چگونه بفهمیم که قلبمان سالم است؟

با توجه به شیوه زندگی مدرن که با مصرف غذاهای فست‌فود، استرس و کم‌تحرکی همراه است، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی افزایش یافته‌است. از طرفی، کاهش فعالیت جسمانی و بی‌تحرکی نیز می‌تواند زمینه تشخیص به‌موقع این بیماری‌ها را به تعویق بیندازد و افراد از مشکل خود بی‌اطلاع باشند.

خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی با افزایش سن بیشتر می‌شود و همه افراد با رسیدن به سنین میانسالی باید چکاپ‌های دوره‌ای برای تشخیص زودهنگام بیماری را داشته‌باشند اما همه‌ افراد می‌توانند برخی ارزیابی‌ها را در منزل انجام دهند تا به‌طور نسبی از وضعیت سلامت سیستم قلبی-عروقی اطمینان کسب کنند. البته توجه به این نکته ضروری است که امکان دارد تست‌های خودارزیابی در مراحل اولیه بیماری کاملا عادی باشند و صرفا با اتکا به این نتایج نمی‌توان از معاینه دقیق توسط پزشک و انجام آزمایش‌های لازم امتناع کرد.

خودارزیابی اختلال خونرسانی به پاها

ممکن است هنگام راه رفتن از درد در پاها رنج می‌برید اما نمی‌دانید این وضعیت ناشی از اختلال خونرسانی است یا بیماری‌های مربوط به عضلات و استخوان‌ها. برای تشخیص اختلال خونرسانی به پاها، دراز بکشید و پاها را به مدت ۳۰ ثانیه بالا نگه دارید. اگر رنگ پا سفید یا رنگ‌‌پریده شد، می‌تواند نشان‌دهنده اختلال در خونرسانی پاها باشد.

اگر اختلال خونرسانی، پیشرفته و شدید باشد باید به رنگ پاها در حالت معمولی نیز توجه کرد. گاهی خونرسانی در یک پا مشکل دارد که مقایسه رنگ و وضعیت پاها در تشخیص اختلال خونرسانی کمک‌کننده است. اختلال خونرسانی در یک پا می‌تواند با ریزش موها، براق‌شدن پوست، رنگ‌پریدگی و احساس سرمای بیشتر در مقایسه با پای دیگر ظاهر ‌شود. اگر امکان اندازه‌گیری نبض وجود داشته‌باشد، نبض اندام مبتلا نیز ضعیف‌تر است. به‌طور کلی اندام مبتلا به اختلال خونرسانی نسبت به سرما حساس‌تر است.

برای تشخیص ورم پاها، با انگشت اشاره روی پاها در حالتی که دراز کرده‌اید، فشار مختصری وارد کنید. با فشار آوردن روی عضو، گودی ایجاد می‌شود که اگر خفیف باشد، مشکلی ندارد اما اگر از حالت طبیعی بیشتر باشد و دیر به وضعیت اول برگردد، غیرطبیعی است و می‌تواند نشان‌دهنده نارسایی قلب باشد.

خودارزیابی اختلال خونرسانی به دست‌ها

در مورد دست‌ها نیز امکان این خودارزیابی وجود دارد. نبض را اندازه‌گیری کنید و اگر نبض یک دست ضعیف‌تر باشد، می‌تواند نشان‌دهنده اختلال خونرسانی به این عضو باشد.

اقدام دیگر اینکه ریشه ناخن را فشار دهید. قاعدتا زمانی که ریشه ناخن را فشار دهید، رنگ‌پریده می‌شود اما انتظار می‌رود با برداشتن فشار، پس از ۲ ثانیه رنگ ناخن به حالت اول برگردد. اگر زمان بازگشت رنگ طبیعی ناخن بیشتر از ۲ ثانیه باشد، احتمالا خونرسانی به انگشت دچار اشکال است. البته اینکه تغییر رنگ در هر انگشت با اختلال خونرسانی در یک عضو خاص مانند کبد و... مرتبط است، باور اشتباهی است که گاهی در برخی مطالب فضا مجازی دیده می‌شود.

