تجهیز مبادی ورودی در دستور کار

 از این رو گمرک و فعالیت‌ها و قوانین مربوط به آن از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. کارشناسان معتقدند اجرای سیاست‌های کارآمد در عرصه‌های اقتصادی و تجاری، نیازمند به گمرکی کارآمد و موثر بوده و باید این نهاد از زیرساخت‌ها و بسترهای فنی مطلوب برخوردار باشد. اجرای الزامات ملی و بین‌المللی برای حفاظت از جامعه در قبال کالاهای زیان‌آور و غیراستاندارد و تخلفات اقتصادی مانند ورود کالای قاچاق، از جمله وظایف سازمان گمرک در تمامی کشورها بوده و در ایران نیز این سازمان، وظیفه مهمی را در این زمینه دارد. چراکه اقتصاد ایران از پدیده قاچاق رنج برده و تخلفات مربوط به ورود و حتی خروج کالاها از کشور، هنوز آن‌طور که باید و شاید به سامان‌ نرسیده است. یکی از مسائلی که گمرکات را در انجام وظایف خود یاری می‌کند، بحث تجهیز و تکمیل زیرساخت‌های فنی و تکنیکی آن است. تجهیز مبادی ورودی و گمرکات به دستگاه‌های ایکس‌ری، از مهم‌ترین و کارآمدترین زیرساخت‌های ضروری گمرکات بوده که فعالان اقتصادی معتقدند ایران در این مسئله کمبود جدی دارد. کمبود دستگاه‌های ایکس‌ری در گمرکات، باعث بروز مشکلاتی اعم از افزایش ورود کالای قاچاق شده و برای اقتصاد کلان کشور پیامدهای منفی زیادی به همراه دارد. چندی پیش برخی مقامات دولتی از افزایش تولید داخلی دستگاه‌های ایکس‌ری و تجهیز گمرکات به این لوازم خبر داده و وضعیت آتی گمرکات کشور را مثبت ارزیابی کردند. صمت در این گزارش، به بررسی اقدامات انجام شده برای تجهیز و رفع نقایص گمرکات کشور پرداخته است.

اهمیت تولید دستگاه‌های ایکس‌ری

سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد درباره توان بخش خصوصی برای تامین ایکس‌ری‌ها در گمرکات کشور اظهارکرد: خوشبختانه ایران اقدامات مناسبی را در راستای ساخت ایکس‌ری‌های با کیفیت بالا و با شفافیت خوب تصاویر تولید کرده و ظرفیت‌های قابل توجهی هم در بخش خصوصی و هم در بخش دولتی و وزارت دفاع برای تولید و توسعه این دستگاه‌ها داریم. به گزارش ایلنا، وی درباره اهمیت تولید دستگاه‌های ایکس‌ری در داخل کشور گفت: توسعه و تقویت تولید دستگاه‌ ایکس‌ری برای تقویت گمرکات، در دستور کار است. از این رو در نظر داریم تا از تمام ظرفیت داخل کشور استفاده کنیم و بتوانیم تا حداکثر ممکن تامین مالی و شتاب‌بخشی به شرکت‌های دانش‌بنیان را انجام دهیم. در این راستا ما نه تنها استقرار کامل ایکس‌ری‌ها تولید داخل در کشور دنبال می‌کنیم، بلکه به دنبال ایجاد ظرفیت برای صادرات این دستگاه‌ها هستیم. برنامه‌ داریم تا کشورهای منطقه خاورمیانه و کشورهای همسایه بتوانند از تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدکننده این دستگاه‌های ایکس‌ری‌ها استفاده کنند.

کاهش زمان فرآیندهای گمرکی

وزیر اقتصاد درباره مشکلات گمرکاتی و تشکیل صف کامیونی در آستارا تاکید کرد: در بسیاری از موارد طولانی شدن فرآیندها به تشریفات دو طرف برمی‌گردد؛ یعنی در برخی موارد تشکیل این صف، به دلیل عدم همکاری کشور طرف تجارت بوده که باید به این نکته توجه کرد. متاسفانه در برخی فعالیت‌های تجارت خارجی ایران، شیطنت‌های تعمدی‌ از سمت کشورهای طرف تجارت ما انجام می‌شود. در این راستا مذاکراتی با وزارت امور خارجه انجام شده که تذکرات جدی لازم را به کشور مقصد را بدهد.

خاندوزی ادامه داد: برای طولانی نشدن مسیر حرکت تجار ایرانی به کشورهای مقصد، خوشبختانه توانسته‌ایم در داخل کشور فرآیندهای گمرکی و زمان تشریفات گمرکی را از ۵ روز به ٢ روز کاهش دهیم. این اقدام تاثیری جدی بر کاهش زمان انجام فعالیت‌های تجاری در داخل کشور داشته و این مسیر ادامه خواهیم داد.

