احتمال ورود قرص های ضد کرونا به کشور / پکس لووید چیست؟

مولنوپیراویر و پکس لووید دو نمونه از قرص های خوراکی ضد کرونا هستند که اخیرا توسط دو شرکت دارویی آمریکایی مرک و فایزر ارائه شده اند. در روزهای اخیر مجوز مشروط مصرف مولنوپیراویر توسط سازمان ملی تنظیم مقررات دارویی بریتانیا صادر شده است. همچنین احتمالا به زودی سازمان غذا و داروی آمریکا برای هر دو داروی مولنوپیراویر و پکس لووید، مجوز مصرف صادر خواهد کرد. شرکت آمریکایی مرک اعلام کرده است که مولنوپیراویر تا ۵۰ درصد احتمال بستری یا مرگ بر اثر ابتلا به کرونا را کاهش می دهد. همچنین براساس اعلام شرکت فایزر، قرص پکس لووید نیز تا ۸۹ درصد می تواند جلوی بستری شدن یا مرگ بر اثر ابتلا به کرونا را بگیرد.

ورود قرص های ضد کرونا به پروتکل درمانی کشور

اخیرا دکتر حمید رضا جماعتی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا در حاشیه نشست کمیته علمی در جمع خبرنگاران از احتمال ورود مولنوپیراویر و پکس لووید به پروتکل درمانی کشور خبر داد. او البته تاکید کرد که کمیته علمی کشوری کرونا برای وارد کردن مولنوپیراویر و پکس لووید به پروتکل درمانی کشور، منتظر اعلام نظر نهایی بخش درمان این کمیته است.

در این میان باید توجه داشت که پیش از این از کپسول «مولنوپیراویر» برای درمان بیماری آنفلوآنزا استفاده می شد و حالا با تغییر اندکی در ساختار این دارو که در حقیقت از همان داروی «فاویپیراویر» مشتق شده است، این کپسول به دارویی تبدیل شده که می تواند با ایجاد اختلال در کدهای ژنتیکی ویروس، تا حد زیادی به درمان بیماران کرونایی کمک کند. همچنین در روزهای اخیر چند شرکت ایرانی نیز در تولید آزمایشگاهی «مولنوپیراویر» موفق شده اند.

پرفسور علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اخیرا با انتشار یک یادداشت اینستاگرامی در چهار بخش به بررسی دو داروی مولنوپیراویر و پکس لووید و احتمال تاثیر آنها در درمان بیماران کرونایی و نحوه دسترسی مردم به این داروها در ماه های آینده پرداخته است.

احتمال تغییر مسیر همه گیری کرونا با "مولنوپیراویر" و "پکس لووید"

در بخش اول یادداشت ناجی آمده است: «اگر نتایج کارآزمایی بالینی در دنیای واقعی نیز همان طور باشد، داروهایی مانند مولنوپیراویر و پکس لووید می‌توانند مسیر همه‌گیری را تغییر دهند. مشخص شده است که این دو قرص در آزمایش‌های بالینی افرادی که بلافاصله پس از عفونت اولیه تحت درمان قرار گرفته‌اند، بستری شدن و مرگ ناشی از کووید را کاهش می‌دهند، مثلا مولنو‌پیراویر تا ۵۰ درصد و پکس لووید تا ۸۹ درصد.

داروهای ضد ویروسی قبلی گران بودند و باید در بیمارستان تجویز می‌شدند. اما داروهای جدید مولکول‌های کوچکی هستند و می توان آنها را در خانه به صورت قرص مصرف کرد. برای بخش‌های بزرگی از جهان که پوشش واکسن خوبی ندارند، این داروهای جدید واقعا یک موهبت الهی است.

بر اساس بیانیه های مطبوعاتی، هر دو دارو می توانند بستری شدن در بیمارستان - و احتمالا همچنین مرگ و میر - ناشی از کووید را زمانی که بلافاصله پس از شروع عفونت تجویز شوند، کاهش دهند. تا زمانی که گزارش‌های کامل از آزمایش‌های بالینی منتشر نشود، برخی جزئیات مهم مشخص نیست. محققان به بررسی سن و قومیت افرادی که در کارآزمایی‌های این دو دارو وارد شده‌اند و هر وضعیت سلامتی دیگری که داشتند، خواهند پرداخت.

