واکنش رییس موزه ملی ایران به مفقود شدن ۲ اثر تاریخی

حجت‌الاسلام والمسلمین رسول جعفریان در پست توییتری خود که شب گذشته (جمعه ۱۹ دی) منتشر کرده و درخواست داشت تا به دست وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برسد، متنی را از دکتر مرتضی کریمی‌نیا منتشر کرده و نوشت: «نشانی از یک سرقت در موزه ملی ایران: ضرورت بازگرداندن دو برگ مسروقه از نسخه ۴۲۸۹ به موزه ملی ایران»

هر چند در این متن به احتمال زمان سرقت این اثر هیچ اشاره‌ای نبود اما در این پست آمده بود: «نسخه ۴۲۸۹ در موزه ملی ایران به خط کوفی یکی از قرآن‌های مهم در تاریخ کتابت در قرن سوم است. این نسخه تا همین چند وقت پیش، ۱۵۸ برگ داشته و برگ شماری آن را ظاهرا شادروان مهدی بیانی در هنگام  برگزاری نمایشگاه قرآنی در سال ۱۳۲۷ شمسی انجام داده است.

اکنون دو برگ آن مفقود است: یکی برگ ۱۲۸ (حاوی آیات ۴ ،۶ سوره یونس) و دیگری برگ ۱۳۷ (حاوی آیات ۲۱ – ۲۲ سوره یونس) با جست‌وجوی فراوان، اخیرا توانستم رد پای این دو برگ مفقود از موزه ملی ایران را در خانه‌ای از کتب عتیقه، معروف به خانه کتب «کواریچ» (Bernard Quaritch)  در لندن بیابم.»

دو برگ قرآنی چند صد ساله، دست کم قبل از ۱۳۷۵ گم شده‌اند

جبرییل نوکنده - رییس کل موزه ملی ایران - در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر این‌که این دو اثر متعلق به قرآن کوفی دست‌کم قبل از ۱۳۷۵ از این نسخه‌ی قرآنی کم شده است، می‌گوید:‌ در کاتالوگی که  موزه ملی ایران به مناسبت گشایش موزه دوران اسلامی در زمان مدیریت شادروان احمد تهرانی مقدم در تابستان ۱۳۷۵ منتشر کرده، در صفحه ۲۵ این اثر به شماره ۴۲۸۹ معرفی شده و شماره صفحه‌های این نسخه  ۳۱۲ ذکر شده است (قدیر افروند ۱۳۷۵، هنر اسلامی ۱: گلچینی از قرآن های خطی موزه دوران اسلامی، جلد اول، موزه ملی ایران)،‌ به این معنی که تعداد ۱۵۶ برگ دارد که فاقد برگ‌های ۱۲۸ و ۱۳۷ است.

وی با اشاره به این‌که  بر اساس اسناد موجود در موزه در ۱۳۷۵ نمایشگاهی با نام «گلچینی از قرآن‌های خطی موزه دوران اسلامی» برپا شد که در آن‌جا تعداد صفحه‌های قران ۳۱۲ صفحه، یعنی ۱۵۶ ورق اعلام شده بود، تاکید می‌کند: در واقع اگر سرقتی رخ داده، آن متعلق به دست‌کم قبل از سال ۱۳۷۵ است و اکنون نسخه شماره ۴۲۸۹ که قرآن کریم به خط کوفی و متعلق به سده‌های سوم و چهارم قمری به قطع بیاضی ۳۳ در ۲۴ سانتی‌متر و از مجموعه آستان شیخ صفی‌الدین اردبیلی منسوب است، در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود و بر اساس اسناد موزه در صورتجلسه صفحه اول این نسخه، آن ۱۵۸ برگ است.

او با تاکید بر این‌که زمان مفقود شدن این دو برگ از نسخه‌ی قرآنِ تاریخی اهمیت دارد، اما مساله این است که در هیچ کدام از اسناد موجود در موزه ملی ایران، آن زمان اعلام نشده است، بیان می‌کند: در اصل ۱۵۸ برگ، تعداد برگ‌های سند تحویلی به موزه ملی ایران در یازدهم تیرماه ۱۳۱۴ بوده است.

وی با بیان این‌که همچنین شادروان بیانی نیز در کاتالوگ «راهنمای گنجینه قرآن» که به مناسبت برگزاری نمایشگاه قرآن در فروردین تا خرداد سال  ۱۳۲۸ چاپ شده است به تعداد ۳۱۶ صفحه اشاره دارد، اضافه می‌کند: بنابراین زمان مفقودی دو برگ مذکور حداقل به پیش از سال ۱۳۷۵ برمی‌گردد، ادامه می‌دهد: لازم به ذکر است این اثر در نمایشگاه بین‌المللی لندن در سال ۱۹۳۱  نیز به نمایش در آمده بود.

او می‌گوید: در سال‌هایی که از وجود همه برگ‌های این نسخه در این قرآن تاریخی یاد می‌شود که در نمایشگاه‌ها به نمایش درآمده است، موزه ملی ایران و آقای گدار در حال جمع‌آوری اشیای موزه‌ای بوده‌اند و این نسخه نیز همراه با یک مجموعه قرآن وارد موزه ملی شده است.

به گفته‌ی نوکنده، مُهرهای چاپ شده روی صفحه‌ی نخست این نسخه‌ی تاریخی به صورت شفاف می‌گویند که این اثر چه زمانی به نمایشگاه رفته، چه زمانی در کدام نمایشگاه شرکت داده شده و چه اتفاقاتی برای ان رخ داده است.

آقای بیانی در سال ۱۳۲۷ همه قرآن را ورق زد و برگه‌های ان را شمرده بود؟

از سوی دیگر رییس کل موزه ملی ایران اما این پرسش را نیز مطرح می‌کند که «آیا آقای بیانی در زمانی که این اثر تاریخی را در سال ۱۳۲۷ دیده است، همه‌ی برگه‌های Hن را ورق زده و شمرده یا وی نیز به استناد برگه اصلی موزه که تعداد صفحات را نوشته، به کامل بودن این اثر در آن زمان اشاره دارد؟

نوکنده ادامه می‌دهد:‌ طرح دعوی حقوقی و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک توسط بخش حقوقی وزارتخانه میراث فرهنگی انجام می‌شود، چون برگه‌های گم شده، در واقع یک شی تاریخی بوده که می‌توان براساس کنوانسیون ۱۹۹۵ برای بازگرداندن آن‌ها به کشور اقدام کرد و همچنین با استفاده از مجاری قانونی و حقوقی می‌توان به مکان نگهداری این اثر تاریخی رسید.

نوکنده همچنین اظهار می‌کند: ‌موزه ملی ایران از آقای مرتضی کریمی‌نیا، قرآن پژوه، برای  اطلاعات جدید  و آگاهی بخشی درباره این دو برگ ارزشمند سپاسگزاری می‌کند و از همه ظرفیت‌های قانونی ملی و کنوانسیون بین‌المللی به ویژه کنوانسیون مکسسه بین‌المللی یکنواخت‌سازی حقوق خصوصی پیرامون اشیای فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج شده یونیدروآ ۱۹۹۵ و  ظرفیت‌های دیپلماتیک برای استرداد این دو برگه تاریخی منقول اقدام می‌کند و گزارش آن را به اطلاع عموم می‌رسد.