۲۰۰ هزار تن برنج در آستانه فاسد شدن!

آن‌طور‌ که مقامات دولتی می‌گویند در زمان حاضر بیش از ۳.۵ میلیون تن کالای اساسی، بیش از ۳.۷ میلیون تن کالای غیراساسی غیرکانتینری و نزدیک به ۱۰۰هزار تی.ای.یو. کانتینر کالای اساسی و غیراساسی در بنادر و گمرکات کشور رسوب کرده است. برنج وارداتی رسوبی در گمرکات کشور به بیش از ۲۰۰ هزار تن می‌رسد که در حال فاسد شدن هستند. این رسوب کالا در گمرکات و بنادر کشور، بارها و بارها مسئولین را به واکنش یا موضع‌گیری واداشته است تا جایی که روحانی، رئیس جمهور، چندین بار تأکید بر ترخیص کالاهای موجود در بنادر و گمرکات نموده و حتی از عبارت «هفتاد خوان گمرک» در راستای تشریفات گمرکی استفاده نموده؛ بارها جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور با تشکیل جلسات متعدد بر لزوم تسریع در ترخیص کالاهای اساسی و ضروری در بنادر و گمرکات کشور تأکید نموده است.

حتی موضوع به اینجا ختم نشده و این مسئول بلندپایه دولت با اکیپی از مسئولین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط برای بررسی موضوع به‌صورت میدانی به استان هرمزگان سفر کرده و مصوبات سفر مهم معاون اول رییس جمهور برای اجرا به کلیه دستگاهها ابلاغ شده است لیکن به‌گفته فعالان تجاری و اقتصادی، صاحبان کالاهای اساسی و متصدیان واحدهای تولیدی، این مصوبات تاکنون خروجی مطلوبی نداشته است، به همین منظور و با توجه به اینکه اجرای تمامی مصوبات و مقررات ابلاغی در خصوص کاهش رسوب کالا در بنادر و گمرکات، در گمرک متبلور می‌شود، گفتگویی با مهرداد جمال ارونقی ــ معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران داشتیم تا بتوانیم جواب صریحی برای سؤالاتمان دریافت کنیم و ببینیم این قصۀ پرغصۀ «رسوب کالا در گمرکات کشور» تا کی ادامه خواهد یافت.

موجودی کالاها در بنادر و گمرکات کشور

به‌عنوان مقام مسئولی که بیش از سایر مسئولان دولتی، در این خصوص گزارش ارائه کرده‌اید، اولین سؤال این است که در زمان حاضر چه‌میزان کالا در بنادر و گمرکات کشور موجود است؟

 قبل از توضیح در این خصوص جا دارد از توجه شما به این موضوع تشکر کنم. مطابق آمار واصله از مراجع ذی‌ربط، در زمان حاضر، بیش از ۳.۵ میلیون تن کالای اساسی فله، بیش از ۳.۷ میلیون تن کالای غیراساسی غیرکانتینری و بیش از ۳۰ هزار کانتینر حاوی کالاهای اساسی و غیراساسی در بنادر و گمرکات کشور موجود است.

ولی آمار دریافتی ما تعداد کانتینرها را بیش از ۱۰۰ هزار کانتینر نشان می‌دهد، این تناقض را چگونه پاسخ می‌دهید؟

 بله، آمار شما درخصوص کلیۀ کانتینرهای موجود در بنادر و گمرکات در تمامی رویه‌های گمرکی از جمله ترانزیت، ورود موقت، صادرات، واردات و... صحیح هست؛ اما تعداد کانتینرهای پُر وارداتی در بنادر و گمرکات کشور بالغ بر ۳۰ هزار باکس کانتینر هست که البته این تعداد هم رقم کمی نیست!

