چرا سهم تامین مالی در بازار سرمایه کاهش یافته است؟

نخستین همایش مالی ایران با محوریت تامین مالی درحالی روز گذشته با حضور فعالان اقتصادی و سیاست‌گذاران بازار سرمایه برگزار شد که در این سمینار به لزوم استفاده بیشتر از پتانسیل بازار سرمایه در جهت تامین نقدینگی بخش خصوصی به عنوان اصلی‌ترین ماموریت اقتصادی این بازار تاکید شد.

گسترش‌نیوز: در این همایش تمامی مدیران تاکید داشتند که رشد شاخص کل بورس از ابتدای سال‌جاری و ثبت رکوردهای جدید که ورود نقدینگی قابل‌توجهی را به همراه داشته، فرصتی مناسب برای شرکت‌ها در جهت دستیابی به نقدینگی مورد نظر بوده است.

انحراف بورس از ماموریت اقتصادی

هر چند سیاست‌گذاران بازار از این فرصت چندان بهره مناسبی نبرده و پول‌رسانی مطلوبی به بنگاه‌ها صورت نپذیرفته است، ولی همچنان می‌توان از این پول‌های ورودی به بازار استفاده کرد. موضوعی که مورد تاکید رئیس پیشین شرکت بورس تهران نیز قرار گرفت. وی با اشاره به اینکه رسالت اصلی بازار سرمایه تامین مالی است، گفت: هرچند در سال جاری شاهد رشد ۱۵۰ درصدی شاخص کل در بورس هستیم ولی تامین مالی بخش خصوصی از بازار سرمایه به یک سوم رسیده است.

طراحی اوراق جدید متناسب با نیاز بنگاه‌های خصوصی، ورود طرح‌های جدید از جمله افزایش سرمایه از محل صرف سهام، ایجاد سازوکار مناسب برای تهیه سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت‌ها در کوتاه‌مدت، طراحی ابزارهای خاص مانند اوراق گام و راه‌اندازی و طراحی اوراق مربوط به مباحث BOT (نوعی از تامین مالی پروژه) متناسب با نیاز شرکت‌ها از جمله مواردی بود که در این جلسه برای استفاده هر چه بیشتر از پتانسیل بازار سرمایه در جهت پول‌رسانی به بخش‌خصوصی مطرح شد.

در همین راستا رئیس سازمان بورس نیز عنوان کرد که در جهت افزایش نقش بازار سرمایه برای تامین نقدینگی بنگاه‌های خصوصی، آمادگی انتشار اوراق بدون تضامین بانکی (مبتنی بر سهام) را داریم. همچنین شاپور محمدی تاکید کرد که برای شفافیت نقش هر چه بیشتر بازار سرمایه در جهت تامین نقدینگی باید بازده بازارهای مُخِل برای اقتصاد کشور با مالیات مهار شود.

نقش ‌تامین مالی بهینه در افزایش بهره‌وری

در این همایش رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به نقش متقابل‌تامین مالی بهینه و افزایش بهره‌وری گفت: چنانچه در اقتصاد کشور تامین مالی وجود نداشته باشد بهره‌وری هم به تنهایی تاثیرگذار نیست. در واقع بخش مالی اقتصاد یک کشور تابع بخش واقعی اقتصاد است. شاپور محمدی در ادامه افزود: اگر بنگاه‌ها سودآور باشند بازار مالی هم سودآور خواهد بود و اگر تامین مالی در بازارهای مالی خوب انجام شود، در بخش واقعی رشد اقتصادی خواهیم داشت.

وی با بیان اینکه تامین مالی یکی از کارکردهای اصلی بازار مالی است، افزود: بازار سرمایه در سال‌های اخیر نقش خود را در تامین مالی پررنگ کرده است. به گفته محمدی، حجم اوراق منتشر شده از بازار سرمایه در سال ۹۴ معادل ۱۴ هزار میلیارد تومان بود که امروز به ۱۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. به عبارت دقیق‌تر حجم اوراق منتشره در بازار سرمایه ۱۰ برابر شده است. این درحالی است که هیچ کدام از دیگر متغیرهای اقتصادی چنین رشدی نداشته‌اند. این آمار نشان دهنده عزم و اراده در بازار سرمایه برای توسعه و تنوع بخشی ابزارهای مالی است. به گفته رئیس سازمان بورس، صندوق پروژه، تامین مالی جمعی، انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ابزارهای مالی-اسلامی متعدد و ابزارهای متنوع در کنار ابزارهای پوشش ریسک از جمله طرح‌های توسعه‌ای بازار سرمایه در سال‌های اخیر بوده است.

