برگزاری دادگاه هواپیمای اوکراینی

در این دادگاه علاوه بر شکات، خانواده جان‌باختگان و وکلای آنها، ۱۰ متهم از رده‌های نظامی مختلف حضور داشتند.

پرواز شماره‌ ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین ۱۸ دی ۱۳۹۸ در حالی که از تهران به سمت کی‌یف در حرکت بود ساعت ۶: ۱۹ صبح، اندکی پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی هدف دو موشک سامانه دفاعی ایران قرار گرفت و در حوالی استان تهران در منطقه خلج‌آباد بین شهریار و پرند سقوط کرد و تمام ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند. ۱۴۷ نفر از سرنشینان این هواپیما، ایرانی بودند که بسیاری از آنها تابعیت کانادایی و بریتانیایی نیز داشتند. در میان ۱۷۶ سرنشین این هواپیما، ۹ نفر خدمه پرواز بودند که تمامی این ۹ نفر، اوکراینی بودند. همچنین بسیاری از سرنشینان هواپیما را شهروندان کانادایی-ایرانی تشکیل می‌دادند که از طریق کی‌یف عازم کانادا بودند.

سقوط هواپیمای اوکراینی تنها چند ساعت بعد از «انتقام سخت» ایران از آمریکا رخ داد، یعنی زمانی که سپاه پاسداران اعلام کرد در پاسخ به حمله هوایی آمریکا و به شهادت رساندن «قاسم سلیمانی» و همراهان وی در فرودگاه بین‌المللی بغداد، به پایگاه هوایی عین‌الاسد که مقر نیروهای آمریکایی در عراق بوده است، ۱۵ موشک شلیک کرده است. هرچند ایران ابتدا نقص فنی را دلیل این حادثه اعلام کرده بود، اما در نهایت سه روز بعد در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این پرواز به دلیل «شلیک اشتباه و خطای انسانی» در پدافند ضدهوایی کشور، ساقط شده است. به دنبال آن سردار «امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده نیروی هوا فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در یک نشست خبری‌(۲۱ دی ماه) با تشریح جزئیاتی از این حادثه و ابراز تاسف شدید با اشاره به جریان بررسی پرونده در مراجع بالاتر و قوه‌قضائیه تصریح کرد: «گردن ما از مو باریک‌تر است و همه مسوولیت این حادثه را می‌پذیریم، هرگونه تصمیمی که مسوولان بگیرند ما مطیع اجرای آنیم.» به گزارش «ایرنا»، سردار ‌‌حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران نیز با تاکید بر اینکه دوست داشتم داخل هواپیما باشم و با این عزیزان سقوط کنم، اما شاهد این ماجرای غم‌انگیز نباشم گفت: هیچ‌وقت این قدر شرمنده نبوده‌ام، اما آرزویی جز تکه‌تکه شدن، پای امنیت و رفاه مردم نداریم. به دنبال آن سازمان قضایی نیروهای مسلح، از صدور کیفرخواست ۲۰۰ صفحه‌ای برای ۱۰ متهم پرونده هواپیمای اوکراینی‌ خبر داد. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، تیرماه سال جاری نیز شکرالله بهرامی، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح با بیان اینکه ۶ گروه کارشناسی زیرنظر دادسرای نظامی در حوزه سامانه تور‌ام یک، مراقبت پرواز، پدافند هوایی، جنگال و سایبر الکترونیک، مواد منفجره و محترقه و مسائل امنیتی تشکیل و به تحقیق در ابعاد مختلف پرداخته‌اند، گفت: با پیگیری‌های مستمر سازمان قضایی نیروهای مسلح و مساعدت دولت و نیروهای مسلح، بعد از یک سال و اندی از وقوع این سانحه غمناک، مبلغ ۱۵۰ هزار دلار بابت غرامت و خسارت هر جان باخته تامین شد و غرامت‌های جان‌باختگان و خسارت‌هایی که به اموال آنها وارد شده توسط دولت در حال پرداخت است و تفاوتی هم بین اتباع ایرانی و غیرایرانی وجود ندارد. سرانجام روز گذشته پس از گذشت نزدیک به دوسال از این سانحه تلخ و اختلافات زیاد میان ایران، کانادا و اوکراین بر سر این پرونده سقوط و بازخوانی جعبه سیاه هواپیما که همچنان هم ادامه دارد، نخستین جلسه دادگاه رسیدگی به این سانحه به ریاست ابراهیم مهرانفر در دادگاه نظامی استان تهران، برگزار شد.

