عوامل تاثیرگذار بر روند بورس / حال بازار سهام خوب می شود؟

سال گذشته بود که بازار بورس به تیتر اول رسانه های اقتصادی تبدیل شد. بازاری که تا قبل از این در سایه و سکوت خبری کار خود را انجام می داد. ولی با دعوت دولت دوازدهم از مردم برای سرمایه گذاری در این بازار سیل عظیمی ورود کردند. دولت دوازدهم با این برنامه ایی که داشت میخواست کسری بودجه خود را جبران کند ولی شاهد بودیم نتوانست برنامه ای که برای خود چیده بود به خوبی اجرایی کند و با شکست روبرو شد. از سال گذشته تا به امروز حال بورس خوب نیست و هر روز با نوساناتی روبرو است. نوساناتی که نمی توان پیش بینی درست حسابی در این زمینه داشت در این زمینه با پیمان مولوی رییس انجمن اقتصاددان های ایران به گفتگو پرداخته ایم.

در حال حاضر روند نزولی بورس تحت تاثیر چه عواملی قرار دارد؟

عوامل بالا و پایین شدن شاخص های بورس کاملا مشخص است. متاسفانه کسی به بازار بورس توجه نمی کند البته این بی توجهی فقط در ایران است در کشورهای دیگر چنین دیدی به بازار بورس ندارند. در حال حاضر شاهد بالا رفتن قیمت ارز هستیم و برای همه سوال است با توجه به اینکه در این بازار افزایش قیمت داریم چرا شاخص های بورس هیچ تغییری نمی کند. یک اصلی در اقتصاد ایران وجود دارد که همیشه هم تکرار شده بین دلار و بورس همگرایی وجود دارد و اتفاق می افتد منتها تقدم و تاخر آن  عیار سوال است. اگر گرا بخواهم به شما بدهم، خیلی ها که از بازار دلار عقب مانده اند و ارز ۲۵ تومانی نخریده اند انتظار داشتند در آینده بتوانند در بازار سرمایه این زیان را پوشش دهند،  البته نه پوششی که مثل ارز سود به آنها بدهد.

در حال حاضر برخی از شرکت ها که به اندازه تعداد انگشت های دست است عددی که بروی تابلو بورس نمایش می دهند؛ با ارزش ذاتی آنها فاصله دارد. یعنی ارزش ذاتی آنها بالاتر است. این شرکت ها تعدادشان خیلی هم زیاد نیست اما در صنعت پتروشیمی مسئله معدنی مسئله صادراتی هست. حاشیه سودی که دارند بالای ۵۰ درصد است همچنین تقسیم سود تخصیصی که دارند نیز  ۶۰ درصد است حتی بعضی از شرکت ها نیز بالای ۹۰ درصد دیده می شود.

با توجه به اظهار نظری که در این باره دارید آیا در نزولی یا صعودی شدن بورس مدیریت دولتی تاثیر دارد؟

من احساس می کنم این سوال در مورد خیلی از موارد دیگر هم صدق می کند. مثل اینکه آیا هویت اقتصاد ایران باعث شده که ما در این وضعیت باشیم؟ بله. اما عوامل بنیادی که باعث بالا رفتن یا پایین آمدن بورس می شود بازار است که کارش را انجام می دهد. بازار چگونه کارش را انجام می دهد؟ اصلا کدام بازار این اقدامات را انجام می دهد؟ ما در ژنو که با هم صحبت نمی کنیم یا نیویورک که صحبت نمی کنیم ما در ایران با چارچوب های ایران با اقتصاد دستوری، اقتصاد دولتی، اقتصاد تحکم از بالا  و اقتصادی با ریسک تحریم ها صحبت می کنیم. اگر منظورتان این است که دولت دعوت کرد مردم به بورس بیایند؟ بله این اتفاق در یک برهه زمانی افتاد و تمام شد ولی در حال حاضر کسی دعوت نمی کند که به بورس بیایند اگر هم دعوت کنند کسی حاضر به ورود به این بازار نیست. حتی حاضر است برود دوج کوین  بخرد ولی در بورس سرمایه گذاری نکند. مهمترین دلیلی که افراد حاضر هستند بروند چنین اقدامی کنند به این خاطر است که رد پای دولت در این زمینه دیده نمی شود.

با توجه به چنین اظهار نظری که دارید دولت در زمینه اقتصادی ورود نکند بهتر است؟

من طرفدار دولت حداقلی هستم حداقل حضور دولت در اقتصاد. اعتقاد دارم، اقتصاد در جایی مثل ایران کار خودش را انجام می دهد که به بزرگ شدن دولت کمک می کند ان هم بعد از سال ۱۳۵۲ بحث نفت و پول ان وسط اقتصاد آمد که تبدیل به یک اژدهایی شد که تا به امروز نشد متوقف شود. متاسفانه دولت ها در ایران تبدیل به یک عامل ضد توسعه شده اند در صورتی که اگر اقتصاد در ایران  اکوسیستمی حرکت می کرد همه چیز مشخص میشد. وقتی تاجری میخواهد کالایی را صادر کند از اول می داند باید چکار کند و نیاز به دولت نخواهد داشت. متاسفانه هیچ چیزی در ایران سرجای خودش نیست.

