بازگشت بایدن به «برجام» شایعه یا واقعیت

رحمان قهرمان‌پور در پاسخ به این که چرا بایدن به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ در گام نخست و همراه با ۱۷ دستوری که صادر کرد بازنگشت؟ گفت: قبلا هم گفته بودیم که موضوع ایران در اولویت‌های بایدن نیست و خیلی از موضوعات سیاست خارجی نیز در دستور کار امریکا و بایدن نیستند. انتخابات ۲۰۲۰ و اتفاقات ۶ ژانویه خیلی از اولویت‌ها را جابه‌جا کرده است و مسائل داخلی و کاهش شکاف عمیق در جامعه امریکا الان مورد بحث آنهاست؛ نه فقط دغدغه بایدن بلکه دو جناح مرکزگرای دموکرات و جمهوری خواه این دغدغه را دارند. افرادی مثل مک کانل، میت رامنی، خانم چنی و جرج بوش پسر که از بایدن حمایت کردند طیف مرکزگرای جمهوری خواه هستند و افرادی مثل تد کروز کسانی هستند که می‌خواهند بدنه طرفدار ترامپ در حزب جمهوری خواه را همچنان حفظ کنند.

وی خاطرنشان کرد: مسائل داخلی امریکا بعد از انتخابات اهمیت یافته است و اگر ۱۷ فرمان اجرایی را نگاه کنیم، جز یکی دو مورد سایر موارد مربوط به مسائل داخلی است. این نشان می‌دهد بایدن مسائل سیاست خارجی را در اولویت بعدی گذاشته است و تازه اگر وارد این مسائل هم شود اول چین، بعد روسیه و بعد اروپا مورد نظر هستند. در مرحله بعد سیاست‌های تجاری خارجی امریکا و ائتلاف سازی‌ها و بعد مسئله ایران و خاورمیانه است. از این رو معتقدم به این زودی‌ها نوبت به برجام و ایران نمی‌رسد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان این که علاوه بر مسائل داخلی که مانع ورود سریع جو بایدن به مسائل سیاست خارجی شده است باید گفت که در داخل دولت بایدن هم اجماع نظر محکم و قوی درباره اینکه به چه شکل و کیفیتی به برجام بازگردند وجود ندارد، افزود: طیفی از تیم سیاست خارجی و امنیت ملی بایدن معتقدند که قبل از بازگشت و اجرای تعهدات باید مسائل موشکی و منطقه‌ای نیز طرح شود و طیفی دیگر بر این نظرند که اول به برجام برگردند و بعد مسائل دیگر مطرح شود. البته در داخل ایران هم مهم است که نسبت به این مسئله چه رویکرد و رفتاری در پیش گرفته شود و چه پیامی ارسال شود.

قهرمان پور در پاسخ به این پرسش که بایدن متعلق به دیدگاهی است که چندجانبه گرایی را در اولویت و اهمیت قرار می‌دهد آیا از این منظر بازگشت به توافق چند جانبه هسته‌ای و اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ نباید در دستور کار باشد یا باید گفت که چند جانبه گرایی مدنظرشان ساختار دیگری دارد؟ اظهار کرد: معتقدم نگاه به چند جانبه گرایی از سوی بایدن و تیمش متناسب با منافع شان است و این نظر را واقع بینانه تر می‌بینم. درباره چند جانبه گرایی دو دیدگاه متضاد وجود دارد. آنتونی بلینکن هم طرفدار چند جانبه گرایی است و اما تردید دارد که می‌شود این رویکرد را اکنون به همان شکل بعد از جنگ سرد احیا و ادامه داد. اینکه از چه نوع چندجانبه گرایی صحبت می‌کنیم؛ چندجانبه گرایی تحت سیطره امریکا یا اینکه قرار است در این رویکرد چین و روسیه را هم وارد کنند.

وی ادامه داد: چندجانبه گرایی ذیل پیوستن امریکا به اروپا با محوریت لندن و واشنگتن معنا پیدا کرد، اما واقعیت‌های فعلی نشان می‌دهد این روند حل‌کننده مکشلات نیست. آیا می‌توان چین و روسیه را در روند کنونی نادیده گرفت؟ به علاوه ارزش هایی که تقویت‌کننده چند جانبه گرایی بودند الان محل چالش هستند، از جمله نهاد دموکراسی که در داستان کرونا دیدیم که چین نظام لیبرال دموکراسی را به راحتی به چالش کشید. از طرفی اروپا نیز دچار مشکلات داخلی جدی است و در این فضا چطور می‌توان انتظار داشت که این رویکرد صرفا از سوی اروپا و امریکا دنبال شود. درست است بایدن در حرف از احیای چند جانبه گرایی حرف می‌زند اما در واقعیت به گونه‌ای دیگر رفتار خواهد کرد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این که مسائل داخلی امریکا که بایدن باید از سد آنها ابتدا بگذرد کدام هستند؟ گفت: مسئله ترامپ و استیضاحش باید تعیین تکلیف شود و سنا باید در این باره تصمیم گیری کند. شکاف داخلی در حزب جمهوری خواه مسئله مهمی است و می‌تواند برای تیم بایدن مشکل ساز شود، تشکیل کابینه و تایید تیم امنیت ملی و سیاست خارجی بایدن نیز از مسائل مهمی است که باید دید به چه شکل پیش می‌رود، با این مسائل شاید تا آخر مارس مقداری بایدن به مسائل سیاست خارجی از جمله ایران بپردازد؛ البته باید تاکید کنم که این در شرایطی است که مسئله بازگشت به برجام در داخل دولت بایدن موضع مورد اختلاف نباشد اگر بر سر آن اتفاق نظر و اجماع باشد، ممکن است قبل از عید این اتفاق بیفتد.

قهرمان پور به موضوعاتی از جمله انتخابات رژیم صهیونیستی در اواسط اسفند اشاره کرد و گفت: ممکن است این مسئله هم تاثیراتی بر روند تحولات در دولت جدید امریکا داشته باشد. اگر نتانیاهو شکست بخورد که تا الان بعید است، ممکن است دست بایدن در کنگره بازتر شود.

وی در پاسخ به این که اگر فرض بگیریم که ایران و مسئله برجام اولویت بایدن نیست پس انتخابات ایران در خرداد آینده هم به همین شکل است؟ تصریح کرد: درباره این بحث با تحولاتی که در داخل امریکا روی داده است، سخت می‌شود حرف زد؛ اینکه دولت بایدن می‌تواند انرژی زیادی را صرف رابطه با ایران و فضای داخلی ایران کند یا نه! البته مسئله ایران برایش مهم است اما عواملی که ایران را برایش مهم کرده بود، دیگر تغییر کرده است. نه اینکه ایران اهمیت ندارد اما اهمیت دو دهه گذشته را ندارد. حضور منطقه‌ای ایران هم در همین چارچوب و اتفاقاتی که افتاده در قیاس با گذشته اهمیتش را از دست داده است. اینکه دولت بایدن چقدر وقت کند و فضای داخلی اجازه دهد بر فضای داخلی ایران تاثیر بگذارد به اتفاقات دو ماه آینده بستگی دارد.