تا امروز اقدامات متعددی برای توسعه تجارت ایران انجام شده و به نتایج مطلوبی دست‌ یافتیم اما به این پیشرفت‌ها قانع نیستیم و در نظر داریم تا در سال ١۴٠٢ دستاورد بهتری در زمان کاهش تشریفات واردات و صادرات به مردم و تجار ارائه دهیم.

تمرکز بر تولید داخلی است

محمد رضوانی‌فر، رئیس کل گمرک ایران در مراسم آیین بهره‌برداری از آشکارسازی‌های گمرکی با اشاره به کشفیات گمرک در ١٠ ماه ابتدایی امسال اظهارکرد: طی ۱۰ ماه نخست سال ۱۴۰۱، ۲ هزار و ۷۲۱ پرونده قاچاق به ارزش ٢ هزار و ۶٠٠ میلیارد تومان کشف شده و در این مدت کشفیات قاچاق مواد مخدر تا ٩١ درصد افزایش پیدا کرده‌ است. میزان حجمی کشف مواد مخدر در مدت زمان مذکور به ۵ هزار و ٣٠٠ کیلوگرم افزایش پیدا کرد. به گزارش ایلنا، رئیس کل گمرک ایران با بیان اینکه رویکرد گمرک در بحث تامین ایکس‌ری‌ها استفاده از ظرفیت‌ و ظرفیت‌های بخش خصوصی است، ادامه داد: رویکرد سازمان گمرک این است که به‌جای استفاده از واردات دستگاه‌های ایکس‌ری خارجی، از ظرفیت فاخر شرکت‌های دانش‌بنیان داخل کشور استفاده شود. امروز از ۴ دستگاه ایکس‌ری در نقاط صفر مرزی و دور افتاده‌ترین نقاط بهره‌برداری شده و این ایکس‌ری‌ها در نقاط مرزی با کشور ارمنستان و افغانستان رونمایی می‌شوند. سرمایه‌گذاری بر روی تاسیسات و ابنیه این دستگاه‌ها ٢٠ میلیارد تومان و سرمایه‌گذاری بر روی شتاب‌دهنده‌ها ٨٠ میلیارد تومان است. از این رو میزان سرمایه‌گذاری در هر بسته ایکس‌ری ١٠٠ میلیارد تومان بوده و در مجموع امروز ۴٠٠ میلیارد تومان ایکس ری‌ به افتتاح می‌رسد.

 وی درباره وضعیت مرز دوغارون که یکی از ایکس‌ری‌ها در آن نقطه افتتاح شده، گفت: میزان تجارت ایران از مرز دوغارون ٢۵٠ هزار تن به ارزش ٧۶ میلیون دلار بوده و ۴۶ هزار تن ترانزیت از این منطقه انجام شده و میزان تردد کامیون از این مرز در روز ٢٧٠ کامیون بوده است.

بهبود و تجهیز گمرک آستارا

رضوانی‌فر درباره طولانی شدن صف کامیون‌ها در مرز جاده‌ای آستارا، اظهارکرد: اگر بخواهیم ظرفیت تجارت خارجی را در کشور توسعه دهیم، تنها با اتکا به روش‌های سنتی و قدیمی تحقق این هدف مقدور نیست. همزمان با افزایش کیفیت کالاها، افزایش قدرت رقابت‌‌پذیری آن‌ها، افزایش بازاریابی و تولید و طراحی و تنوع‌سازی انواع کالا و... باید بتوانیم کانال‌های کالارسانی به بازارهای هدف را متنوع و گسترده کنیم. اتکای صرف به حمل‌و‌نقل زمینی دیگر کفایت نمی‌کند.

در تمام دنیا سهم و درصد حمل‌و‌نقل جاده‌ای در تجارت بین‌الملل روز به روز در حال کاهش است. رئیس کل گمرک ایران تاکید کرد: در بندر آستارا به ظرفیت ریلی هم دسترسی داریم و ظرفیت بندری این شهر در منطقه ویژه واقع شده و گمرک مستقر دارد و این بندر تجهیز شده ‌است و می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد. در بخش ریلی شهر آستارا، گمرک مستقر است و امکان ترانزیت و صادرات کالا از این مسیر ریلی و دریایی این شهر وجود دارد. نگاه برخی از تجار به تجارت از مسیر آستارا، مقطعی بوده و برای تنها ۲ الی ٣ ماه از سال فعالیت تجاری دارند. همچنین تنها از یک رویه حمل‌و‌نقل استفاده می‌کنند. به دلیل وجود این نگاه، نتیجه فعلی و وضعیت امروز آستار شکل گرفته و در صورت استمراد این روند، شرایط این شهر تغییری نخواهد کرد.

