بورس با فرابورس چه تفاوتی دارد؟

مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه، در پاسخ به این سوال که چه فرقی بین بورس و و فرابورس بازار پایه وجود دارد؟ اظهار کرد: بازار‌های تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار که خود شرکت‌های مستقل سهامی هستند، به ترتیب قدمت، شرکت بورس، بورس کالا، فرابورس و بورس انرژی هستند که اوراق بهادار شامل سهام، حق تقدم، اوراق مشارکت، اوراق صکوک، امتیاز تسهیلات مسکن، اوراق مشتقه و واحد‌های صندوق‌های قابل معامله در بورس و فرابورس معامله می‌شوند.

او افزود: البته در فرابورس علاوه بر موارد فوق، امکان معاملات دارایی‌های فکری شرکت‌های کوچک و متوسط sme نیز وجود دارد. بورس کالا شامل معاملات محصولات فیزیکی فلزی، معدنی، کشاورزی و پتروشیمی، ابزار‌های مالی کالا محور مثل اوراق سلف و سپرده کالایی و ابزار‌های مشتقه وابسته به کالاها، بازار املاک و‌مستغلات و‌بازار صندوق‌های قابل معامله کالایی است و در بورس انرژی عمدتا نفت و میعانات و گاز و زغال‌سنگ و برخی فراورده‌های پالایشگاه‌ها مثل نفت کوره و برق، اوراق تامین مالی و مشتقه وابسته به آن‌ها معامله می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: اوراق بهادار در بورس و فرابورس معامله می‌شوند و تفاوت اصلی آن‌ها در الزامات پذیرش ناشران (شرکت‌ها) در تابلو‌های معاملاتی است؛ البته بازار فرابورس تابلو‌های منحصر به فردی برای sme ها، قرارداد‌های تامین مالی جمعی و دارایی فکری نیز دارد، هر چند در هر دو بازار مهم‌ترین دارایی‌هایی که معامله می‌شوند سهام، حق تقدم، ابزار‌های بدهی و واحد‌های صندوق‌های سرمایه گذاری و به صورت محدود ابزار‌های مشتقه است که البته سهم اوراق مشتقه اختیار فروش تبعی در معاملات در حال افزایش است.

این کارشناس در ادامه درباره میزان ریسک این بازار‌ها گفت: برای سهام، وضعیت و تاریخچه سودآوری شرکت، عمر شرکت و تعداد صورت‌های مالی حسابرسی شده در سابقه فعالیت شرکت، میزان سرمایه ثبتی شرکت، حداقل تعداد سهامداران و درصد سهام شناور، مدت تصدی مدیران شرکت، وجود یا عدم وجود زیان انباشته و نوع گزارش حسابرس در قابلیت پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار بورس و فرابورس اثر گذار است. خود بورس بازار اول (شامل تابلوی اصلی و فرعی) و بازار دوم دارد و فرابورس هم بازار اول، دوم، پایه و سوم را دارد. از فرابورس به بورس و از بازار پایه به بازار اول در فرابورس و از بازار دوم به بازار اول بورس، شرایط پذیرش سهام شرکت‌ها سخت‌گیرانه‌تر می‌شود.

او در ادامه بیان کرد: بنابراین شرکت‌های بورسی بزرگ‎تر، در زمان پذیرش سودآورتر از شرکت‌های فرابورسی هستند هر چند ممکن است یک شرکت فرابورسی هم بزرگ و سودآور باشد؛ بنابراین قاعدتا ریسک شرکتی که در بازار پایه فرابورس پذیرش شده بیشتر از بازار دوم و آن هم بیشتر از بازار اول فرابورس و همه آن‌ها هم بیشتر از بازار دوم بورس و بازار اول است.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: از نظر معاملاتی تفاوت خاصی برای سرمایه گذاران وجود ندارد، البته بعضا از نظر دامنه نوسان، حجم مبنا، لزوم تایید ناظر بازار به ویژه در بازار پایه فرابورس تفاوت‌هایی در شرایط معاملات وجود دارد. همچنین حساسیت و تایید سازمان بورس در اطلاعات مالی شرکت‌ها از بازار پایه فرابورس به تابلو اصلی بورس بیشتر می‌شود، یعنی در بازار پایه سازمان اطلاعات منتشره شرکت را بررسی و تایید نمی‌کند، در حالی که در بازار اول بورس حداکثر حساسیت بر کیفیت و کمیت گزارش‌های منتشره شرکت‌ها وجود دارد.

این کارشناس درباره دسته بندی و دامنه نوسانات بازار پایه فرابورس گفت: بازار پایه فرابورس بر اساس دستورالعمل ابلاغی سازمان بورس در شهریور ۱۳۹۸ رنگ بندی شد و بازار پایه به سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز طبقه بندی شد. تابلوی زرد برای شرکت‌ها با حداقل تخلفات ناشر در ارائه و افشا اطلاعات مالی و صورت‌های مالی حسابرس شده است.

او در پایان تصریح کرد: تابلو قرمز هم برای شرکت‌هایی است که در آستانه حکم دادگاه مبنی بر ورشکستگی یا تصمیم مجمع به انحلال شرکت قرار دارند یا عدم ارائه اطلاعات برای بیش از ۳ سال داشته‌اند و تابلوی نارنجی بین شرایط این دو تابلوی زرد و قرمز محدودیت‌های معاملاتی هر تابلو هم از نظر دامنه نوسان و تایید معاملات توسط ناظر بازار متفاوت است. به عنوان مثال دامنه نوسان در روز عادی در تابلوی زرد مثبت منفی ۳ درصد، نارنجی ۲ درصد و قرمز یک درصد است.