ایران و عربستان بعد از ۵ سال آشتی می کنند
چندی پیش زمزمه‌هایی از گفت‌وگوی مستقیم بین ایران و عربستان شنیده شد، موضوعی که مسئولان کشورمان آن را نه تکذیب کردند و نه تایید.
بیش از ۵ سال است که روابط ایران و عربستان قطع شده است و در این سال‌ها هرازگاهی خبری از دیدار‌های پنهانی و گاه و بیگاه مقامات دو کشور در برخی از رسانه‌ها انتشار یافته که البته تمامی آن‌ها نیز از سوی مقامات تهران و ریاض رد شد تا اینکه هفته گذشته خبری به نقل از روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز انتشار یافت که تاکید می‌کرد دیداری در منطقه الخضراء عراق و به میزبانی و ابتکار عمل مصطفی الکاظمی میان مقامات امنیتی دو کشور برگزار شده است.
روزنامه «فایننشال تایمز» یکشنبه ۲۹ فروردین در گزارشی به نقل از «سه مقام» مدعی شد که مقام‌های ارشد عربستان سعودی و ایران در تلاش برای بهبود روابط بین این دو کشور رقیب در منطقه، در عراق مذاکره کرده‌اند. بنا بر این ادعا، اولین دور مذاکرات مستقیم عربستان سعودی و ایران در تاریخ نهم آوریل (۲۰ فروردین) انجام شده و به گفته یکی از مقام‌ها، این گفت‌وگو‌ها «مثبت» بوده است.
ادعای فایننشال تایمز درباره مذاکرات مستقیم عربستان سعودی و ایران با ایفای نقش نخست‌وزیر عراق در شرایطی مطرح شده که به دنبال اعدام «شیخ النمر» روحانی شیعه برجسته عربستان سعودی و اتفاق‌های صورت گرفته در مقابل سفارت ریاض در تهران، سعودی‌ها روابط دیپلماتیک این کشور با ایران را قطع کردند. ساعاتی بعد از انتشار خبر روزنامه فایننشال تایمز، روزنامه «عرب نیوز» عربستان سعودی این خبر را تکذیب کرد. در گزارش این رسانه آمده است: «یک مقام ارشد سعودی انجام شدن مذاکرات مستقیم با ایران را تکذیب کرده است».
دیدار با عربستان؛ ایران نه تایید کرد نه تکذیب!
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان سعید خطیب زاده در نشست خبری ۳۰ فروردین ماه خود درباره خبر یک رسانه انگلیسی درباره گفت‌وگو‌های ایران و عربستان گفت که ما گزارش‌های رسانه‌ای را دیدیم. در این باره نقل قول‌های بعضا متضاد منتشر شده است. ایران از گفت‌وگو با عربستان سعودی استقبال کرده و این مسئله را به نفع مردم دو کشور و صلح و ثبات منطقه‌ای می‌داند.
هیچ‌گاه روابط تهران و ریاض به طور کامل قطع نشد!
یک منبع آگاه با تأیید خبر مذاکره میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان گفت: این دو کشور درباره موضوع یمن گفت‌وگو کرده‌اند؛ عربستان در این مذاکره به دنبال وساطت ایران در زمینه درگیری با حوثی‌ها و انصارالله است، چراکه عربستان در این درگیری‌ها تحت فشار قرار دارد، ایران اعلام کرده که یمن صاحب دارد و عربستان سعودی باید با خود یمنی‌ها و انصارالله گفت‌وگو کند. ایران همچنین در این مذاکره توصیه کرده که عربستان چه کار‌هایی برای مذاکره با یمن باید انجام دهد.
این منبع آگاه همچنین خبر داد که به نظر می‌رسد این گفت‌وگو‌ها در سطح مقامات امنیتی انجام شده باشد.
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در بستر برنامه «کلاب هاوس» در خصوص اخبار غیررسمی مبنی بر گفت‌وگوی مقامات ایرانی و عربستانی در عراق، بدون اعلام نظر در خصوص صحت و سقم یا محتوای گزارش رسانه‌های خارجی، اظهار کرد: در خصوص گزارشی که نخستین بار در نشریه فایننشال تایمز منتشر شد، باید بگویم که ما به طور کلی از هر ابتکاری برای کاهش تنش‌ها و افزایش همکاری در منطقه ما استقبال می‌کنیم و قطعا به دنبال برقراری نوعی گفت‌وگو و ارتباط با همسایگان خود هستیم.
خطیب‌زاده با مرور تاریخ روابط اخیر ایران و عربستان به تلاش برخی کشور‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از جمله عراق، کویت، پاکستان، چین و آلمان در برقراری گفت‌وگو بین تهران و ریاض اشاره داشته و گفت که همواره بین دو کشور حتی در چند سال اخیر، ارتباطات و تماس‌های مستقیم و غیرمستقیم جریان داشته است. میان ایران و عربستان سعودی همواره از طرق و مسیر‌های گوناگون تماس‌ها و ارتباطاتی برقرار بوده و این امر هیچ‌گاه به طور کامل قطع نشده است.
سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به این سوال که آیا در دوران پساترامپ، ایران و عربستان به سمت کاهش تنش حرکت کرده‌اند، گفت از جانب ایران همواره تلاش‌هایی برای کاهش تنش در جریان بوده است و می‌توان گفت که اخیرا نشانه‌های مثبتی از جانب عربستان سعودی نیز در این راستا بروز کرده است، با این وجود برکسی پوشیده نیست که دشواری‌های قابل توجهی در این مسیر وجود دارد و میان دو کشور در خصوص برخی موضوعات منطقه‌ای و دوجانبه اختلافات جدی وجود دارد، اما تصور می‌کنم که به نفع هر دو کشور و همچنین ثبات و صلح منطقه‌ای است که... راهی برای حل و فصل اختلافات بیابیم.
چگونه از دشمنی آل سعود علیه ایران کاسته می‌شود؟
محمد پارسا نجفی تحلیلگر مسائل بین الملل، درباره روابط ایران و عربستان، گفت که جریان غربگرا به ویژه اصلاح طلبان در ایران برای خوشایند آمریکا بر طبل مذاکره با آل سعود می‌کوبند و تلاش می‌کنند، حتی به قیمت آسیب جدی به دوستان منطقه‌ای ایران، رابطه تهران و ریاض را احیاء کنند، اما خلاف نظر آنان، به سه دلیل رژیم سعودی ماهیتی ضد ایرانی و ضد شیعی داشته و دارد، بنابراین نمی‌توان با مذاکره از دشمنی آل سعود علیه ایران کاست، پس مذاکره یا حتی بازگشت روابط سودی برای کشورمان نخواهد داشت.
او افزود: دولت سعودی خود را رقیب ابدی ایران در خلیج فارس می‌داند و این رقابت را در اوپک هم همواره ادامه داده است، علاوه بر این دولت سعودی یک رژیم وهابی است و به شدت به شیعه خصومت می‌ورزد؛ سرکوب شیعیان شرق عربستان (قطیف و احساء)، بحرین و کشتار شیعیان یمن تنها نمونه‌هایی از رفتار امروز این حکومت است، همچنین پادشاهی سعودی به شدت ضد دموکراسی است و اصولا نسبت به کلمه انتخابات آلرژی دارد، به همین دلیل با هر دولتی که برخاسته از انتخابات باشد از جمله ایران دشمنی می‌کند.
تحلیلگر مسائل بین الملل ادامه داد: رسانه‌های غربی و نیز جریان غربگرا در ایران به ویژه اصلاح طلبان سعی دارند اینگونه القا کنند که مشکلات عربستان و ایران بعد از قدرت گرفتن بن سلمان به اوج رسیده و دولت فعلی واشنگتن نیز تلاش می‌کند از قدرت این شخص بکاهد، این جریان‌ها تلاش دارند این چنین وانمود کنند که ملک سلمان به جای بن سلمان قرار است بیشتر در تصمیم گیری‌ها حضور یابد، اما بن سلمان و پدرش هیچ تفاوتی با هم ندارند و اصولا پرخاشگری شدید دولت سعودی در سال‌های اخیر به این علت است که آل سعود در مسیری حرکت می‌کند که به پایان خود نزدیک شود، به همین دلیل با اکثر کشور‌های منطقه حتی دولت‌هایی که به صورت سنتی دوست و حتی متحد این رژیم بوده‌اند وارد تنش می‌شود؛ روابط پر چالش با قطر، ترکیه و مغرب همچنین اخیرا دخالت در کودتا در اردن مصداقی بر این ادعاست.
تحلیلگر مسائل بین الملل ادامه داد: شرایط داخلی عربستان به شدت وخیم است و نمایش‌های موسوم به اصلاحات بن سلمان، مشکلی را از مردم تحت خفقان سیاسی عربستان برطرف نکرده است؛ در حقیقت نه تنها شیعیان بلکه اهل سنت و حتی هواداران سابق آل سعود هم در شمار اشخاصی هستند که خواهان تغییرات گسترده واقعی در این کشور هستند. اگر این روند ادامه یابد باید منتظر بحران‌های جدید علیه آل سعود توسط هواداران وهابی خود این رژیم در آینده باشیم. شورش در استان وهابی خیز قصیم تنها نمونه‌ای بود که سرکوب شد، لذا منطقی است که آل سعود را در مسیر منتهی به سقوط تصور کنیم.
در چه صورتی روابط تهران و ریاض بهبود می یابد؟
او با بیان اینکه مشکل دولت سعودی با ایران به روابط میان این دو حکومت وابسته نیست بلکه آل سعود تابعی از سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شود، گفت: واشنگتن به دلیل بحران‌های داخلی خود، در حال خروج از منطقه است؛ مانند عقب نشینی از افغانستان، بنابراین تلاش می‌کند از حجم فشار‌ها بر دولت سعودی بکاهد. بدون آنکه حاضر باشد ریاض را مجبور به عقب نشینی از یمن و بحرین کرده و آن حکومت را وادار به اصلاحات دموکراتیک کند.