محدودیت‌های لجستیکی برای حمل‌ونقل

وی با بیان اینکه در آستارا با رشد ٢٢ درصدی ارزش واردات و رشد ٧ درصدی ارزش صادرات مواجه هستیم، افزود: میزان تردد کامیون از آستارا در ماه‌های مهر و آبان امسال ۵ هزار دستگاه بود اما در دی امسال، حدود ۶ هزار و ٣٠٠ دستگاه کامیون از مرز آستارا عبور کرده یعنی هزار دستگاه از متوسط ماه‌های قبل بیشتر تردد کرده است. اما صف کامیون‌های ترانزیتی در مرز آستارا همچنان باقی است؛ چراکه از ظرفیت ریلی و بندری این شهر استفاده نمی‌شود.

رضوانی‌فر خاطرنشان کرد: موضوع موثر در صف کامیونی آستارا این است که از ظرفیت سایر مرزهای مجاور مانند بیله‌سوار استفاده نمی‌شود. موضوع دیگر زیرساخت‌های مرزی شهر آستارا و آذربایجان است و تردد کامیون‌های از یک پل قدیمی ٧٠ ساله انجام می‌شود. این پل، یک پل لجستیک نظامی مربوط به بعد از جنگ جهانی دوم بوده است که از آن امروز استفاده تجاری می‌کنند؛ با وجود اینکه این پل با محدودیت‌هایی در تردد مواجه است و بیشتر از یک دستگاه کامیون به صورت همزمان امکان تردد از آن را ندارد. به دلیل وضعیت پل، در شرایط جوی مناسب تنها ٢٢۵ دستگاه کامیون در روز امکان تردد از این پل را دارند.

تجارت با استفاده از ظرفیت‌های ریلی

رئیس کل گمرک ادامه داد: غیر از چالش‌های تجاری و زیرساختی، موضوعاتی مانند موارد سیاسی و حاشیه‌های میان دو کشور ایران و آذربایجان، شرایط رغبت همکاری تجاری را از طرف‌های آذری سلب کرده و فرصت را برای حضور سایر رقبا مانند ترکیه فراهم می‌کند. همین موضوع سبب محدود شدن عرصه فعالیت‌های تجاری برای ایران با کشور آذربایجان می‌شود. وی تاکید کرد: راهکار رفع این مشکل آن است که تجار، شرکت‌ها و صاحبان بار ایران نگاه مقطعی به فعالیت‌های صادراتی به کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای شمالی مانند آذربایجان نداشته باشند و به منظور توسعه تجارت، از ظرفیت ریلی و بندری شهر آستارا استفاده کنند. همچنین باید بخشی از این بارهای صادراتی، به مرزهای همجوار منتقل شود. معتقدم با افتتاح پل جدید مرز ایران و آذربایجان بخشی از مشکلات و مخاطرات رفع می‌شود.

هوشمندسازی، راهکار کاهش قاچاق

رضوانی‌فر همچنین درباره میزان قاچاق در کشور اظهارکرد: باید توجه داشت که تمام قاچاق صورت گرفته از مبادی رسمی انجام نشده و رویه‌های تجاری مختلف از جمله ملوانی، ته‌لنجی، بازارچه‌های مرزی و...وجود دارد و احصای آنها به راحتی قابل انجام نیست. به دلیل نبود توانایی برای احصای قاچاق، رقم دقیقی از فعالیت‌های غیرقانونی ورود کالا و محل ورود کالای قاچاق وجود ندارد. در گمرکات هم حجم کشفیات قاچاق به طور معناداری افزایش پیدا کرده است. اگر بخواهیم به نقطه مطلوب در کنترل قاچاق برسیم، باید راهکارهای موثر و کارآمدی را در دستور کار انجام دهیم که بخشی از آن، اصلاح رویه هاست. همچنین یکی از مهم‌ترین اقدامات، افزایش هوشمندسازی عملیات دستگاه‌های آشکارسازی در مبادی ورودی است و بخشی هم افزایش تعامل دستگاه‌های مرتبط به این امر است.

سخن پایانی

به عقیده کارشناسان اقتصادی یکی از مهم‌ترین آثار و نتایج توسعه صادرات غیرنفتی، رونق فعالیت‌های تولیدی، ایجاد اشتغال، کاهش میزان بیکاری در کشور و بهبود موقعیت تجاری و اقتصادی در عرصه تجارت بین‌الملل است. همه آنچه گفته شد را می‌توان بخشی از شاخصه‌های توسعه و رشد اقتصاد پایدار دانست. در این میان، گمرک نقشی جدی در تحقق اقتصاد پایدار داشته و در صورت عملکرد مثبت این سازمان، مبادی ورودی کنترل و تخلفات ناشی از نبود نظارت در این بخش‌ها کاهش می‌یابد. از این رو گمرکات نقشی جدی در توسعه‌های اقتصادی داشته و در راستای کنترل مواردی مانند پدیده قاچاق، نقشی جدی را ایفا می‌کنند. هرچند مقامات دولتی معتقدند تمام حجم قاچاق کشور از مبادی‌های رسمی انجام نمی‌شود اما به طور کلی افزایش نظارت بر فعالیت‌های گمرکی، از الزامات توسعه تجارت و برون‌رفت از مشکلات اقتصادی محسوب می‌شود.