آخرین خبر از حادثه خلازیر/ قاتل پیدا شد؟

حدود چهار ماه بعد از فوت بیش از ۵ شهروند تهران در حادثه خلازیر می‌گذرد. گزارش‌ها و تصاویر نشان می‌دهد شهرداری اجازه استفاده تجاری از ساختمان‌های نیمه‌تخریب در خلازیر را صادر کرده بنابراین در همین رابطه گزارش تحقیقی به این موضوع پرداخته و در گفت و گو با دو عضو شورای شهر به موضوع استفاده تجاری از آپارتمان های خراب شده در منطقه ۱۹ تهران را بررسی کرد.

اینجا نه سوریه است نه غزه جنگ‌زده. اینجا تهران است محله‌ای که به آن دروازه ورودی پایتخت می‌گویند. کمی آنطرف‌تر از جایی که دولتمردان زندگی و برای کل کشور سیاستگذاری می‌کنند. شهرداری تهران چهره این محله را مانند شهرهای جنگ‌زده سوریه و غزه کرده است. مهم‌تر آن که خلازیر محله‌ای است که مردمش تشنه یک قطره شنیدنند.

بعضی به آن می‌گویند «خلازیر» و برخی دیگر «خلازیر» جایی در منطقه ۱۹. جایی که تا همین چند وقت پیش به شیطان بازارش معروف بود. حتی پر بیراه نیست بگوییم به آسیب‌های اجتماعی و کوره‌پزخانه‌هایش هم شهره بود. این محله اما با تخریب‌ غیراصولی ساختمان‌هایش توسط شهرداری که جان بیش از ۵ شهروند را گرفت، به شهرت جهانی رسید.

ماجرای ساخت و سازهای غیرمجاز در منطقه ۱۹ از آنجا شروع شد که یکی از اعضای کنونی شورای شهر تهران راهش به منطقه ۱۹ افتاد و متوجه این ساخت و سازهای غیرمجاز شد. تا آن زمان این ساختمان‌ها یکی پس از دیگری سر از خاک بیرون می‌آوردند. اما ذکرات اعضای شورای شهر تهران برای برخورد جدی با این ساختمان‌های به قول خودشان ناایمن همه معادلات را بهم زد.

درگیر و دار تذکرات و پیگیری‌های شورای شهر پایتخت عکس‌هایی از جواد هاشمی، شهردار ناحیه ۳ منطقه ۱۹ منتشر و ادعا شد در برخورد با این ساختمان‌ها مجروح شده است. سازندگان این ساختمان‌ها از آنجا به «قمه‌به‌دست‌ها» مشهور شدند در حالی که آنها در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران اعلام کردند که قمه به دست نگرفته‌اند بلکه پول و سکه خرج کردند تا هر سقف این خانه‌ها را بدون مجوز علم کنند.

پس از انتشار عکس‌های جواد هاشم، این عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری بود که بلافاصله به این حادثه واکنش نشان داده و جواد هاشمی را پاکدست و جزو مدیران ضد فساد معرفی کرد. علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز جواد هاشمی را شجاع خواند و شرایط به وجود آمده را بهترین فرصت برای سردادن شعار «فسادستیزی» دید. برخی از اعضای شورای شهر نیز از این اقدام شهردار ناحیه ۳منطقه ۱۹ تجلیل کردند. اما هنوز شیرینی سناریوی «شجاع سازی از این مدیر شهری» به کام جواد هاشمی، زاکانی و مدیران شهری کامل مزه نکرده بود که پزشکی قانونی اعلام کرد شهردار ناحیه 3 منطقه 19 خودزنی کرده و مدیران شهری در اوج تبلیغ فسادستیزی، مجبور به برکناری جواد هاشمی شدند تا قطار این قهرمان‌سازی کمتر از ده روز به ایستگاه آخر برسد.

بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که مقصر شروع ساخت و سازها شهرداری است، 1000 بلوک 2 تا 13 طبقه و حدود دو میلیون متر مربع در خلازیر ساخته شده آن هم جلوی چشم شهرداری. شاید هم در خواب عمیق شهرداری این ساختمان‌ها سر به فلک کشیدند. این در حالی است که طبق ماده 100 قانون شهرداری‌ها؛ «شهرداری می‌تواند از عملیات ساختمانی ساختمان‌های بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه به وسیله مأمورین خود اعم از آنکه ساختمان در زمین محصور یا غیرمحصور واقع باشد جلوگیری نماید.» شهرداری اجازه این ساخت و سازها را داد تا کار به تخریب‌هایی برسد که بیش از 5 جان خود را از دست بدهند و افتخار نابود کردن سرمایه‌های این منطقه به نام شهرداری ثبت شود. در این میان تورج فرهادی، شهردار منطقه و علیرضا زاکانی شهردار تهران ساخت و سازها را به ناآرامی‌های سال گذشته گره زدند در حالی که آغاز اعتراضات سال گذشته از 25 شهریور بود و این ساخت و سازها به گفته سازندگان‌شان از تیر سال گذشته شروع شده است، آنهم دقیقا جلوی چشم و آنطور که ادعا می‌شود با اطلاع شهرداری منطقه.

مرداد امسال بود که تخریب‌ غیراصولی و افتخارآفرین شهرداری تهران در منطقه 19 بیش 5 شهروند تهرانی را به کام مرگ فرستاد. مسلما در ضرورت تخریب ساختمان‌های ناایمن شک نیست اما تخریب‌های غیراصولی آنهم از سوی شهرداری تهران جای تامل دارد. شهرداری در آن روزها سعی کرد با جان سپردن عواملش از زیربار مسئولیت شانه خالی کند، در حالی که این تخریب‌ها زیرنظر شهرداری اتفاق افتاده بود. علیرضا زاکانی اعلام کرد؛ « در رابطه با تخریب ساختمان‌های ناایمن در خلازیر همان یک بار با شرکت پیمانکار قرارداد بسته بودیم که آن حادثه تلخ اتفاق افتاد.» در حقیقت شهرداری اعلام کرد تخریب‌هایی که شهرداری انجام داده با حادثه همراه نبوده و همین یکبار که پیمانکار قرارداد داشته تخریب‌ها به جان باختن بیش از 5 شهروند تهرانی منجر شده است.

در این میان برخی از کارشناسان شهری ادعا می‌کنند که شهرداری با یکی از پیمانکاران خود به توافق رسیده تا خود را مقصر این پرونده معرفی کرده و شهرداری را از شرایط بحرانی برهاند. پس از پرداخت دیه به خانواده جانباختگان، این پیمانکار می‌تواند با قدرت بیشتری به فعالیت خود در شهرداری ادامه دهد.

اما ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران خط بطلان بر این روش رهایی شهرداری کشیده و معتقد است اگر پیمانکار در این پرونده مقصر باشد، باید در لیست سیاه قرار گیرد. او در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران آخرین وضعیت حادثه خلازیر را تشریح و تاکید کرد: «مرجع قضایی به این حادثه ورود پیدا کرده و پرونده‌ای تشکیل داده است. همه منتظر هستند تا نتیجه قضایی این پرونده مشخص شود. مرجع قضایی حرف آخر را در این پرونده می‌زند و مشخص می‌کند که چه کسانی و به چه میزانی مقصر هستند. من در این مورد به شهرداری تذکر دادم که هنوز جواب آن از شهرداری نیامده است.»

او افزود: «در این تذکر چند سوال مطرح کردم. اولین سوال این بود که چنین تخریبی در صلاحیت این پیمانکار بوده است؟ فرمانده میدان یا همان کسی که باید راه‌های ورودی به آن منطقه را مسدود و ساعت دقیق تخریب را مشخص می‌کرد، چه کسی بوده است؟ ساعت دقیق تخریب مشخص شده بود؟»

امانی با اشاره به جلساتی که پس از این حادثه برگزار می‌شود، گفت: «این جلسات باعث شد که تخریب‌های بعدی بدون حاشیه‌ انجام می‌شود. بعضی از اعضای شورای شهر تهران هر ماه یکبار از این محله بازدید دارند و شهردار منطقه نیز هر هفته گزارش تخریب‌ها را با عکس و جزئیات برای تمام اعضای شورای شهر تهران ارسال می‌کند. چاره‌ای نیست و باید این ساخت و سازهای غیرقانونی تخریب شوند.»