رسوب چندین‌ماهه کالاهای اساسی و چندین هزار کانتینر در گمرکات

برخی از فعالان تجاری و صاحبان کالا اعلام می‌کنند چند ماه از تاریخ تخلیۀ کالاهایشان می‌گذرد و گمرک هیچ اقدامی درخصوص ترخیص کالاهایشان به‌عمل نیاورده است، این ادعا درست است؟

 این که برخی از کالاها چند ماه در بنادر و گمرکات دپو شده است درست است. بالاخره تمامی کالاهایی که تخلیه شده‌اند دارای قبض انبار هستند و تاریخ تخلیه کالا در این سند قید شده است، به‌راحتی می‌توان مدت ماندگاری کالاها را از این سند متوجه شد و اما اینکه گمرک نسبت به ترخیص این کالاها اقدام نکرده هم معلوم است. گمرک صرفاً درخصوص کالاهایی که کد رهگیری بانک مرکزی داشته باشند می‌تواند و اختیار دارد اجازه ترخیص صادر کند مگر اینکه کالاهایی مثل دارو با حداقل اسناد از گمرک ترخیص شوند.

 ترخیص کالاها از گمرک با رویۀ «اعتباری» و «بدون انتقال ارز»

مصوبۀ ۲۴ تیرماه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت تصریح به ترخیص کالاها به‌صورت «اعتباری» و «بدون انتقال ارز» کرده بود، شنیده‌ها حاکی است گمرک از ترخیص کالاها به‌صورت اعتباری یا بدون انتقال ارز جلوگیری کرد و این مصوبه اجرایی نشد، آیا این خبر درست است؟

نه‌خیر، اصلاً صحت ندارد. درخصوص ترخیص کالاهای اساسی به‌صورت اعتباری و بدون ارائه کد رهگیری بانک، از سوی گمرک، به حد کافی اطلاع‌رسانی شد، اما استقبالی نشد. انتظار نداشته باشید کسی که کالای اساسی را در حجم بالا به‌صورت اعتباری وارد و در بندر دپو کرده، به‌صِرف یک مصاحبه گمرک و بدون تعیین تکلیف تأمین ارز، از گمرک ترخیص کند؛ درخصوص ترخیص مواد اولیه و نهاده‌های تولید به‌صورت بدون انتقال ارز نیز که تصریح مصوبه بود، گمرک اعلام آمادگی کامل نمود؛ حتی بنده در جلسات، مسئولیت ترخیص کالا از محل ماده ۳۸ آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات را به‌عهده گرفتم، اما متأسفانه علی‌رغم تلاش‌های صورت‌گرفته از سوی گمرک، اجرایی نشد. توجه کنید طبق مصوبه سال ۹۷ هیئت وزیران، ترخیص کالا به‌صورت بدون انتقال ارز هم منوط به تأیید منشأ ارز از سوی بانک مرکزی شده است. گمرک حتی اعلام آمادگی کرد بدون کد بانک هم نسبت به ترخیص اقلام اقدام کند تا مصوبه اجرایی شود؛ اما هیچ دستگاهی قبول نکرد این موضوع را تصریح و مکتوب کند.

نتایج غیرملموس مصوبات سفر معاون اول رییس‌جمهور به استان هرمزگان

درخصوص اجرای مصوبات سفر معاون اول رییس جمهور، گمرک توانست اقدامی کند یا خیر؟ فکر می‌کنید این مصوبات هم مانند مصوبات ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، بی‌نتیجه به بوتۀ فراموشی سپرده می‌شود یا اقدامی هم صورت می‌پذیرد؟ البته این مورد را هم توجه کنید هنوز بعد از یک ماه اتفاق خاصی نیفتاده است!

 ببینید، در مصوبه سفر اشاره نشده است که گمرک نسبت به ترخیص کالا اقدام کند، تصریح شده هر دستگاه باید چه‌کاری انجام بدهد. گمرک حتی قبل از ابلاغ مصوبات سفر فراخوان داد و همه صاحبان کالاهایی که کالاهایشان قبل از ۵ مهرماه سال جاری در بنادر و گمرکات بود، اعلام آمادگی و نسبت به تکمیل فرم‌های مربوطه اقدام کردند. بیش از ۵ هزار درخواست به گمرک ایران واصل شد و لیست این اقلام در فرمتی که درنظر گرفته شده بود تحویل وزارت صمت داده شد. کار تنظیم این لیست‌ها توسط گمرک، حتی در روزهای تعطیل تا پاسی از شب ادامه پیدا کرد و تاکنون ۸ فقره لیست با ارزش کالاهای بیش از ۸۰۰ میلیون دلار تحویل وزارت صمت داده شد. وزارت صمت هم این لیست‌ها را پالایش کرده و تحویل بانک مرکزی داده است. هر دستگاه باید گزارش کار خود را در این راستا برای تنویر افکار عمومی منتشر کند.

