مراقب اعتبار بخش خصوصی باشیم

عرضه نفت خام در بورس انرژی از فردا ششم آبان ماه آغاز شده و به مدت یک هفته تا 13 آبان ادامه خواهد یافت.

گسترش نیوز: عرضه نفت خام در بورس انرژی از فردا ششم آبان ماه آغاز شده و به مدت یک هفته تا 13 آبان ادامه خواهد یافت. بر اساس آنچه منابع خبری گزارش کرده‌اند، حجم عرضه نفت در بورس یک میلیون بشکه در روز خواهد بود و همه خریداران نفت می‌توانند در دادوستد طلای سیاه مشارکت کنند. گفته می‌شود، دولت این طرح را با هدف تنوع‌بخشی در روش‌های صادرات نفت خام و برای پاتک به تحریم‌ها اجرایی می‌کند و البته حساب ویژه‌ای هم روی مشارکت بخش خصوصی باز کرده است. با این وصف، آیا فعالان اقتصادی در ایران می‌توانند مشارکت مورد نظر دولت را محقق کنند؟ و پرسش مهم‌تر اینکه آیا همگانی کردن این طرح، منافع کشور را تامین خواهد کرد؟

رضا پدیدار، عضو هیات نمایندگان و رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران بر این باور است که مشارکت فعالانه بخش خصوصی در طرح عرضه نفت خام در بورس انرژی مستلزم ایجاد زیرساخت‌های لازم، آگاه‌سازی و توانمندسازی بخش خصوصی است. وی گفت: در طول دو دهه‌ای که اراده وزارت نفت و مقامات مسئول به فعال شدن بورس نفت و سپس بورس انرژی معطوف بوده، نزدیک به سه سال است که فعالیت‌های بورس انرژی در زمینه مبادلات فرآورده‌های هیدروکربوری به جز نفت خام پایدار شده و ساز و کارهایی برای مشارکت فعالان اقتصادی در معامله محموله‌های نسبتا کوچک طراحی شده است. پدیدار افزود:‌ اکنون مصوبه شورای عالی هماهنگی قوای سه‌گانه، ناظر بر این است که از 6 آبان ماه سال جاری، نفت خام با ساز و کار اولیه در بورس انرژی عرضه شود و فعالان اقتصادی در این مبادلات شرکت کنند. اما به نظر می‌رسد، این طرح کماکان نیاز به مطالعه بیشتری داشته و کسانی که قرار است، وارد این بازار شوند، باید قبلا تجارب لازم در فروش نفت خام را کسب کرده باشند. پدیدار درباره شرایط ورود به این بازار توضیح داد: بر اساس آنچه وزارت نفت تعیین کرده، داشتن مجوز از پالایشگاه مورد نظر برای فروش نفت خام، تدارک نحوه تامین مالی پروژه به صورت 20 درصد ریالی و 80 درصد ارزی در مقابل اعتبار اسنادی و سپردن 10 درصد محموله به صورت اعتباری برای شرکت در مناقصه است. اما مساله این است که در بخش خصوصی کمتر کسی می‌تواند مجموعه این شروط مورد نظر وزارت نفت را اجرایی کند. از طرفی قرار است، محموله‌های نفت در ابعاد 35 هزار بشکه‌ای عرضه شود، در حالی که کشتی‌های بزرگ نفتکش، محموله‌های بیش از 600 الی 700 هزار بشکه‌ای را حمل می‌کنند. بنابراین، فعالان اقتصادی برای مشارکت در این طرح باید به یک تفاهم دست پیدا کنند تا در سایه این تفاهم، برای مثال 20 خریدار با یکدیگر متحد شوند و 700 هزار بشکه نفت خود را به یک نفتکش بسپارند که حمل محموله نفتی آنها به توجیه اقتصادی برسد. موضوع حمل و نقل و جابجایی محموله‌های نفتی بخش خصوصی در شرایط تحریم یکی از مسایل حائز اهمیت است که خود یک ساز وکار دقیق می‌طلبد تا کشتی‌های حامل نفت خام با مانعی رو به روی نشوند. او با بیان اینکه در همه کشورهای دارنده نفت، این کالا به عنوان یک کالای استراتژیک تلقی می‌شود، افزود: شایسته بود، پیش از آنکه عرضه نفت در بورس انرژی، اطلاع‌رسانی همگانی شود، مطالعات زیربنایی و شناخت افرادی که دارای خط اعتباری هستند، انجام می‌گرفت. در عین حال، نفت یک کالای استراتژیک است و نباید با آن برخوردی به مثابه یک کالای عام داشت. معامله کالاهای استراتژیک، افراد استراتژیک و مسیر متفاوتی را می‌طلبد. او با اشاره به سابقه عرضه نفت در سال‌های 1379 و 1383 و در اوایل دهه 1390 گفت: در همه این موارد دولت خود خریدار بود و بخش خصوصی به دلیل عدم برخورداری از زیربناهای لازم عملا نتوانسته در خرید و فروش نفت خام نقش داشته باشد. اکنون نیز در مورد عرضه نفت در بورس انرژی هیاهوی بسیاری در رسانه برخاسته است و باید بسیار مراقب باشیم که با اجرای این طرح، اعتبار بخش خصوصی دچار خدشه نشود. چرا که ممکن است بگویند ما نفت را عرضه کردیم اما کسی خریداری نکرد. اما کسی نخواهد پرسید که آیا وزارت نفت، بانک مرکزی و بانک‌های عامل زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده بودند؟ پدیدار ادامه داد: در سایر کشورها، بخش خصوصی و شرکت‌هایی که در فروش نفت و فرآورده‌های هیدروکربوری نقش دارند، دارای خط اعتباری بوده و آنها نفت را خریداری می‌کنند و بورس هزینه آن را از خط اعتباری برداشت می‌کند، پس از این مرحله پای بانک‌های عامل به میان می‌آید و بازپرداخت انجام می‌گیرد. اکنون در ایران کدام یک از فعالان اقتصادی دارای چنین خط اعتباری هستند؟ رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران در ادامه با تاکید بر ضرورت فراهم شدن زیرساخت‌ها برای ورود بخش خصوصی به عرضه معاملات نفت گفت: بخش خصوصی برای مشارکت در فرآیند خرید و فروش نفت نیاز به اتحاد، همبستگی و تمرکز فکری و عملیاتی دارد. در واقع چه عرضه نفت در این بورس از سوی دولت و چه معامله آن توسط بخش خصوصی واقعی باید بسیار هوشمندانه صورت گیرد.

منبع: اتاق بازرگانی تهران