براین باور هستید هرجا رد پای دولت باشد کار به بن بست میرسد؟

من نمی گویم هرجا دولت باشد به بن بست میرسیم ولی تجربه ثابت کرده دولت ایران از جنس دولت های سنگاپور، هنگ کنگ و آلمان نیست. آنها در چارچوب سیستماتیک قضیه را نگاه می کند اما دولت های ما از دیدگاه سیستماتیک قضیه را نگاه نمی کنند. آن کشورها از دید اکوسیستمی اقتصاد را نگاه می کنند. متاسفانه در ایران رویکرد اکوسیستمی نداریم همچنین دیدگاه اکوسیستمیک وجود ندارد. وقتی وارد بورس می شود همان خروجی را می دهد که وارد توسعه می شود. در حال حاضر فشار زیادی بر روی دولت است. متاسفانه اقتصاد ما دستوری بوده و همین نگاه دستوری در توسعه هم نقش داشته است.   همه چیز را از بالا به موضوع نگاه می کنیم و انتظار داریم کنترل موضوع نیز در دست باشد. باید بگویم در اقتصاد نگاه دستوری داریم بجای اینکه نگاه اکوسیستمی داشته باشیم. دولت دوست دارد به مردم خیر برساند ولی چون بلد نیست و ابزارهای لازم را ندارد البته دارد نمی داند کجا و به چه صورت استفاده کند. این خیر تبدیل به ضربه و حتی بحران می شود. مهمترین نکته نیز اینجاست برای اینکه یک بحران را حل کنیم متاسفانه آن را با یک بحران دیگر جایگزین می کنیم.

ادامه دار شدن مذاکرات چقدر در بازار بورس ما اثرگذار است؟

هرچقدر اقتصاد ایران به سمت تورم نیل پیدا می کند ذهنیت ایجاد می شود که بورس هم به این سمت حرکت کند. کل اقتصاد ایران متاسفانه به سبب اینکه اقتصاد رقابتی نیست و اقتصادی نیست که ناشی از رقابت واقعی باشد قطع به یقین دچار تورم بالا و نقدینگی زیاد می شود. ایراد کجاست؟ ایراد از اینجاست که در حال حاضر اقتصاد کشور ما به همه چیز وابسته است که ما هنوز نتوانسته ایم یک پویایی لازم را احیا کنیم. نتوانستیم قیمت ارز را در بازار ثابت نگه داریم. واقعا دلیل کجاست که آنقدر اقتصاد ما وابسته به مذاکرات است؟ یا اینکه ما هنوز نتوانسته ایم شخصی که در این کار تبحر داشته باشد را سرکار بذاریم به دلیل اینکه اقتصاد اولویت ما نیست. وقتی اقتصاد اولویت باشد مجبور می شوید رویکرد به اقتصاد یک رویکرد سیستمی باشد. اقتصاد اولویت نیست چون اقتصاد ایران تبدیل به یک اقتصاد ذینفعانه شده است.

اقای رییسی رییس جمهور در کارزار انتخاباتی خود وعده داد بورس را سرو سامان می دهد ولی تا به امروز چنین چیزی اتفاق نیفتاد تحلیل شما در این باره چیست؟

به دلیل اینکه صحبتی که ایشان کردند کاملا صحبت سیاسی بوده مثل خیلی حرف های سیاسی دیگری که در ایران زده می شود. در آن زمان هم من گفتم، اولین اقدامی که باید انجام شود این است دولت را از بورس خارج کنیم. دولت هیچ حمایتی از بورس نکند؛ اصلا لازم نیست حمایت کند. دولت فقط باید اقتصاد دستوری را حذف کند همین کمک بزرگی بشمار میآاید. دولت نمی تواند از بورس برود به دلیل اینکه ۸۰ درصد بورس ایران دولتی است. دولت باید خود را از اقتصاد بیرون بکشد.

باتوجه به چنین وضعیتی که داریم چه چیزی باعث می شود حال بورس خوب شود؟

من به نظرم می رسد، بورس زمانی حالش خوب می شود که اقتصاد ایران رشد داشته باشد. سعی می کنیم برای اقتصاد ایران رشد اقتصادی رقم بزنیم ولی حداقل نیازمند ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم هستیم. نیازمند تسهیل فضای کسب و کارو برداشته شدن تحریم ها ورود کم هزینه و قابل رقابت در بازارهای جهانی هستیم.