عوارض جانبی واکسن‌های فایزر چیست؟

به دنبال صدور مجوز سازمان غذا و داروی ایالات متحده اکنون دو گزینه واکسن در امریکا برای مبارزه با بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ وجود دارد: واکسن تولیدی شرکت‌های فایزر-بیون‌تک و واکسن مُدرنا که تایید آنها از سوی نهادهای بهداشت و درمان سایر کشورها نیز ادامه دارد؛ اما این دو واکسن چه تفاوتی با هم دارند و عوارض احتمالی استفاده از آنها چیست؟

شرکت‌های فایزر-بیون‌تک و مدرنا هر دو از فناوری جدید «پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی» یا «ام‌آر‌اِن‌اِی» برای تولید واکسن کووید-۱۹ استفاده کرده‌اند. این دو واکسن نخستین واکسن‌هایی هستند که با استفاده از این روش تولید و به بازار عرضه شده‌اند.

در روش سنتی تولید واکسن‌ علیه بیماری‌های ویروسی معمولا از ویروس ضعیف شده، کشته شده یا اجزای پروتئینی آن برای تحریک سیستم ایمنی بدن انسان استفاده می‌شود. سپس وقتی بدن برای دفعه بعدی با آن ویروس خاص مواجه می‌شود، پادتن(آنتی‌بادی) خاصی تولید می‌کند.

اما برای ساخت واکسن‌های «پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی» نیازی به ویروس نیست (اگرچه مقدار کمی از ویروس برای تعیین توالی ژنوم و آزمایش واکسن استفاده می‌شود) بلکه بخشی از رمز ژنتیکی ویروس پس از تزریق، به داخل سلول‌های بدن راه پیدا می‌کند و پروتئین شاخکی ویروس را تولید و به سیستم ایمنی ارائه می‌دهد و باعث تولید پادتن و سلول‌های ایمنی تی برای مبارزه با بیماری می‌شود.

بنابراین وقتی سیستم ایمنی بدن فعال می‌شود، پروتئین شاخکی ویروس و پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی از بین می‌روند ولی پادتن‌ برای محافظت آتی در بدن می‌ماند.

کدام واکسن موثرتر است؟

هر دو واکسن پس از دریافت دوز دوم تاثیر اصلی خود را نشان می‌دهد. اما شرکت فایزر اعلام کرد که پس از دریافت دوز نخست واکسن این شرکت توسط افراد بالای ۱۶ سال، ایمنی ۵۲ درصدی و پس از دریافت دوز دوم آن مقاومت ۹۵ درصدی در برابر بیماری ویروس کرونا ایجاد می‌شود. در مقابل، گزارش سازمان غذا و داروی امریکا نشان می‌دهد که واکسن مدرنا پس از تزریق به ۳۰ هزار نفر کارآیی ۹۴.۱ درصد بوده است.

«بیون‌تک می‌تواند در شش هفته برای مقابله با گونه جهش‌یافته کرونا واکسن بسازد»

عوارض جانبی واکسن‌ها چیست؟

مانند هر واکسنی، این دو واکسن نیز عوارض جانبی دارند. سازمان غذا و داروی امریکا عوارض جانبی واکسن فایزر-بیون‌تک را درد، تورم یا قرمزی محل تزریق، احساس خستگی، سردرد، درد عضلانی، لرز، درد مفصل، تب، حالت تهوع و تورم غدد لنفاوی اعلام کرده است. همچنین شرکت فایزر هشدار داده که افرادی که سابقه واکنش‌های آلرژیک(حساسیتی) شدید را دارند پس از ارزیابی دقیق‌تر خطر استفاده از این واکسن، خود را در معرض تزریق آن قرار دهند.

همچنین سازمان غذا و داروی امریکا عوارض واکسن مدرنا را نیز موارد مشابهی همچون درد، تورم یا قرمزی محل تزریق، احساس خستگی، سردرد، درد عضلانی، درد مفاصل، تب و لرز و حالت تهوع گزارش کرده است. هر چند هنوز در دریافت‌کنندگان واکسن مدرنا واکنش حساسیتی گزارش نشده ولی توصیه شده که افرادی دارای سابقه واکنش‌های شدید آلرژیک(حساسیتی) در استفاده از این واکسن احتیاط کنند.

مواد تشکیل دهنده هر واکسن چیست؟

مواد تشکیل دهنده واکسن فایزر، پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی(mRNA)، لیپیدها، کلرید پتاسیم، فسفات پتاسیم مونوبازیک، سدیم کلرید، دی بازیک سدیم فسفات دی هیدرات و ساکاروز اعلام شده در حالی که اجزای واکسن مدرنا بدین شرح گزارش شده است: پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی(mRNA)، لیپیدها، ترومتامین، هیدروکلراید، اسید استیک، استات سدیم و ساکاروز.

به طور کلی، پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی باعث بالا بردن کارآیی واکسن می‌شود، در حالی که لیپیدها به رساندن پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی به سلول‌های بدن کمک می‌کنند و سایر مواد موجود در این دو واکسن نیز به حفظ مناسب سطح اسیدی یا بازی(PH) بودن مایع واکسن و پایداری آن کمک می‌کنند.

روش نگهداری واکسن‌ها چگونه است؟

واکسن فایزر باید در جعبه‌های ویژه و در دمای کنترل شده منفی ۷۰ درجه سانتیگراد ارسال شود. این واکسن در این شرایط می‌تواند تا ۱۰ روز نگهداری شود. اگر این واکسن لازم باشد تا ۶ ماه نگهداری شود باید در فریزرهای دارای فناوری ایجاد دمای پایین بالا قرار داده شود. واکسن فایزر همچنین می‌تواند در تجهیزات برودتی بیمارستان‌ها در دمای بین ۲ تا ۷ درجه سانتیگراد به مدت پنج روز نگهداری شود.

اما واکسن مدرنا باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد حمل شود و سپس در دستگاه‌های خنک‌کننده در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد برای ۳۰ روز قابل نگهداری است. این واکسن برای بیش از ۶ ماه در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد و تا ۱۲ ساعت در دمای معمولی اتاق سالم می‌ماند.

نحوه تزریق واکسن‌ها چه تفاوتی دارد؟

هر واکسن در دو دوز به افراد متقاضی تزریق می‌شود. واکسن فایزر از طریق عضله (معمولاً بازو) تزریق می‌شود و فاصله تزریق هر دوز آن ۲۱ روز است. به همین ترتیب، واکسن مدرنا نیز در دو دوز به صورت عضلانی و با فاصله ۲۸ روز تزریق می‌شود.