چرایی سهم کم بازار سرمایه

محمدی در ادامه در پاسخ به این سوال که بازار سرمایه از ابزارهای متنوعی در جهت تامین مالی برخوردار است پس چرا با همه ابزارها و نهادهای مالی هنوز سهم تامین مالی در بازار سرمایه ما کم است، گفت: دلیل اصلی این موضوع این است حرکت ریسک و بازده هماهنگ است. باید یک تناسبی بین این دو متغیر باشد تا جذابیت خرید اوراق و مشارکت در تامین مالی افزایش یابد.

مهار بازارهای مُخِل با اعمال مالیات

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه با بیان اینکه بازارهایی که مبتنی بر احتکار هستند چقدر بازده دارند، اظهار کرد: بازارهایی مانند طلا، تلفن همراه، خودرو و حتی مسکن زمانی که با مالیات کنترل نشوند تامین مالی را با مشکل مواجه می‌کنند. در واقع باید بازده بازارهایی که برای اقتصاد کشور اخلال ایجاد می‌کنند با مالیات مهار شود.

نگاهی به تازه‌ترین اقدامات

محمدی یکی از جدیدترین اقدامات در بازار سرمایه را راه‌اندازی فروش استقراضی عنوان کرد و افزود: این ابزار جدید در چهارم اسفندماه راه‌اندازی خواهد شد. همچنین سازمان آمادگی دارد اوراقی منتشر کند که به تضمین بانکی نیاز نداشته باشد و مبتنی بر سهام باشد. محمدی ادامه داد: اگر بازارهای دنیا را در نظر بگیریم دو‌سوم آن اوراق بدهی است. درحالی‌که بازار بدهی در بازار ما کوچک است، سازمان بورس آمادگی دارد اوراقی را منتشر کند که تضمین بانکی لازم را ندارد و می‌تواند مبتنی بر سهام باشد. یکی از مهم‌ترین اقدامات و برنامه‌های سازمان بورس در سال آتی، افزایش سهم تامین مالی در کل اقتصاد است.

نقدینگی بالا در اقتصاد کشور

در ادامه این همایش نیز حسین عبده‌تبریزی عضو سابق شورای‌عالی بورس به تشریح تبعات عدم کنترل ورود نقدینگی به اقتصاد اشاره کرد و گفت: مقدار مطلق نقدینگی امسال بسیار بالاست و نقدینگی مازادی که امسال ایجاد شده برابر کل نقدینگی در سال ۱۳۹۱ است. وی در ادامه افزود: با توجه به رکود تورمی، نرخ پایین رشد و دیگر شرایط اقتصادی کشور بخش‌خصوصی به سرمایه در گردش گسترده‌ای نیاز دارد و با توجه به تورم و افزایش نرخ دلار بسیاری از نهادهای خصوصی نمی‌توانند سرمایه در گردش مورد نیاز خود را تامین کنند.

نیاز به تامین سرمایه در گردش

عبده‌تبریزی در ادامه با تاکید بر این‌که در این شرایط بخش‌خصوصی به سرمایه در گردش نیاز دارد، اظهار کرد: زمانی که ارزش افزوده کمتر می‌شود کاهش تولید صورت گرفته و اشتغال با مشکل اساسی مواجه می‌شود و در این شرایط کشور نمی‌تواند نقدینگی لازم را در اختیار کسب‌وکار قرار بدهد. به گفته وی، کسب‌وکار در سال آینده به لحاظ تنگنای اعتباری در فشار گسترده‌تری قرار خواهد گرفت. دولت مالیات جدیدی را وضع خواهد کرد که کسب‌وکار به آن عادت نکرده است. از سوی دیگر کسب‌وکار باید فشار بیمه را تحمل کند. عضو سابق شورای‌عالی بورس ادامه داد: زمانی که مشکل سرمایه در گردش وجود دارد، طرح‌های بلندمدت اجرا نمی‌شود. این در شرایطی است که بالارفتن قیمت ارز و تورم باعث شده شرکت‌ها به سرمایه در گردش نیاز بیشتری پیدا کنند.

