سایه شوم یک سنت بر سر مردم / خرده فرهنگ ها باید تقویت شود

فرهنگ ، آداب و رسوم در هر منطقه از جغرافیای کشورمان همچنین قوم و قبیله‌ها، متفاوت است. این آداب و رسوم گاهی غلط اجرا می‌شود و سبب خواهد شد تا عده‌ای جان خود را از دست بدهند. مشابه این پدیده را فراوان دیده‌ایم که در مراسم عروسی در استان‌های جنوبی کشور، رسم بر این است که عده‌ای اقدام به تیراندازی می‌کنند. این رسم اشتباه تاکنون منجر به کشته شدن بسیار شد و عروسی را به عزا تبدیل کرده است.

خرده فرهنگ یک الگوی خاص رفتاری

احمد بخارایی، جامعه شناس، درباره آداب و رسومی که در تعدادی از کشورها مرسوم است و گاهی جان تعدادی را می‌گیرد به گسترش نیوز گفت: شما وارد یک حوزه‌ای به اسم خرده فرهنگ شده‌اید.  الگوی رفتاری مانند تیراندازی در مراسم‌های عروسی و همچنین سایر جشن‌ها که بیشتر در استان‌های جنوبی کشور اتفاق می‌افتد داخل همین خرده فرهنگ تعریف می‌شود.

فیلم ناگوار از تیراندازی در عروسی

بخارایی ادامه داد: خرده فرهنگ را می‌توان الگوهای رفتاری خاصی تعریف کرد که مربوط به یک نقطه جغرافی خاص و یا قوم و قبیله خاص باشد. در هر جامعه‌ای خرده فرهنگ‌هایی وجود دارد. جامعه‌ای به سمت و سوی تحول پیش خواهد رفت که خرده فرهنگ‌های آن ذیل فرهنگ کلی جامعه، آرام آرام، نقاط منفی شان از حالتی به حالت دیگر تبدیل شود و تغییر حالت دهند.

وی افزود: جامعه‌ای متحول خواهد شد که نکات مثبت را پرورش دهد و به آرامی به سوی فرهنگ بزرگ‌تری نزدیک شود. در یک کشور هم، در مقایسه با فرهنگ جهانی، ما با یک خرده فرهنگ مواجه هستیم. بنابراین می‌توان گفت که خرده فرهنگ یک مفهوم نسبی است. حتی یک فرهنگ ملی هم در مقایسه با فرهنگ جهانی یک خرده فرهنگ محسوب می‌شود.

این جامعه شناس گفت: بحث تیراندازی در مراسمات مختلف، یک نوع خشونت رفتاری را بروز می‌دهد و تبعات ناخوشایندی دارد. شخصی که اسلحه به‌دست دارد با خشونت قرین است. این هیجان و شادی می‌تواند در یک لحظه، تبدیل به هیجان خشونتی شود. این یک خرده فرهنگ در مقایسه با فرهنگ کلی جامعه است.

بخارایی ادامه داد: تحول فرهنگی لازمه هر جامعه است. به دلیل آنکه ما به صورت ناخواه، درگیر یک سری الگوهای رفتاری سنتی شده‌ایم حال آنکه جامعه جهانی به معنای عام و هرجامعه‌ای به معنای خاص، در حال پوست اندازی است. ما در حوزه فرهنگ چنین چیزی را تحول فرهنگی می‌دانیم.

خرده فرهنگ پوست اندازی می‌خواهد

وی گفت: فرهنگ، الگوهای رفتاری، زبان، نوع تفکر و معرفت نیز تابع همین تحول فرهنگی است. حال این خرده فرهنگ‌ها می‌خواهند پوست اندازی کنند. چه کسی مسئول این امر خواهد بود؟ مدیریت کلان جامعه مسئول خواهد بود. مدیریتی که رسانه‌ها را در اختیار دارد. رسانه‌هایی که بخشی از مخاطبانش گوش به زنگ رسانه هستند. حال هرچه این مخاطب سطح سواد و قدرت تجزیه و تحلیلش کم تر باشد، بیشتر تابع رسانه خواهد بود.

این جامعه شناس در ادامه اظهار کرد: همانطور که مشاهده می‌کنید، در کشور ما طیف‌هایی از سواد وجود دارد. کم نیستند انسان هایی که می‌توانند تحت تاثیر رسانه قرار گیرد. در کشور ما یک رسانه ملی وجود دارد و روند انتخاب رئیس این رسانه هم کاملا مشخص است. حال چقدر این رسانه می‌تواند ایفای نقش کند؟ چقدر در راستای تحول فرهنگی می‌تواند نقش مثبتی داشته باشد؟ کشور ما، شبکه‌های استانی و رادیویی بسیاری دارد. چقدر عمیقا به مسئله خرده فرهنگ‌ها پرداخته می‌شود؟ ممکن است نصیحتی در این شبکه‌هاشود اما فایده‌ای ندارد.

 بخارایی عنوان کرد: شما اگر یک انسان را از کاری صورت مکرر نهی کنید، او بیشتر مشتاق خواهد شد که کار خود را انجام دهد. زمانی که از یک امر اشتباه ( منکر ) تعریف درستی نشود، نقص غرض خواهد شد. یعنی نهی از منکر می‌شود اما مشاهده خواهید کرد این امر اشتباه بیشتر تکرار خواهد شد. از منکر تعریف علمی وجود ندارد.

وی افزود: همه پدیده‌های اجتماعی به یکدیگر مرتبط هستند. اگر به قوم و قبیله‌ها نگاهی کرده باشید، خواهید دید که بحث تیراندازی در مجالس یک روی سکه است و روی دیگر آن، کودک همسری، قتل ناموسی و مرد سالاری به روش همان خرده فرهنگ‌ها است. مشاهده می‌کنید که چنین طرز فکرهایی قوام گرفته است. تنها یک روی آن را می‌توان بحث تیراندازی در مراسم عروسی نام برد. از این نمود و جلوه‌ها و پدیدار‌ها بسیار است.

بخارایی ادامه داد: چنین خرده فرهنگ هایی اصلا رشد نکرده است. شخصی هم که چنین اقدامی را در مراسم عروسی انجام می‌دهد مسئول نیست و مظلوم است. یعنی مورد ظلم رسانه و مدیریت کلان فرهنگی جامعه قرار گرفته است. شما نمی‌توانید به آدم مظلوم امر و نهی کنید چون قوه ادارکی پایین است.

این جامعه شناس گفت: ساختار فرهنگی موثر از ساختار سیاسی است به دلیل آنکه ساختار سیاسی مدیریت کلان جامعه را بر عهده دارد. همانطور که فرهنگ ملی ما با تعریفی که نظام سیاسی از آن دارد در مقابل فرهنگ جهانی مقاومت می‌کند و زمانی که فرهنگ جهانی می‌خواهد برای تغییر ورود پیدا کند برچسب تهاجم فرهنگی زده می‌شود، به همین اعتبار، خرده فرهنگ در مقابل فرهنگ ملی مقاومت می‌کند.

وی ادامه داد: الگوهای معرفتی و استدلالی در جامعه ما در سطح کلان مشکل دارد. به همین دلیل ما در یک سرازیری قرار گرفته‌ایم. باید جایگاه این پدیده تیراندازی را در کل پدیده‌ها و در سطح میانی و کلان تحلیل کنیم.