 با الفاظ بازی نکنیم

 قبلاً هم از طرف شما فراخوان داده شد و لیست‌ها به مراجع مختلف ارسال شد ولی بعد ارسال لیست‌ها اتفاقی نیفتاد، به‌عبارت دیگر کالای اساسی یا نهاده‌های تولید به‌صورت بدون انتقال ارز ترخیص نشد. البته درخصوص مصوبات سفر معاون اول رییس جمهور هم درجریان هستید که برای این کالاها کد تخصیص صادر شده است، یعنی این کالاها این بار ترخیص می‌شوند؟

 هرکسی کوچکترین دستی بر آتش تجارت دارد رویه را می‌داند؛ اولاً ــ برای ورود هر کالایی نیاز به ثبت سفارش در وزارت صمت است. ثانیاً ــ بعد این اقدام، بانک مرکزی باید منشأ ارز این ثبت سفارش‌ها را تأیید کند. زمانی که این دو مرجع از طریق سامانه جامع تجارت به هم اتصال دارند چه‌لزومی به دادن فراخوان و تکمیل لیست توسط منِ گمرک هست؟ آیا لیست ثبت سفارش‌ها را این دو مرجع یعنی وزارت صمت و بانک مرکزی ندارند؟ یعنی صمت با توجه به مراجعات روزانه نمی‌داند چه کالاهایی ترخیص نشده‌اند؟ یا بانک مرکزی نمی‌داند برای کدام ثبت سفارش‌ها هنوز کد رهگیری صادر نشده است؟ به‌نظر من نباید با الفاظ بازی کنیم، در این جنگ اقتصادی تمام‌عیار، که صاحب کالایی با پذیرش هرنوع ریسکی می‌تواند کالایی را اعتباری یا غیراعتباری خریداری کند و به بنادر یا گمرکات کشور حمل کند، بعد از رسیدن کالا به بندر گرفتار بازی با الفاظ «صف تخصیص» و «صف تأمین» و «اولویت» و «صف تشریفات گمرکی» و «صف ترخیص» می‌شود و این کار زیبنده نیست! بارها گفته‌ام "به‌جای اینکه صاحبان کالا را از حقوق مکتسبه‌شان محروم کنید روند تجارت کشور را اصلاح کنید". روزی نیست مدیرعامل شرکت تولیدی یا کالای اساسی به گمرک مراجعه نکند و التماس نکند تا پیگیر ترخیص کالاهای وارده باشیم، این موضوع اصلاً زیبنده نیست که در سال «جهش تولید»، تولیدکننده‌ها مستأصل باشند. بهتر است خودتان تحقیق کنید تا آنچه را می‌گویم لمس کنید. درباره لیست‌ها، باز هم گمرک قبول مسئولیت کرد، لیست‌ها را جمع کرد و به وزارت صمت فرستاد، حالا باید منتظر باشیم و ببینیم چه اتفاقی می‌افتد؟ علی‌الاصول با این مصوبات نباید هیچ کالای مشمول مصوبه‌ای مشکل ترخیص داشته باشد.

 واردات برنج آزاد شد اما برنج‌های رسوبی هنوز در گمرک هستند

اخیراً طبق مصاحبه شما اعلام شد که ممنوعیت فصلی برنج به پایان رسید و از دیروز صاحبان کالای برنج می‌توانند نسبت به اظهار کالاهای خود به گمرک اقدام کنند. طبق گفته اتحادیه مربوطه و صاحبان کالا، بیش از ۲۰۰ هزار تن برنج وارداتی از سال گذشته در گمرکات کشور دپو شده‌اند، با لغو ممنوعیت برنج، آیا این برنج‌های رسوبی ترخیص خواهند شد؟

برنج‌های رسوبی مشکل ممنوعیت فصلی نداشتند که با لغو این ممنوعیت، اجازه ترخیص پیدا کنند. طبق مصوبات تنظیم بازار این برنج‌ها حائز شرایط ترخیص بودند و لیکن هنوز کد رهگیری بانک برای این برنج‌ها صادر نشده است. هر زمان کد رهگیری صادر شد، گمرک نسبت به ترخیص این برنج‌ها اقدام خواهد کرد؛ البته گمرک، مجوزهای قانونی معتبر را دوباره مطالبه خواهد کرد و امیدوارم برنجی در طول این مدت فاسد نشده باشد!