تاکید دادگاه بر رسیدگی عادلانه

در ابتدای جلسه دادگاه، قاضی ضمن تسلیت شهادت جان‌باختگان پرواز PS۷۵۲ اوکراین و طلب مغفرت واسعه الهی برای آنها اعلام کرد: در جریان رسیدگی به پرونده حاضر، متعاقب صدور کیفرخواست از سوی دادسرای نظامی تهران و ارسال پرونده به دادگاه نظامی و ارجاع به این شعبه دادگاه، کلیه مقررات آیین دادرسی کیفری لحاظ شد و هیات دادگاه، پرونده را آماده رسیدگی دانست و جلسه دادگاه و وقت رسیدگی به تمامی اولیای دم ابلاغ و به آنها اعلام شد که می‌توانند در صورت تمایل در جلسات دادرسی حضور به‌هم رسانند و نسبت به طرح شکایت خود اقدام کنند. قاضی در ادامه بیان کرد: تاکید دادگاه بر رعایت اصول دادرسی منصفانه و رسیدگی عادلانه، شفاف، صریح و قاطع به پرونده حاضر است و امید داریم با یاری خداوند و مساعدت اولیای دم، بتوانیم با دقت و سرعت و جدیت به این پرونده رسیدگی و رأی مقتضی را صادر کنیم. در ادامه جلسه دادگاه با دستور قاضی فصل اول کیفرخواست قرائت شد. در این دادگاه ۱۰ متهم از رده‌های نظامی مختلف حضور داشتند. نماینده دادستان در جریان قرائت کیفرخواست، با ذکر اسامی شکات، خلاصه شکایت و اظهارات شاکیان را مطرح کرد. وی در ادامه قرائت اظهارات شاکیان پرونده، به بیان درخواست‌های آنها پرداخت و گفت: تحقیقات جامع و بی‌طرفانه دادسرای نظامی برای کشف حقیقت و شناسایی عوامل و اشد مجازات بر اساس نوع مسوولیت آنها؛ تعقیب افراد و عواملی که با عدم اقدام مناسب بعد از وقوع حادثه باعث اخلال در کشف حقیقت شده‌اند؛ شناسایی و تعقیب و مجازات کسانی که اقدام به سرقت اشیای جان‌باختگان کرده‌اند، مورد توجه بوده است.

 نظر اولیای دم مبنی بر نقص پرونده

در اثنای قرائت کیفرخواست برخی از اولیای‌دم جان‌باختگان سانحه هواپیمای اوکراینی و تعدادی از وکلای آنها به بیان نظرات خود در باب فرآیند دادرسی پرداختند و اظهار کردند که پرونده به سبب اینکه نظر کارشناسی به شکات و وکلای آنها ابلاغ نشده، واجد نقص است. قاضی در این بخش خطاب به شکات و وکلای آنها تصریح کرد: این ایراد شما وارد است و دادگاه به همین دلیل بخشی از پرونده را برای رفع نقص به دادسرا ارجاع داده است. سپس برخی از وکلا و اولیای دم جان‌باختگان بیان کردند که این دادگاه را به رسمیت می‌شناسیم و به جهت اقدام دادگاه در ارجاع بخشی از پرونده برای رفع نقص به فرآیند دادرسی امیدوار هستیم. همچنین قاضی در پاسخ به ادعای برخی از وکلای اولیای دم جان‌باختگان که معتقد بودند تنها کیفرخواست را قرائت کرده‌اند و موفق به مطالعه مجلدات پرونده نشده‌اند، گفت: دادگاه در جریان دو دوره ۱۰ روزه به شکات و وکلای آنها وقت داد تا ایرادات خود به نواقص پرونده را اعلام کنند و در موارد دیگر نیز به وکلای جان‌باختگان ابلاغ شد که برای مطالعه پرونده به شعبه دادگاه مراجعه کنند که اگر این کار را نکرده‌اند نمی‌توان این امر را ناشی از کوتاهی دادگاه دانست.

 استماع اظهارات شکات و وکلا

در این جلسه دادگاه، اظهارات و شکایت شکات و وکلای آنها به مدت بیش از دو ساعت از سوی قاضی استماع شد و هیچ محدودیتی برای شنیدن اظهارات شکات و اولیای دم و وکلای آنها و متهمان و وکلای آنها وجود نداشت. در بخش اول کیفرخواست نماینده دادستان نظامی تهران گفت: ۱۰۳ نفر از اولیای دم ضمن مراجعه به دادسرا یا مراجعه وکلای‌شان شکایت خود را تنظیم کردند. در پایان این جلسه، قاضی اعلام کرد زمان جلسه بعدی دادگاه متعاقبا اعلام خواهد شد.