آخرین وضعیت تجارت خارجی کشور در سال ۹۹

اسفندماه سال ۹۸ بود که اخبار شیوع ویروس کرونا در ایران منتشر شد و به دنبال آن تعطیلی و محدودیت در همه بخش‌های کشور اعمال شد.

این شرایط در سال ۹۹ نیز ادامه داشت و این ممنوعیت‌ها نه تنها در داخل کشور در عرصه‌های مختلف اقتصادی تاثیر‌گذار بود و تعطیلی صنف‌های مختلف را به دنبال داشت بلکه در تجارت خارجی نیز با بسته شدن مرزها واردات و صادرات را نیز متوقف کرد.

این روند در سه ماه آغاز سال ۹۹ بیش از ماه‌های دیگر بر تجارت و اقتصاد تاثیر داشت و با بسته شدن مرزها آمار تجاری را نسبت به سال قبل نزولی کرد، این روند با وجود افزایش واردات و صادرات طی ماه‌های بعد باز هم نتوانست به طور کامل کمبود تجاری را جبران کند.

آمار مبادلات تجاری خارجی کشور در ۱۱ ماهه سال ۱۳۹۹ با کشورهای مختلف نشان می‌دهد که تجارت با بیشتر کشورها به دلیل شیوع گسترده ویروس کرونا در جهان کاهش داشته و در برخی موارد ثابت مانده یا افزایش اندکی را تجربه کرده است.

افزایش صادرات محصولات کشاورزی به چین

چین مقصد نخست تجاری ایران با کاهش ۵۲ درصدی سال ۲۰۲۰ را پشت سر گذاشت که از این میزان ۲۰ درصد کاهش مربوط به صادرات غیرنفتی بود و واردا از این کشور نیز کاهش ۱۰ درصدی را تجربه کرده است.

صادرات محصولات پتروشیمی و مواد معدنی به چین کاهش یافته است به طوری که پلیمرهای اتیلن و الکل‌های غیرحلقوی کاهشی به ترتیب ۱۷ و ۱۴ درصدی و صادرات سنگ آهن و سنگ مس به ترتیب کاهش ۷۹ و ۸۳ درصدی را تجربه کردند.

در مقابل صادرات محصولات کشاورزی از جمله چهار برابر شدن صادرات زعفران، افزایش ۳۰ درصدی پسته و صادرات ۱.۴ تن به ارزش ۹۵۰ هزار دلار رب گوجه فرنگی روند متفاوتی را نشان می‌دهد.

واردات دستگاه‌های تلفن همراه و لاستیک از کشور چین به ترتیب ۱۵ و ۶۶ درصد کاهش را تجربه کردند اما واردات اجزا و قطعات وسایل نقلیه موتوری و پارچه رشد به ترتیب ۱۹۳ میلیون دلاری و ۲۴۷ میلیون دلاری نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.

۲۲ درصد بازار عراق در اختیار ایران

بازار عراق با ۲۲ درصد سهم صادرات کشور در گروه کشورهای هدف در ۱۱ ماهه سال ۱۳۹۹ در رتبه دوم صادرات ایران قرار داشته و در گروه کشورهای همسایه در رتبه اول قرار گرفته است.

ارزش صادرات ایران به عراق در ۱۱ ماهه سال ۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ با ۱۳ درصد کاهش رقم ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار را تجربه کرد و همچنین از نظر وزنی صادرات ایران به عراق در ۱۱ ماهه سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۸ با ۷.۶ درصد افزایش به حدود ۲۴ میلیون تن رسید.

پسته، پروپان مایع، سایر روغن‌های سبک، گوجه فرنگی زراعی، پلی اتیلن، آلومینیوم، کاتد مس دارای بیشترین رشد صادرات به عراق بوده و کالاهای ماست، دوغ، شیر، خامه، متانول، شمش آهن، سایر مصنوعات از آهن، میله‌های گرم شیرآلات بهداشتی ساختمان، پیاز و موسیر، سیر با کاهش صادرات به عراق مواجه بوده شدند.

امارت سومین بازار صادراتی ایران

امارت متحده عربی طی ۱۱ ماهه سال ۹۹ با جذب صادرات چهار میلیارد و ۱۷۰ میلیون دلار از ایران که از رشد ۶.۵ درصدی از نظر ارزشی و ۲۷ درصدی از نظر وزنی برخوردار بوده است، بالغ بر ۱۳.۴ درصد صادرات ایران را جذب کرده است. امارات متحده عربی سومین بازار صادراتی ایران در سال ۹۹ بود که افزایش صادرات کالایی مانند بنزین، روغن‌های سبک، قیر نفت، روغن‌های پایه معدنی، محصولات نیمه تمام از آهن و فولاد، مخلوط‌های هیدروکروبور، گوجه فرنگی زراعی، پیاز از دلایل این موفقیت به شمار می‌رود.

