‌گذاری جدید دارند یا نه؟ متوجه خطاهای گذشته شده‌اند و بی‌گدار به آب نمی‌زنند./
ارسال نظر