این عضو شورای شهر از نگرانی دیگری پرده برداشته و تاکید کرد: «نگران ساختمان‌هایی هستیم که با کاربری تجاری خلاف قانون ساخته و شهرداری آنها را تخریب کرده است. اما این ساختمان‌ها نیمه تخریب است و همچنان از آن استفاده می‌کنند. برای بازدید از خیابان دولتخواه جنوبی این مورد را دیدم و به شهردار منطقه تذکر دادم که هر حادثه‌ای از این به بعد رخ دهد متوجه شهرداری است. در حادثه خلازیر اعلام می‌کردیم که سازندگان به صورت غیرقانونی ساختمان‌ها را ساخته‌اند و باید تخریب می‌شدند. اما شهرداری تخریب‌ها را نیمه‌تمام رها کرده است. افرادی هم زیر سقف و ستون‌های شکسته به کار خود ادامه می‌دهند که این اقدام خطای مضاعف است. اگر خدای نکرده ستون یا سقف‌ بریزد، دیگر نمی‌توانیم خودشان را مقصر بدانیم. می‌گویند شهرداری چرا تخریب را کامل نکرد و چرا اجازه داد که از ساختمان‌های نیمه تخریب شده استفاده شود؟»

امانی در پایان درباره ادامه همکاری پیمانکار حادثه خلازیر با شهرداری، گفت: «باید منتظر باشیم تا رای نهایی مرجع قضایی صادر شود و میزان قصور مدیران شهرداری که در صحنه بودند و پیمانکار مسئول مشخص شود. شورای شهر پس از این رای بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد. اگر پیمانکار واقعا مقصر اصلی باشد باید در لیست سیاه شهرداری قرار گیرد و تحت هیچ عنوان با او قرارداد بسته نشود. برای هر گونه اقدامی منتظر رای مرجع قضایی هستیم.»

سید جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل و نقل و عمران شورای شهر تهران درباره جزئیات جلسات هفتگی «روند تخریب ساختمان‌های غیراصولی در منطقه 19» به دیده‌بان ایران گفت: «بعد از حادثه منطقه 19 با دستور مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران کمیته‌ای برای روشن شدن ابعاد مختلف این حادثه تشکیل داد. اعضای این کمیته متشکل از سازمان نظام مهندسی، شهرداری و کمیسیون شهرسازی و معماری، همچنین کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران برخی افراد حقیقی است. گزارشات اولیه تدوین و برای ریاست شورای شهر تهران ارسال شد. اما قرار بر این بود که گزارشی جامع‌تر تهیه شود که بیش از شرح ماوقع باشد و به دنبال راه‌های پیشگیری از اتفاقات مشابه باشیم. خوشبختانه این جلسات هنوز ادامه دارد.»

او افزود: «سازمان نظام مهندسی قرار است محور تهیه این گزارش باشد تا از جامعیت لازم برخوردار باشد. زمانی که گزارش این کمیته آماده شود حتما در اختیار ریاست شورای شهر تهران قرار می‌گیرد.»

تشکری هاشمی در پاسخ به این سوال که مرجع قضایی با این کمیته یا شورای شهر تهران درباره این پرونده مذاکره یا مراوده‌ای داشته است؟ گفت: «می‌دانم پرونده قضایی برای این حادثه تشکیل شده و در دست رسیدگی است. طبیعتا سیستم قضایی مکانیزم رسیدگی خاص خود را دارد و با جلسات کارشناسی ما برای اقدامات پیشگیرانه یا تحلیل فنی و دینامیکی حادثه متفاوت است. سیستم قضایی کار خود را می‌کند و با مقصرین احتمالی برخورد می‌کند.»