تعیین بیت کوین برای مهریه چه اثراتی دارد؟

امید سلیمی بنی: انتخاب بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتالی به عنوان مهریه یکی از مسایل چالش برانگیز اخیر در حقوق خانواده شده است. با وجودی که برخی حقوقدانان معتقدند بیت کوین و ارزهای دیجیتالی را می توان به عنوان مهریه در سند ازدواج وارد کرد ولی برخی دیگر از حقوقدانان می گویند چنین چیزی خلاف شرع و غیرقانونی است.

دکتر کمال رئوف، دادستان مرکز وکلای قوه قضاییه از جمله حقوقدانانی است که معتقدند نباید بیت کوین و ارزهای دیجیتالی به عنوان مهریه تعیین شود. او می گویند چنین معامله ای، مبتنی بر ضرر زوجه است و دلایل دیگری دارد که بر اساس آنها مهریه قرار دادن بیت کوین و ارزهای دیجیتالی را درست نمی داند. در ادامه گفتگوی ما با این حقوقدان را می خوانید:

آیا می توان بیت کوین و ارزهای دیجیتال را به عنوان مهریه تعیین کرد؟

پاسخ شما منفی است. دلایل آن هم کم نیست. ارزهای دیجیتالی از جمله بیت کوین چون به عنوان پول یا کالا دارای ارزش مبادلاتی رسمی نیست و عرفا هم دارای مالیات نبوده لذا مهریه قرار دادن آن قانونی نیست.

اگر کسی برای مهریه، بیت کوین تعیین کند، چه اثراتی دارد؟

باید اول به موضوع شرعی بودن مهریه تعیین شده توجه کنیم. وقتی بعضی از فقها معتقدند که معامله با بیت کوین اکل مال به باطل (خوردن مال نامشروع و غیرشرعی) است و می دانیم که قرارداد نباید مخالف با شرع باشد، لذا به فرض که خانمی بیت کوین به عنوان مهریه دریافت کند، دریافت او مصداق دریافت نامشروع مال است. همچنین می دانیم که قراردادها یا اجرای آنها نباید مخالف نظم عمومی یا مصالح عمومی کشور باشد.

نکاح و تعیین مهریه نوعی قرارداد است و طبیعتا وقتی این قرارداد به نظم عمومی کشور لطمه می زند، قاضی نمی توان اجرای قرارداد را با استناد به قانون، دستور دهد. به بیان دیگر در اجرای احکام هم امکان اجرای چنین مهریه ای نیست و به فرض اگر زوج نخواهد یا نتواند بیت کوین را بپردازد، نمی شود او را مجبور به پرداخت بیت کوین کرد.

بر چه اساسی می گویید معامله با بیت کوین مخالف نظم عمومی جامعه است؟

اول باید در نظر گرفت این ارزها منشا قانونی ندارند. همچنین بعضا و مکررا مشاهده شده که معاملات با آنها مانند قمار در فضای مجازی است و اصولا برای مقاصد مشروع مورد استفاده قرار نمی گیرد. مثلا شما کجا دیده اید کسی پرداخت معامله مشروع و قانونی خود را با بیت کوی ن انجام دهد که بگوییم این پرداخت، موضوعی عرفی و عادی شده است؟

از سوی دیگر این را در نظر بگیرید که تعیین بیت کوین به عنوان مهریه، از مصادیق معامله غرری بوده و باطل است. معامله در اینجا منظور لفظ عام ایجاد عقد است. غرری هم یعنی موجب ضرر یکی از طرفین یعنی زوجه می شود. چون مطالبه بیت کوین به عنوان مهریه قابلیت اجرایی شدن در محاکم ندارد. لذا نمی توان بیت کوین را به عنوان مهریه در عقد نکاح قرار داد.

کسی که در ازدواج او تعیین مهریه بر اساس بیت کوین یا سایر ارزهای مجازی بوده، الان با چه مشکلی روبرو می شود؟

سوای مسایل مربوط به نظم عمومی و قابلیت عدم اجرا و غیرشرعی بودن این مهریه، باید گفت اصولا تعیین چنین مهریه ای باطل است. لذا باید به قواعد عمومی اثرات تعیین مهریه باطل در اصل عقد ازدواج رجوع کنیم. در این صورت می بینیم که اگر بیت کوین به عنوان مهریه در ازدواج دایم تعیین شده است، این مهریه باطل است ولی عقد باطل نیست.

چون فقط مهریه نامشروع است ولی عقد همچنان شرعی و با درنظر گرفتن سایر شرایط عمومی ازدواج، صحیح و برقرار است. در این شرایط چون مهریه باطل شده است، مانند آن است که مهریه ای تعیین نشده و طرفین می توانند یا با توافق و تراضی مهریه را مشخص کنند یا در صورت عدم توافق و تراضی، زوجه با مراجعه به دادگاه، مستحق دریافت مهرالمثل می شود.

مهرالمثل هم یعنی مهریه ای که امثال این خانم در شرایط مشابه تعیین می کنند و عرف هم تعیین چنین مهریه ای را پذیرفته است. همچنین در شرایط خاصی، به این زوجه مهرالمتعه تعلق می گیرد که شرح خاص خود را دارد. ولی در ازدواج موقت، به نظر می رسد با تعیین بیت کوین به عنوان ارزهای دیجیتالی، هم مهریه باطل است و هم عقد ازدواج طرفین باطل شده است.