سرنوشت ورود ۶۳۰ واگن به ناوگان مترویی تهران

براساس ماده ۵۸ برنامه ۵ ساله ششم توسعه، دولت وقت در سال ۹۶ مکلف شده بود که ۲۰۰۰ دستگاه واگن مترو برای تهران و سایر کلانشهرها تهیه کند که سهم تهران ۶۳۰ واگن بود و قرار بود تا پایان سال ۱۴۰۰ دولت این واگن‌ها را بسازد و تحویل کلانشهرها دهد، اما این مهم یعنی ورود واگن های جدید به ناوگان مترویی تهران تاکنون محقق نشده است.

در سال ۹۶ مناقصه بین المللی ساخت این واگن‌ها برگزار شد که در نهایت شرکت واگن سازی و شرکای چینی آن به عنوان برندگان این مناقصه که موضوع آن ساخت ۶۳۰ واگن آلومینیومی بود، معرفی شدند؛ اما چند سال طول کشید که قرارداد ابلاغ شود و پس از آن نیز فرایند تولید طولانی شد.

بعد از برگزاری مناقصه و تعیین شرکت های سازنده، مسئله پرداخت پول و پیش پرداخت مطرح شد و براساس بند (ج) تبصره (۴) بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور به دولت اجازه داده شده بود که پس از عقد قرارداد با تامین کننده مالی خارجی، اقدامات قانونی لازم را برای تامین سهم ۱۵ درصد تسهیلات مالی خارجی (فاینانس) از محل منابع صندوق توسعه ملی به عمل آورد و برای طرح های ریلی هزینه کند؛ اما این ۱۵ درصد محل اختلاف چند ساله شد؛ بگونه‌ای که نه دولت وقت، زیربار پرداخت آن به دلیل مشکلات اقتصادی و پس از آن نیز شرایط خاص کرونا رفت و نه شهرداری توان پرداخت آن را داشت تا اینکه نهایتا در دولت فعلی، دولت متحد به پرداخت ۱۵ درصد  پیش پرداخت ساخت واگنها شده است که خبری نوید بخش در ورود واگن های جدید به ناوگان  است.

در این چند سال آنقدر به موضوع  پیش پرداخت ۶۳۰ واگن توجه شده است که عملا از مابقی جنبه های قرارداد موسوم به ۶۳۰ واگن غفلت شده است، قراردادی که تنها معطوف به ۶۳۰ واگن نمی شود؛ بلکه به گفته مدیرعامل شرکت واگن سازی تهران سرآغاز داخلی سازی واگن های مترو است و تنها قرار است تا چند واگن در چین ساخته شود و در پی انتقال تکنولوژی، عمده واگن ها یعنی بیش از ۵۰۰ واگن در تهران ساخته می شود.

مرتضی مقدمی مدیرعامل شرکت واگن سازی تهران در مورد آخرین وضعیت قرارداد تولید ۶۳۰ دستگاه واگن با مشارکت چینی ها می گوید: خوشبختانه این اواخر کارهای مربوط به تأمین مبلغ پیش پرداخت قرارداد به خوبی پیش رفت و پیگیری های تمام ارکان ذیربط و از جمله شرکت متروی تهران باعث شد این اقدام زیرساختی وارد مراحل عملیاتی شود.

وی با بیان اینکه قرارداد تأمین ۶۳۰ دستگاه واگن از محل مصوبه شورای اقتصاد در سال ۱۳۹۵ است که طی آن قرار شده بود ۲۰۰۰ دستگاه واگن برای متروی کلانشهرها تزریق شود، می افزاید: از این میان سهم تهران ۶۳۰ دستگاه واگن بود که به عنوان اولین پکیج برای مناقصه آماده شد. حدودا ۱۲ شرکت بین المللی در مناقصه این ۶۳۰ دستگاه واگن شرکت کردند و نهایتا کنسرسیوم شرکت واگن سازی تهران و شرکت سی آر سی چین برنده مناقصه مذکور شدند. از این ۶۳۰ دستگاه واگن کلا ۵۶ واگن آماده از چین می آید و مابقی واگن‌ها یعنی۵۷۴ دستگاه واگن در کارخانه واگن سازی تهران ساخته می شود.

وی با اشاره به این که ابعاد مختلف این قرارداد مهم مغفول مانده است، ادامه می دهد: این قراداد ابعاد متنوع، گوناگون و مهم دیگری دارد از جمله آنکه در نتیجه ساخت این ۶۳۰ دستگاه واگن در چین و در تهران، کارشناسان شرکت واگن سازی تهران به چین رفته و در جریان ساخت ۵۶ واگنی که قرار است آماده از چین به تهران بیاید، قرار می گیرند. بعد از آن، این کارشناسان به تهران آمده و از روی همان مدل ۵۷۴ دستگاه واگن را در تهران خواهیم ساخت.

مدیرعامل شرکت واگن سازی با بیان این که علیرغم تأمین مالی پروژه از طریق فاینانس خارجی اما شرکت های ایرانی در بحث داخلی سازی قطعات سهم زیادی خواهند داشت، می گوید: برای نخستین بار قرار است در قالب یک همکاری مشترک، تجهیزات اصلی واگن مترو همچون قوای محرکه، سیستم ترمز، درب و غیره در راستای این قرارداد، داخلی سازی شود.

مقدمی با تاکید بر اینکه تنها ۵۶ دستگاه واگن به صورت کامل از چین به ایران می آید که این امر نیز اجتناب ناپذیر است، تصریح می کند: قرار است طی این قرارداد انتقال تکنولوژی صورت گیرد و از آنجایی که حجم زیادی از واگن ها در تهران ساخته خواهد شد، باید ابتدا واگن هایی در چین ساخته شده و تست هایش در آنجا انجام گیرد؛ بعد از آموزش پرسنل ما، آنها برای ادامه تولید واگن‌ها به ایران خواهند آمد.البته بحث انتقال تکنولوژی در این پروژه و اینکه می گوییم داخلی سازی قطعات در قالب قرارداد ۶۳۰ دستگاه واگن و یک همکاری مشترک صورت می پذیرد، با مبحث طراحی و احداث قطار ملی مترو که عمق داخلی سازی آن ۸۵ درصد است، تفاوت دارد.

وی در مورد سرانجام پرداخت ۱۵ درصد پیش پرداخت قرارداد ۶۳۰ واگن اظهار می کند: در واقع شرکت واگن سازی و شرکت سی آر سی چین که بخشی از سهام شرکت واگن سازی را در اختیار دارد، کنسرسیوم بوده و این پیش پرداخت به کنسرسیوم تعلق می گیرد که خوشبختانه پرداخت ۱۵ درصد پیش پرداخت در مراحل نهایی بوده و با نهایی شدن این امر، مابقی اعتبار که ۷۵ درصد آن از طریق فاینانس خارجی انجام می شود نیز عملیاتی خواهد شد.

مدیرعامل شرکت واگن سازی در مورد زمان ورود اولین سری قطارها از قرارداد ۶۳۰ دستگاه واگن ادامه می دهد: به محض ساخت هر قطار و انجام تست های فنی و مهندسی، واگن ها وارد ناوگان متروی تهران می شوند و امیدواریم با تأمین به موقع منابع مالی، کل ۶۳۰ واگن ظرف مدت پنج سال به ناوگان متروی پایتخت اضافه شود.