افزایش نرخ سود معضلی اساسی برای بخش‌خصوصی

عضو سابق شورای‌عالی بورس در ادامه به افزایش تامین مالی دولت از بازار سرمایه اشاره کرد و ادامه داد: از سوی دیگر زمانی که دولت منابع نظام بانکی را می‌گیرد در دسترس بودن اعتبارات برای بخش‌خصوصی مشکل می‌شود. این مشکل قبلا در بانک بود اما امسال در بورس هم رخ داد. وی در ادامه افزود: نتیجه مستقیم این امر افزایش نرخ سود خواهد بود. به‌طور کلی بالارفتن نرخ‌ها برای بخش‌خصوصی قابل‌تحمل است اما اینکه نمی‌توانند منابع را بگیرند برای آنها غیرقابل‌تحمل است.

راهکار استفاده بیشتر از بازار سرمایه

وی در ادامه به ارائه راهکار برای استفاده هرچه بیشتر از ظرفیت‌های بازار سرمایه پرداخت و گفت: بازار سرمایه می‌توانست مانند بازار پول در طراحی اوراق جدید پیشقدم شود ولی در این زمینه اقدام مناسبی انجام نداد. ما شاهد هستیم که طراحی اوراق گام صورت گرفته که این موضوع می‌تواند نسبت تامین مالی بخش‌خصوصی به عمومی را در بازار سرمایه تحت‌تاثیر خود قرار دهد. وی در ادامه با اظهار این مطلب که طرح گام کمک زیادی به ایجاد تعادل در بازار سرمایه برای فروش اوراق دولتی و خصوصی خواهد کرد، گفت: بازار سرمایه نیز باید درحوزه اوراق، ابتکارات جدیدی بیندیشد و طراحی‌های خاصی انجام دهد. عبده‌تبریزی در ادامه به مبحث BOT اشاره کرد و گفت: در این زمینه یکی از راهکارهای مهم تامین مالی پروژه محور است به‌طوری‌که شناسایی شود کدام شرکت‌ها به این مدل تامین مالی نیاز دارند و متناسب با نیاز آنها اوراق خاص طراحی شود.

توجه به تامین مالی خاص

در ادامه این همایش حسن قالیباف‌اصل مدیرعامل سابق شرکت بورس تهران با اشاره به اینکه رسالت اصلی بازار سرمایه تامین مالی است، گفت: هرچند در سال‌جاری شاهد رشد ۱۵۰ درصدی شاخص کل در بورس هستیم ولی تامین مالی بخش‌خصوصی از بازار سرمایه به یک سوم رسیده است. وی در ادامه افزود: این درحالی است که باید از فرصت مناسب پیش آمده بهترین استفاده را می‌بردیم.

قالیباف‌اصل تامین مالی پروژه محور در ایران را یکی از موارد مغفول برشمرد و گفت: این نوع تامین مالی می‌تواند کمک خیلی مناسبی به شرکت‌ها و به‌ویژه بنگاه‌های کوچک اقتصادی داشته باشد. هر چند صندوق پروژه در کشور راه‌اندازی شده ولی تنها یک مورد از آن مورد استفاده قرار گرفته است.

همچنین این تامین مالی آن شناخته شده، این درحالی است که صندوق پروژه یک تامین مالی خاص محسوب می‌شود و نباید تمامی مردم را در این نوع تامین مالی مشارکت داد. قالیباف‌اصل در ادامه با اشاره به آنکه تامین مالی دولت از بازار سرمایه اقدامی مناسب است اما نباید مانع تامین مالی به بخش‌خصوصی شود، گفت: خلاقیت و نوآوری در بازار سرمایه بسیار زیاد است ولی باید از این تنوع ابزارها بهترین استفاده را داشت. به گفته وی، مهندسی مالی و خلق ارزش‌های جدید توسط بازار سرمایه‌ باید جدی گرفته شود.

منبع: دنیای اقتصاد