از آنجایی که داروهای ضد ویروسی اغلب باید در اوایل دوره عفونت تجویز شوند تا بتوانند به طور موثر عمل کنند، ما باید همچنین به دنبال جزئیات بیشتری در مورد زمان تجویز داروها در کارآزمایی ها و چگونگی ارتباط آن با اثربخشی باشیم. این اطلاعات این حس را به شما می دهد که چه زمانی پنجره فرصت برای درمان بسته می شود.

در هیچ یک از این کارآزمایی‌ها، تعداد کافی شرکت‌کننده برای نتیجه‌گیری قطعی در مورد توانایی داروها در پیشگیری از مرگ و میر وجود نداشته است، اما خوشبختانه هیچ مرگی در دسته ای که درمان را گرفته اند، رخ نداده است. محققان همچنین مشتاق هر گونه سرنخی هستند، از جمله در مورد این که آیا داروها بر انتقال ویروس کرونا تأثیر می گذارند یا خیر. اگر این کار را انجام دهند، ترکیب واکسن ها و داروهای ضد ویروسی می تواند به ابزاری قدرتمند در کنترل شیوع بیماری کووید تبدیل شود.

به عنوان مثال، اگر یک واریانت نگران کننده در یک منطقه خاص ظاهر شود، به افرادی که احتمال ابتلا به آن بیشتر است، می توان یک داروی ضد ویروسی برای تکمیل ایمنی از واکسن ها تجویز کرد. این می تواند گردش ویروس را مهار کند و از گسترش آن جلوگیری کند و فرصت جدیدی را در کنترل کووید برای ما باز می کند.»

آیا درمان با "مولنوپیراویر" و "پکس لووید" بی خطر است؟

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در بخش دوم یادداشت خود نوشته است: «هر دو شرکت فایزر و مرک گزارش کرده اند که داروی ضد ویروسی آنها به خوبی توسط شرکت کنندگان در مطالعه تحمل شده است و عوارض جانبی بالقوه جزئی بوده است. اما هر دو دارو دارای ویژگی هایی هستند که می تواند افراد مصرف کننده آنها را محدود کند.

مولنوپیراویر با وارد کردن جهش به ژنوم ویروس در طی تکثیر ویروس عمل می کند. یک متابولیت دارو توسط یک آنزیم ویروسی به نام RNA پلیمراز وابسته به RNA انتخاب می شود و در ژنوم ویروس گنجانده می شود و در نهایت باعث ایجاد خطاهای زیادی می شود که ویروس دیگر نمی تواند زنده بماند.

سلول های انسانی به جای RNA ژنوم،DNA  دارند. اما برخی از مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که مولنوپیراویر می تواند باعث جهش در ژنوم انسان نیز شود. یک دوره کامل درمان با مولنوپیراویر تنها پنج روز طول می کشد. اما ممکن است احتیاط در مصرف این دارو به‌ویژه وقتی نوبت به درمان زنان باردار می‌رسد، به دلیل خطرات احتمالی، هشدارهایی به دنبال داشته باشد.

پکس لووید با مهار آنزیمی که برای پردازش برخی از پروتئین های ویروسی به شکل نهایی و عملکردی آنها لازم است، عمل می کند. اما این دارو ترکیبی از یک ضد ویروس و یک داروی دیگر به نام ریتوناویر است که به جلوگیری از تجزیه آنزیم‌های موجود در کبد قبل از اینکه فرصتی برای از کار انداختن ویروس کرونا داشته باشد، کمک می‌کند. ریتوناویر، جز برخی از کوکتل‌های درمان اچ‌آی‌وی، می‌تواند بر نحوه متابولیزه شدن برخی داروها در بدن تاثیر بگذارد. طیف وسیعی از داروها نباید همراه با آن تجویز شوند، از جمله برخی که معمولا برای درمان بیماری های قلبی، سرکوب سیستم ایمنی و کاهش درد استفاده می شوند.

این به آن معناست که بسیاری از افراد ممکن است نتوانند ترکیب پکس لووید و ریتوناویر را تحمل کنند. اما اینکه رژیم دارویی آن نیز تنها چند روز طول می‌کشد بنابراین پزشکان ممکن است راه‌هایی برای رفع برخی تداخلات این دارو و با سایر داروها پیدا کنند. در هرصورت یک منحنی یادگیری وجود خواهد داشت که چه زمانی می‌توان از آن استفاده کرد و چه زمانی نمی‌توان.»

آیا "مولنوپیراویر" و "پکس لووید" در برابر واریانت های مختلف عمل می کنند؟

پرفسور ناجی در بخش سوم یادداشت خود آورده است: «در تئوری، این داروها باید در برابر انواع شناخته شده ویروس کرونا، از جمله واریانت دلتا، موثر باشند. این گونه‌ها عمدتا با جهش در پروتئین اسپایک ویروسی و سایر مناطقی که توسط سیستم ایمنی هدف قرار می‌گیرند، شناخته می‌شوند.