 گمرک برای ترخیص درصدی هیچ اختیاری ندارد

آقای ارونقی، بالاخره گمرک می‌توانست در این مدت نسبت به ترخیص درصدی کالاهای اساسی و نهاده‌های تولید اقدام کند، مصوبات فراقانونی نیز به همین موضوع اشاره کرده‌اند. آیا تسهیلات ترخیص درصدی که گمرک مدام از آن حرف می‌زند، در حد یک شعار است؟

نه‌خیر شعار نیست؛ اولاً ــ شما مصوبه‌ای پیدا کنید که به گمرک اختیار ترخیص درصدی از کالاهای در صف تخصیص ارز را داده باشد بنابراین علی‌رغم اینکه بارها و بارها این اختیار را درخواست کرده‌ایم تا کنون منتج به نتیجه نشده است. ثانیاً ــ مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی تصریح بر این دارد که کالاهای در صف تأمین ارز قابلیت ترخیص از گمرک به‌صورت درصدی دارند. اما این‌که کالا در صف تخصیص ارز است یا در صف تأمین ارز را باید بانک‌های عامل اعلام کنند. براساس بخشنامه بانک مرکزی، بانک‌های عامل از صدور هرگونه نامه مبنی بر اینکه کالاها در صف تأمین ارز هستند منع شده‌اند و این امر باعث شده است گمرک نتواند کالایی را به‌صورت درصدی ترخیص کند. گمرک تنها از ظرفیت ماده ۴۲ قانون امور گمرکی استفاده و کالاهایی را به‌صورت درصدی و بدون کد رهگیری بانک ترخیص کرده است.

همه کالاها را؟ یا کالاهای خطوط تولید و کالاهای اساسی را؟

فقط کالاهای مربوط به خودروسازی ایران خودرو و سایپا را با تقاضا و درخواست وزیر محترم صمت و موافقت رییس‌کل گمرک ایران، همین طور بذر و سموم و کود به‌درخواست وزیر جهاد کشاورزی و دارو و مواد اولیه دارویی به‌درخواست وزیر بهداشت و با حداقل اسناد.

 اگر مستند دارید ارائه کنید تا برخورد کنیم

 ولی بعضی از مراجع اعتقاد دارند صاحبان برخی از کالاهایی که مشکلی برای ترخیص ندارند، عمداً کالاهای خود را در بنادر و گمرکات دپو کرده‌اند تا قیمت این کالاها در بازار داخلی افزایش پیدا کند، این ادعا را تا چه‌حد قبول دارید؟

 اولاً ــ اعلام کردید ادعا، پس وظیفه مدعی است که ثابت کند چنین است. ثانیاً ــ هیچ آدم عاقلی در این وضعیت چنین کاری نمی‌کند و اگر شما مستندی دارید ارائه کنید تا بررسی و پاسخ داده شود. به‌نظر من هیچ کالای اساسی و تولیدی در بنادر و گمرکات به این منظور دپو نشده‌اند. شاید صاحب کالای اساسی به من سیستم دولتی اعتماد لازم را ندارد و درصدد است تا اول تأمین ارز صورت پذیرد و بعد کالای خود را ترخیص کند اما شما مدارکی ارائه کنید که علی‌رغم تأمین ارز کالای اساسی، یا علی‌رغم صدور کد رهگیری بانک برای نهاده‌های تولید، کالا هنوز در گمرک خاک می‌خورد تا در بازار داخلی گران‌تر شود، اگر چنین باشد که اصلاً این موضوع مصداق احتکار است به‌شرط اینکه اثبات شود، البته به‌نظر می‌رسد طرح این موضوع بیشتر به «بهانه» می‌ماند تا یک دلیل ثبوتی و اثباتی!

از وقتی که در اختیار ما قرار دادید تشکر می‌کنم.

من هم از طرح سؤالات صریح از جانب شما تشکر می‌کنم. امیدوارم بررسی میدانی و مصاحبه‌ای نیز با صاحبان کالاها علی‌الخصوص بخش خصوصی داشته باشید تا صحت و سقم عرایض مشخص شود و این پیگیری‌ها به‌زودی منتج به نتیجه شود.