بحران در روابط تجاری ایران و روسیه

شعیب بهمن در مورد وضعیت تجاری ایران و روسیه اظهار کرد: در طول سال‌های گذشته یکی از چالش‌های بزرگ در روابط ایران و روسیه توسعه روابط تجاری بوده است حجم تجارت ایران و روسیه همیشه زیر دو میلیارد دلار بوده که در مناسبات تجاری بین المللی رقم قابل توجهی نیست.

وی افزود: برای مثال حجم تجارت ترکیه و روسیه بیش از ۳۰ میلیارد دلار است که دو طرف برای افزایش این رقم به ۱۰۰ میلیارد دلار برنامه‌ریزی کردند، این موضوع یک عامل تعیین کننده در مسائل سیاسی است. با اینکه ترکیه و روسیه در بسیاری از مسائل سیاسی نظرات متفاوتی دارند اما سطح روابط تجاری خود را بالا نگه داشته‌اند از طرف دیگر با اینکه ایران و روسیه در بسیاری از مسائل نگاه مشابه سیاسی دارند اما روابط تجاری آنها ضعف عمده دارد.

بهمن با اشاره به علل و عوامل عدم رشد روابط تجاری ایران و روسیه گفت: این موضوع علل مختلفی دارد یکی از این عوامل این است که ما ظرفیت‌های بازار روسیه را به خوبی شناسایی نکرده‌ایم متاسفانه یک ایده در کشور ما شکل گرفته که روسیه ظرفیت برای صادرات ندارد یعنی فکر می‌کنند که ما کالایی نداریم که در بازار روسیه به خوبی به فروش برسد. در مورد واردات هم فکر می‌کنند که محصولات روسی از نظر تکنولوژیک مناسب نیست و بهتر است به کالاهای غربی توجه کنیم در حالی که تکنولوژی محصولات روسیه اگر از کشورهای غربی بهتر نباشد، عقب‌تر نیست.

وی همچنین اضافه کرد: اگر روابط تجاری ترکیه و روسیه را بررسی کنیم به زمینه‌های زیادی بر می‌خوریم که بین دو کشور وجود داشته تا بتواند روابط تجاری خود را افزایش دهند همین زمینه‌ها در مورد ایران و روسیه نیز وجود دارد اما متاسفانه نگاه مدیران ما در دستگاه‌های اجرایی به این سو نیست و با اینکه تفاهم‌نامه‌هایی امضا می‌شود اما به مرحله عمل نمی‌رسد بنابراین به طور کلی می‌توان گفت سه عامل مهم در عدم رشد روابط تجاری دو کشور نگاه مسئولین به غرب، عدم شناسایی بازارها و نبود نگاه عمل گرایانه است.

این کارشناس مسائل روسیه خاطرنشان کرد: تفاهم‌نامه‌های تجاری زیادی بین ایران و روسیه منعقد شده است. این تفاهم‌نامه‌ها در حوزه‌هایی مانند زیرساخت‌ها، حمل و نقل ریلی، حمل و نقل جاده‌ای، شیلات، ساخت نیروگاه های برق آبی، نفت و گاز و... بوده است. میزان قراردادهای تجاری بین ایران و روسیه که به مرحله امضا رسیده به بیش از ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد اما شاهد آن هستید که سطح روابط تجاری عملیاتی شده بین دو کشور کمتر از ۲ میلیارد دلار است.

بهمن در ادامه تصریح کرد: مشکلاتی در داخل روسیه وجود دارد و ممکن است آنها نیز نگاه غرب گرایانه داشته باشند شرکت‌های روسی اعتقاد دارند که همکاری با شرکت‌های غربی کم دردسر تر است از طرف دیگر بیشتر افرادی که در سال‌های گذشته در مسند مسئولیت در روسیه قرار داشتند و نتوانستند بازار ایران را به تجار روس بشناسانند ما نیز نتوانستیم استفاده کنیم برای مثال ما در این کشور رایزن اقتصادی و تجاری نداریم در حالی که امروزه در دیگر کشورها تعداد کارمندان اقتصادی که فرستاده می‌شوند بیشتر از کارمندان سیاسی است.

وی اضافه کرد: مشکل دیگر نگاه تجار روس به ایرانی‌ها است. شرکت‌های روسی اعتقاد دارند که ایرانی‌ها نگاه بلندمدت ندارند. زمانی‌ که روابط ایران با غرب به مشکل بر می‌خورد به سراغ شرکت‌های روسی می‌روند ولی به محض بهبود روابط با غرب حتی تفاهمنامه‌ها کنار گذاشته می‌شود. برای مثال بعد از انعقاد برجام همه تفاهمنامه‌ها با شرکت‌های روسی توسط ایرانی ها کنار گذاشته شد.

بهمن در پاسخ به سوالی در مورد تاثیر تحریم‌ها بر روابط تجاری ایران و روسیه گفت: تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کنند عامل بسیار مهمی در موضوع تجارت هستند و نمی‌توان گفت که تحریم‌ها تاثیر نگذاشته‌اند. اما دست کم در مورد روابط تجاری ایران و روسیه تحریم ها تاثیر خاصی نداشته‌اند. اگر یک بررسی آماری داشته باشیم میزان تجارت دو کشور امروز با زمانی که برجام منعقد شده بود تفاوت خاصی نکرده و حتی می‌توان گفت به میزان بسیار جزئی بیشتر هم شده است.

وی در پایان بیان کرد: ما از بخش به حدی از فرصت های خود استفاده نکردیم روسیه به عنوان بزرگترین و مهمترین کشور اتحادیه اوراسیا تفاهمنامه با ایران را امضا کرده است به سبب آن ایران برای صادرات ۵۰۰ قلم کالا به کشورهای اوراسیا معافیت گمرکی می‌گیرد‌. اینها نشان می‌دهد که اشتیاق در طرف روز وجود دارد ما از فرصت اوراسیا استفاده نکردیم. اگر این اتفاق افتاده بود می‌توانستیم ارزآوری زیادی داشته باشیم و به دور زدن تحریم‌ها، اشتغال و... کمک کنیم. اما متاسفانه در حوزه سیاست خارجه توجه چندانی به صادرات نمی‌شود.