بر خلاف روند کلی صادرات که طی ۱۱ ماه گذشته افزایشی بوده، ولی در کالاهایی مانند هیدرو کربورهای حلقوی، فورآلدئید، محصولات نیمه تمام از آهن و فولاد ممزوج، زعفران، الکیل بنزن خطی و توربین‌های گازی تازه شاهد کاهش صادرات بوده‌ایم.

کاهش ۲ میلیارد دلاری تجارت ایران و ترکیه

ارزش صادرات ایران به ترکیه در ۱۱ ماهه ۹۹ حدود ۱۴ میلیون و ۴۱۱ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۸ به ارزش چهار میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار و به وزن حدود ۶ میلیون تن کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.

از مهم‌ترین دلایل این کاهش می‌توان به بسته شدن مرزهای تجاری ترکیه با ایران به دلیل کرونا و پس از آن به دلیل تبعیت از تحریم‌های امریکا، هزینه سنگین حمل‌ونقل، فقدان همکاری‌های بانکی موثر ترکیه با ایران و تغییر جهت گیری وارداتی ترکیه به واردات محصولات دارای مزیت ایران از دیگر کشورها اشاره کرد.

پاکستان و چشم‌انداز روشن تجاری

البته در تجارت با پاکستان در پی مذاکرات دوجانبه، مبادلات اقتصادی روند مثبتی را طی می‌کند و برخلاف کاهش صادراتی ایران با ۹۸۲ میلیون دلار در ۱۱ ماهه سال ۹۹ در مقایسه با ۹۰۴ میلیون دلار در مدت مشابه سال ۹۸ و کاهش وزنی از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن، امید است که با انعقاد تفاهمنامه بازارچه‌های مرزی، انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد، بازگشایی و افزایش مرزهای رسمی و به تبع آن افزایش ترددهای تجاری شاهد جهش مناسبی در روابط تجاری دو کشور باشیم.

تجارت با افغانستان با ارزش‌گذاری پایین کالاها

صادرات ایران به افغانستان از ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار در ۱۱ ماهه ۱۳۹۸ به ۲ میلیارد و ۹۰ میلیون دلار کاهش داشته اما از نظر وزنی از پنج میلیون و ۷۰۰ هزار تن سال ۹۸ به ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار تن رسیده است که نشان می‌دهد تجار و شرکت‌های ایرانی محصولات خود را با نرخ ارزان به بازار افغانستان صادر می‌کنند.

توسعه مبادی مرزی ایران و افغانستان، انعقاد موافقتنامه تجارت ترجیحی، ورود به بازار خدمات افغانستان و توسعه کریدورها و راه‌های مواصلاتی از جلمه ریلی و جاده‌ای می‌تواند افزایش ترددهای تجاری، وابستگی حمل‌ونقلی و ترانزیتی بیشتر و در نتیجه توسعه صادرات ایران به افغانستان در پی داشته باشد.

هند و کاهش واردات اقلام اساسی از این کشور

میزان صادرات ایران به هند در ۱۱ ماهه سال ۹۹ حدود ۶ میلیون و ۷۲۴ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۱۱۵ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۳۹۸ با هشت میلیون و ۴۶۱ هزار تن به ارزش یک میلیارد ۴۲۹ میلیون دلار که کاهش حدود ۲۱ درصدی را نشان می‌دهد.

تحریم، مشکلات نقل و انتقال ارز و ناپایدار بودن وضعیت گسترش کرونا از دلایل کاهش صادرات محسوب می‌شوند، در این میان سیب تازه ۱۰ درصد، اوره ۹ درصد، پلی اتیلن ۱۵ درصد، انواع شمش آهن ۱۸.۵ درصد کاهش داشته است.

میزان واردات ایران از هند در ۱۱ ماهه سال ۹۹، حدود ۲ میلیون و ۹۲ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۹۸۷ میلیون بوده که در مقایسه با مدت مشابه در ۱۱ ماهه سال ۹۸ به ترتیب با کاهش ۴۱ درصدی در تناژ و ۳۴.۵ درصدی در ارزش روبه‌رو شده است.

از دلایل عمده این کاهش می‌توان به کمبود و مشکل دریافت ارز جهت انجام سفارش واردات و کاهش واردات اقلام اساسی از هند مثل برنج ۴۶.۶ درصد، کنجاله ۲۵ درصد، الکترودهای ذغالی ۶۷ درصد، شکر خام ۳۹ درصد، موز ۱۵.۸درصد و چند قلم کالای وارداتی دیگر، اشاره کرد.

با توجه به کشف واکسن کرونا و واکسینه کردن مردم در جهان و به دنبال آن در ایران و تغییرات در دولت که امکان بازگشت به برجام را بیشتر کرده است امید می‌رود تا در سال ۱۴۰۰ تجارت ایران تسهیل شود که به موجب آن شاهد افزایش صادرات و واردات خواهیم بود.