آیا آتشفشان دماوند فعال شده است؟

دقایقی پیش یک زلزله حدودا ۴ ریشتری در تهران به وقوع پیوست. منشاء این زلزله مانند لرزش دو هفته پیش، گسل مشا بوده که از دماوند شروع شده و به شمال تهران ختم می‌شود.

عبدالرضا سعادت مدیر ژئودزی و نقشه‌برداری زمینی سازمان نقشه برداری کشور گفته است: کانون این زمین لرزه در فاصله یک کیلومتری زلزله قبلی و احتمالا مسبب آن همان گسل مشا است.

اگرچه برخی کارشناسان گمان دارند که این لرزش پس لرزه همان لرزش قبلی است اما با این حال، برخی دیگر این لرزش‌ها را نشانه فعالیت کوه آتشفشانی دماوند می‌دانند. این حرف تا چه حد درست است؟

آتشفشان دماوند در چه وضعیتی است؟

 دماوند یک کوه آتشفشانی نیمه‌فعال است که عمدتاً در دوران چهارم زمین‌شناسی موسوم به دوران "هولوسین" تشکیل شده و نخستین فوران آن حدود ۱.۷۸ میلیون سال قبل به ثبت شده است. با این وجود، حداکثر تعداد فوران آن طی ۶۰۰ هزار الی ۲۸۰ هزار سال قبل رخ داده است. طبق تحقیقات زمین شناسان، آخرین فوران جدی این کوه آتش فشانی حدود ۷هزار و ۵۰۰ سال پیش به وقوع پیوسته است و از آن سال به بعد دیگر فعالیت جدی آتشفشانی در این منطقه مشاهده نشده و به ثبت نرسیده است.

آیا زلزله تهران به علت فعال شدن دماوند رخ داده است؟

فرخ توکلی کارشناس ژئو دزی سازمان نقشه برداری کشور درباره ارتباط زلزله تهران(زلزله دو هفته پیش) با آتشفشان دماوند اظهار کرد: یک احتمالی که در این راستا می‌توان در نظر گرفت فعال‌سازی و یا تحرکات قله آتشفشانی دماوند است به علت آنکه منطقه‌ای که در آن زلزله رخ داده است فاصله چندانی با کوه دماوند نداشته است. البته اتفاق رخ داده را می‌توان ناشی از حرکت گسل‌های سطح زمین دانست.

این کارشناس ژئو دزی در پایان بیان کرد: باتوجه به تجربه‌ای که در آتشفشان قله‌های دیگر وجود داشته معمولا در زلزله‌های مختلف عمق مواد مذاب با سطح قله کمتر می‌شود تا حادثه فعال‌سازی آتشفشان به طور قطع رخ دهد.

دکتر اریک کلمتی (Erik W. Klemetti) استاد دانشگاه دنیسون اوهایو امریکا است. او از سال ۲۰۰۹ تا کنون در این دانشگاه تدریس می‌کرده است. زمینه تخصصی او کوههای آتشفشانی فعال در اروپا و آسیا بوده است.

مدتی پیش از دکتر کِلمِتی درباره فعالیت آتشفشانی دماوند پرسیدیم و اینکه اولا آیا واقعا دماوند فعال شده است یا نه و در صورت منفی بودن پاسخ، چقدر احتمال دارد فعال شود؟

 دکتر کلمتی در این رابطه تاکید کرد: "من در تحقیقات و مطالعاتم هیچ چیز مشکوکی را در مورد ناآرامی و فعالیت آتشفشانی جدید در دماوند ندیده ام. {در طول این یکی دو سال سیل‌هایی در این منطقه رخ داده اما} سیلها لزوما به علت آتشفشان به وجود نمی‌آیند. سیل می‌تواند حاصل فرونشست یا تغییر لایه‌های زمین باشد و لزوما از طریق فوران آتشفشانی به وجود نمی‌آید. در واشنگتن، به دلیل ذوب شدن یخچالهای طبیعی و گرم شدن هوا سیل‌های بسیاری در اطراف کوههای راینر به وجود آمد که هیچ ربطی به فعالیتهای آتشفشانی هم نداشت. حتی یک افزایش کوچک دما و تغییر در فعالیت چشمه‌های گرم یا دریچه‌های گاز می‌تواند یخ و برف کوهستانی را آب کرده و منجر به سیلاب گردد و این لزوما ربطی به آتشفشان و فعال شدن آن ندارد. در حقیقت، هیچکدام از اینها نشان نمی‌دهد که آتشفشان دوباره فوران خواهد کرد."

نشانه‌های فعال شدن آتشفشان چیست؟

دکتر کلمتی سپس به نشانه‌های فعال شدن آتشفشان پرداخت و گفت: "آنچه که در آتشفشان دیده می‌شود، افزایش در زمین لرزه‌ها است. ایجاد ترک در زمین یکی دیگر از نشانه‌های آن است. خروج خاکستر و بخار از دهانه کوه و روزنه‌های دیگر نشانه دیگر فعال شدن کوه آتشفشانی است. بنابراین، اگر چنین عوارض و نشانه هایی دیده شد، می‌توان نتیجه گرفت( یا احتمال داد) که کوه آتشفشانی فعال شده است."

 با وجود آنکه معلوم نیست ارتباطی بین زلزله‌های هفته‌های اخیر تهران و فعال شدن آتشفشان دماوند وجود داشته باشد، اما تکرار زمین‌لرزه در پایتخت نگاه‌ها را به قله دماوند دوخته، قله‌ای که زمانی نماد صلابت و ایستادگی بود و حالا شاید نشانه‌ای از لرزش و ویرانی شود.