دز سوم واکسن را چه کسانی باید تزریق کنند؟

واکسیناسیون کرونا که از بهمن سال ۱۳۹۹ بر اساس سند ملی واکسیناسیون در ایران آغاز شد، به گفته مسئولین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از مرز ۱۰۰ میلیون دز تزریق هم گذشته است.

براساس آمار رسمی، تا کنون ۵۶ میلیون و ۶۵۳ هزار و ۹۴۷ نفر دُز اول، ۴۴ میلیون و ۷۲۶ هزار و ۴۷ نفر دُز دوم و ۷۶۵ هزار و ۲۳۵ نفر، دُز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده اند و مجموع واکسن های تزریق شده در کشور به ۱۰۲ میلیون و ۱۴۵ هزار و ۲۲۹ دُز رسید.

بنابر این آمار، بیش از ۸۰ درصد هموطنان در کشور واکسن کرونا را تزریق کرده و واکسیناسیون ۶۵ درصد جامعه هدف نیز تکمیل شده است. اما اولویت و ضرورت دریافت دز سوم (تقویتی) این واکسن برای گروه‌های جمعیتی متعدد، فارغ از سن و جنس و بیماری زمینه‌ای چگونه خواهد بود؟

دز سوم (تقویتی) واکسن کرونا که تحت عنوان «دز یادآور» هم شناخته می‌شود، با هدف حفظ و افزایش پاسخ ایمنی بدن به بیماری تزریق می‌شود.

مطابق با مصوبه کمیته فنی کشوری واکسیناسیون کووید۱۹ تزریق این دز، براساس اولویت دریافت دز اول و دوم تزریق خواهد شد.

رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این باره می‌گوید: هموطنان براساس اولویت دریافت دز اول و دوم واکسن کرونا، دز سوم (تقویتی) را نیز دریافت خواهند کرد. اکنون تزریق این دز (یادآور) در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور آغاز و برند واکسن نیز با توجه به نوع واکسن تزریقی در نوبت اول و دوم تعیین خواهد شد.

به گفته محسن زهرایی، مراکز بهداشت و درمان بستری کننده بیماران کرونا، آزمایشگاه‌ها و مراکز ۱۶ ساعته با مراجعان مشکوک به این بیماری و سپس همه کارکنان نظام سلامت دز تقویتی را دریافت می‌کنند.

وی می‌گوید: اکنون مکاتبات برای تزریق دُز سوم (یادآور) هم به دانشگاه‌های علوم پزشکی ارسال و واکسن نیز در اختیار این مراکز قرار گرفته است. نوع واکسن هم باتوجه به مدل دز اول و دوم تزریق خواهد شد.

همچنین دکتری فیزیولوژی پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: برند دز سوم واکسن کرونا باتوجه به دو دز پیشین تعیین می‌شود. به عنوان مثال، در صورت استفاده از دو دز واکسن سینوفارم یا برکت، می‌توان برای دز سوم (یادآور) از واکسن آسترازنکا، فایزر، مدرنا یا جانسون اند جانسون استفاده کرد.

محمدرضا رئوفی با بیان اینکه واکسن‌های معادل اثربخشی را افزایش می‌دهد، افزود: در صورت استفاده از دو دز واکسن آسترازنکا، فایزر یا اسپوتنیک وی اما نباید از واکسن‌های ضدویروس اینکتیو (غیرفعال) اعم از برکت یا سینوفارم در دز یادآور استفاده شود.

وی توضیح داد: میزان آنتی‌بادی بدن پس از گذشت یک دوره زمانی کاهش می‌یابد، بنابراین دز سوم تقریبا برای تمامی گروه‌های جمعیتی و بیماران زمینه‌ای به عنوان یک یادآور با هدف افزایش سطح ایمنی بدن توصیه می‌شود.

دز یادآور واکسن کرونا ۶ ماه پس از تزریق دز دوم دریافت شود

این دکتری فیزیولوژی پزشکی یادآور شد: دز سوم (یادآور) تقریبا ۶ ماه پس از تزریق دز دوم استفاده می‌شود، اما پس از دریافت این دز هم رعایت پروتکل‌های بهداشتی مقابله با کرونا الزامی است و تزریق هر سه دز واکسن کرونا نیز به طور قطعی مانع از ابتلا به بیماری نخواهد شد.