قراردادن دست‌ها در معرض سرما نیز به تشخیص اختلال خونرسانی کمک می‌کند. مسلما اگر دست شما خونرسانی درست و مطلوب داشته‌باشد، رنگ پوست تحت‌تاثیر سرما مختصری تغییر می‌کند اما بلافاصله به حالت عادی برمی‌گردد. این رنگ‌پریدگی خیلی بارز نیست و انتظار نمی‌رود تغییر رنگ جدی پیدا کند. اگر دست خود را در آب سرد فرو بردید و دچار سفیدی غیرعادی یا کبودی انگشتان شدید، این حالت غیرطبیعی بوده و بیانگر اختلال در خونرسانی است. اشکال خونرسانی ممکن است ناشی از تنگی رگ باشد یا رگ تحت‌تاثیر سرما مستعد گرفتگی است.

یکی دیگر از روش‌های تشخیص سلامت و زمینه بیماری‌های قلبی، بررسی ناخن‌هاست. ناخن انگشتان اشاره را کاملا به‌ هم نزدیک کنید. در این حالت نباید بین دو ناخن فاصله‌ای باشد. اگر ناخن حالت قاشقی پیدا کرده وهنگام قرارگرفتن کنار هم فاصله‌ای دیده می‌شود، علامت دیگری از ابتلا به بیماری‌های قلبی است.

خودارزیابی ضربان قلب

برای اینکه از سلامت ضربان طبیعی قلب مطمئن شوید، می‌توانید نبض را بشمارید. ضربان طبیعی قلب در یک دقیقه بین ۶۰ تا ۱۰۰ است. اگر تعداد ضربان قلب کمتر از ۶۰ یا بیشتر از ۱۰۰ باشد، غیرطبیعی بوده و نیاز به بررسی توسط پزشک دارد.

البته در مورد ارزیابی ضربان، باید بررسی کرد که فواصل نبض منظم است یا نه. نامنظم‌بودن ضربان قلب نشان‌دهنده آریتمی قلبی است و بهتر است توسط پزشک معاینه شوید. غیرقرینه بودن نبض دو اندام مثل دست‌ها نیز طبیعی نیست و می‌تواند هشدار بیماری باشد.

خودارزیابی تاثیر دیگر اندام‌ها بر سلامت «قلب»

مشکلات تیروئید با تپش قلب همراه است. برای تشخیص این مشکل، دست‌ها را جلوی بدن و با فاصله از هم نگه‌دارید. لرزش انگشتان را کنترل کنید. اگر انگشتان لرزش دارند می‌تواند نشان‌دهنده پرکاری تیروئید باشد و تپش قلب شما به‌خاطر این ناراحتی است.

البته کم‌کاری تیروئید نیز بر سلامت قلب تاثیر دارد. ابتلا به کم‌کاری تیروئید ممکن است با ریزش مو در قسمت خارجی ابرو، خشکی و زبری پوست، خواب‌آلودگی و ورم صورت همراه باشد. کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث افزایش فشارخون، کاهش ضربان و به‌طور کلی آسیب به سلامت سیستم قلبی-عروقی باشد.

خودارزیابی در مورد «تنگی‌نفس» و سلامت قلب

اگر دچار کبودی توام ناخن‌ها، لب‌ها و زبان هستید، ممکن است نشان‌دهنده پایین‌بودن سطح اکسیژن خون به علت مشکلات قلبی باشد که باید توسط پزشک بررسی شود.

تنگی‌نفس یکی از شکایت‌های رایج در مراجعه به متخصصان قلب و عروق است. اگر فرد با کمترین فعالیت دچار تنگی‌نفس شود، بهتر است نسبت به بیماری قلبی-عروقی مشکوک شد. البته این علامت الزاما به‌دلیل ناراحتی قلبی نیست و علل مختلفی در بروز تنگی‌نفس نقش دارد. مهم‌ترین و شایع‌ترین عامل تنگی‌نفس در جوامع مدرن امروزی را می‌توان بی‌تحرکی دانست که به‌اصطلاح قلب و ریه حالت تنبل پیدا کرده‌اند اما اگر به تازگی دچار تنگی‌نفس حتی با کمترین فعالیت شده‌اید و همزمان با تنگی‌نفس، لب‌هایتان کبود می‌شود باید وضعیت را جدی بگیرید و حتما با پزشک مشورت کنید.