اهداف مولنوپیراویر و پکس لووید متفاوت است، اما محققان همچنان باید نشان دهند که این داروها علیه انواع جهش‌های ویروس کرونا کار می‌کنند. مرک مطالعات آزمایشگاهی انجام داده است که نشان می دهد مولنوپیراویر در برابر دلتا و واریانت های دیگر موثر است، از جمله واریانت بتا، که برای اولین بار در آفریقای جنوبی شناسایی شد.

نگرانی دیگر این است که روشی که مولنوپیراویر باعث ایجاد جهش در ژنوم کروناویروس می‌شود، منجر به ظهور واریانت جدیدی شود. اگرچه این از نظر تئوری امکان پذیر است، اما بسیار بعید است. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که مولنوپیراویر مجموعه‌ای از جهش‌ها را در هر ژنوم ویروسی ایجاد می‌کند و هر چه جهش‌های بیشتری در ژنوم جمع شود، احتمال تضعیف ویروس بیشتر می‌شود. بنابراین احتمال اینکه جهش های متعدد باعث تقویت ویروس شود کم است.

آیا کرونا در برابر داروهای ضد ویروسی مقاوم می شود؟

مقاومت دارویی مشکلی دیر آشناست و دلیل آن که برخی از عفونت های ویروسی مانند اچ‌آی‌وی و هپاتیت سی با استفاده از ترکیبی از داروهای ضد ویروسی درمان می شوند نیز احتمال ایجاد مقاومت است. نتیجه این است که ما به درمان های ترکیبی نیاز خواهیم داشت.

تا کنون، مولنوپیراویر و پکس لووید تنها به عنوان درمان های منفرد و تکی آزمایش شده اند. تجزیه و تحلیل اطلاعات هیچ کدام شامل مولنوپیراویر یا پکس لووید نبود. بیشترین ترکیبات آزمایش شده با داروی مالاریا هیدروکسی کلروکین به عنوان داروی تکی ضد کووید شکست خورده است.

در ضمن بررسی افرادی که به مولنوپیراویر یا پاکلووید پاسخ نمی‌دهند، مهم است تا بفهمیم آیا مقاومت ویروسی جدی است یا خیر. محققان همچنین باید افرادی را که داروها را دریافت می کنند و سیستم ایمنی ضعیفی دارند تحت نظر داشته باشند. از آنجایی که عفونت ها ممکن است در این افراد بیشتر طول بکشد، ممکن است فرصت بیشتری برای بروز مقاومت وجود داشته باشد.»

مردم چقدر به "مولنوپیراویر" و "پکس لووید" دسترسی خواهند داشت؟

رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش چهارم یادداشت خود تاکید کرده است: «کمپانی مرک قراردادی را با مرکز ثبت اختراع داروها امضا کرده است تا مجوزهای مالکیت معنوی مورد نیاز برای تولید این دارو در کشورهای با درآمد کم و متوسط را فراهم کند. چندین شرکت تولید داروهای ژنریک در حال حاضر تولید این دارو را آغاز کرده اند.

کمپانی مرک می گوید این شرکت متعهد به قیمت گذاری ردیفی شده اند تا به کشورهای با درآمد پایین و متوسط اجازه دهند نسبت به کشورهای ثروتمندتر هزینه کمتری برای داروها بپردازند.

اما مالکیت معنوی تنها مانع دسترسی به داروها نیست. نگرانی دیگر توانایی انجام آزمایش است: تجویز داروهای ضد ویروسی در اوایل دوره عفونت به این معنی است که کشورها به تعداد زیادی به آزمایش مولکولی کووید نیاز خواهند داشت. تفاوت زیادی در توانایی در انجام آزمایش در برخی کشورها وجود دارد. ما نمی‌خواهیم اگر فردی علایم شبه کووید را دارد، این داروها را تجویز کند، شاید مشخص شود که آنفولانزا است، نه کووید.

در همین حال، کشورهای ثروتمند در حال حاضر سفارش‌های زیادی برای دارو ارسال می‌کنند و این نگرانی را ایجاد می‌کنند که ذخایر آنها منابع را جذب کرده و دسترسی سایر نقاط جهان را محدود می‌کند. این وضعیت بسیار آشنایی است که در خصوص واکسن ها نیز اتفاق افتاده است.»