رئوفی ادامه داد: این ویروس دائما جهش یافته و احتمال می‌رود برخی سویه‌ها به رغم تزریق واکسن بتوانند از سیستم ایمنی بدن فرار کنند. همچنین تمام جهش‌های ویروس کرونا قابل شناسایی نبوده و انتظار می‌رود، شماری از جهش‌ها در برخی کشورها معرفی نشوند. بنابراین رعایت ضوابط بهداشتی مقابله با کرونا پس از تزریق واکسن نیز باید ادامه داشته باشد.

به گفته وی، در ایران ضرورت تزریق دز سوم و اولویت دریافت براساس نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین شده و به گفته منابع رسمی، در صورت تزریق اولویت با کادر بهداشت و درمان کشور خواهد بود.

مهرداد روانشاد، دکتری ویروس‌شناسی پزشکی نیز در خصوص ضرورت دریافت و چگونگی تعیین نوع دز سوم اظهار داشت: براساس مشاهدات پزشکی مشخص شد، پس از تزریق دز دوم واکسن کرونا، ایمنی کامل ایجاد نمی‌شود. بنابراین برای افزایش اثربخشی واکسن از دز سوم که تحت عنوان «یادآور» شناخته شده، استفاده می‌شود.

وی تاکید کرد: مطالعات علمی در این زمینه محدود و مستلزم تکمیل تحقیقات پزشکی است، اما مطالعات اولیه در این رابطه نشان می‌دهد که می‌توان از انواع متفاوت واکسن استفاده کرد.

روانشاد خاطرنشان کرد: این دز الزاما نباید با دو دز پیشین یکسان باشد. به عنوان مثال در صورت تزریق دو دز از واکسن سینوفارم یا برکت می‌توان برای دز یادآور از برند آسترازنکا (با فناوری ساخت متفاوت از برکت و سینوفارم) استفاده کرد.

این استاد علوم پزشکی ادامه داد: ورود ویروس کرونا به بدن در قالب عفونت طبیعی و همچنین تزریق واکسن، ایمنی مادام‌العمر ایجاد نمی‌کند. به تدریج با گذشت زمان مصونیت در مقابل ویروس از بین رفته و در سال‌های آتی نیز احتمالا کشورها از واکسیناسیون مجدد بهره خواهند گرفت.

وی توضیح داد: برای استفاده از برخی واکسن‌ها نظیر آسترازنکا و اسپوتنیک-وی که براساس وکتور ویروسی (زیست‌شناسی مولکولی یا حامل برای میان‌گذاری قطعات دی ان ای بیگانه در ژنوم سلول میزبان) ساخته می‌شوند، بدن را وادار به واکنش کرده و بر این اساس باید گفت، احتمالا در سال‌های آتی به طور مرتب نمی‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

روانشاد افزود: اما شماری از واکسن‌ها همچون سینوفارم یا برکت که بر پایه ویروس کشته شده یا پروتئین‌های نوترکیب (مثل کووپارس موسسه رازی ساخته می‌شوند) در سال‌های آینده مرتبا می‌توانند تجدید شوند.

وی با اشاره به بیماران زمینه‌ای اضافه کرد: این دز باتوجه به بازه سنی و بیماری‌های زمینه‌ای نیز می‌تواند متغیر باشد، بنابراین توصیه می‌شود که پس از تزریق دز دوم واکسن کرونا، وضعیت ایمنی بدن ارزیابی و در صورت عدم ایجاد مصونیت موردنظر، دز سوم تزریق شود.

به گفته وی، دز سوم واکسن کرونا برای افزایش ایمنی بدن تزریق می‌شود، اما این دز هم به طور قطعی از ابتلاء به کرونا جلوگیری نمی‌کند، بنابراین رعایت پروتکل‌های بهداشتی مقابله با کرونا پس از تزریق دز سوم نیز الزامی است