نجفی تاکید کرد: آنچه توسط جریان غربگرا تبلیغ می‌شود مبنی بر اینکه کاهش تنش با عربستان سعودی به زیان رژیم صهیونیستی است و تل آویو از دشمنی میان تهران و ریاض برای عادی سازی روابط استفاده می‌کند یک فریب بزرگ است، چراکه رژیم سعودی روابط عمیق و قدیمی، اما مخفی با رژیم صهیونیستی داشته است و آشکار شدن این روابط نه تنها به زیان محور مقاومت نیست، بلکه نشان می‌دهد سعودی‌ها و رژیم صهیونیستی دارای یک ماهیت مشترک تجاوزگر و متصل به غرب هستند، برعکس بر نقش و اهمیت ایران اسلامی به عنوان تنها کشوری که پرچم رهبری مبارزه با اشغالگری رژیم را در دست دارد، افزوده می‌شود.
تحلیلگر مسائل بین الملل با بیان اینکه دامنه اختلافات عمیق میان تهران و ریاض فقط به روابط دو جانبه باز نمی‌گردد بلکه سعودی‌ها در سراسر جهان اسلام ویروس وهابیت را در قالب گروه‌های تروریستی منتشر می‌کنند، گفت: گروه‌هایی مانند سپاه صحابه، لشکر جهنگوی، احرار الشام، جبهه النصره، داعش، بوکوحرام، ابوسیاف، جیش الاسلام، انصارالشریعه و ده‌ها گروه دیگر، در چنین شرایطی مذاکره با دولت سعودی قطعا هیچ مشکلی را حل نمی‌کند، تنها زمانی می‌توان با عربستان رابطه خوبی داشت که پسوند سعودی از نام این کشور زدوده شود و حکومتی بر اساس دموکراسی و مبتنی بر انتخابات در عربستان برپا باشد.
گفت‌وگوی ایران و عربستان؛ در چه زمینه ای؟
کامران کرمی کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره روابط ایران و عربستان، گفت که با توجه به آغاز تماس‌ها میان ایران و عربستان سعودی و احتمال برگزاری دور دوم نشست میان دو کشور با میانجیگری بغداد، می‌توان گفت که این اتفاق تحول بسیار مهمی در بن بست روابط تهران و ریاض در طول یک دهه گذشته بخصوص پس از قطع روابط دو کشور در سال ۲۰۱۵ است، در صورت ادامه این روند که ابتدا بر سر بحران یمن آغاز شده است، منطقه آشوبناک خاورمیانه می‌تواند شاهد تحول مهمی در الگو‌های دوستی و دشمنی و ترسیم خطوط نظم جدید منطقه‌ای باشد.
او افزود: در واقع اهمیت گفت‌وگو به عنوان حلقه مفقود شده در روابط ایران و عربستان باعث شده تا دو کشور از روابط مبتنی بر «رقابت همکاری جویانه – تنش محدود» برای نزدیک به دو دهه به سمت «تنش فراگیر- منازعه» در بازه زمانی ۲۰۲۰-۲۰۱۱ حرکت کنند. این تحول که ناشی از تغییر عناصر منطقه ای، بین المللی و تحول در ادراک مبتنی بر تهدید عربستان نسبت به ایران است، می‌تواند در صورت اراده طرفین، زمینه را برای درک واقع بینانه از ضرورت حل تنش فراهم کند. اگرچه این روند پیچیده و چالش برانگیز با اثربخشی منفی متغیر‌های مزاحم و مداخله گری، چون رژیم صهیونیستی همراه است، اما اضطرار برای شکل دهی به یک چارچوب مذاکراتی ابتدایی، گام به گام و سپس فراگیر، ضروری و نیازمند درکی واقع بینانه و به دور از اختلال ادراکی بین طرفین است.
کارشناس مسائل منطقه با اشاره به نشست دوم مقامات ایران و عربستان که گفته می‌شود طی روز‌های آینده برگزار خواهد شد، تصریح کرد: اهمیت این نشست در خروج از بن بست موجود میان ایران و عربستان و از سرگیری گفت‌وگو‌ها برای گذار از تنش موجود است که حاصلی جز بازی با حاصل جمع صفر نداشته است.
او افزود: همزمانی گفت‌وگو‌های ایران و عربستان با مذاکرات احیاء برجام در وین، اهمیت مسائل منطقه‌ای را نیز می‌رساند، بنابراین منطقی‌ترین و مطلوبترین راهی که طرفین می‌تواند با آن به یک نتیجه مثبت برسند، گفت‌وگو و تبدیل این گفت‌وگو به یک چارچوب مذاکراتی است که عناصر مولد تنش میان تهران و ریاض را مورد مذاکره قرار می‌دهد. طبیعتا با توجه به اثرگذاری بحران یمن و تبدیل شدن آن به یکی از اصلی‌ترین محور‌های اختلافی میان دو کشور ایران و عربستان سعودی، هرگونه تماس جدید به شکل برگزاری دور دوم گفت‌وگو‌ها عمدتا بر سر بحران یمن خواهد بود.
ارسال نظر