تاورکرین ها چگونه در خیابان شریعتی تهران قربانی گرفت؟

این هفته خیابان شریعتی ساعتی از وحشت احتمال سقوط تاورکرین خالی از عابران پیاده و خودروها شد . بسته شدن خیابان شریعتی ، خیابان های اطراف را هم پرترافیک کرد تا این که چندساعت بعد در ساعت های اولیه صبح ایمن سازی ها لازم انجام شد. مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری تهران می گوید: تاورکرین‌ها سال‌هاست که برای شهر مشکل  ایجاد می‌کنند.

اما جلال ملکی ،سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران می گوید چند سالی است که حوادث ناشی از این جرثقیل های غول پیکر کاهش پیدا کرده است . اما باز هم گاه و بی گاه اخبار سقوط این جرثقیل های برج ساز منتشر می شود .

ملکی ماجرای روز سه شنبه 24 اسفند ماه را این گونه روایت می کند که  ساعت هشت وجهل دقیقه صبح روز حادثه احتمال سقوط جرثقیل تاور کرین در مسیر شمال به جنوب خیابان شریعتی نرسیده به میرداماد به آتش‌نشانی اعلام شد که بی درنگ ماموران سه ایستگاه آتش نشانی با امکانات کامل به محل حادثه اعزام شدند. در یک طرح ساختمانی ۲ دستگاه جرثقیل تاور کرین (برج ساز) مشغول به کار بود که یکی از این جرثقیل‌ها در ارتفاع بالاتر از قسمت اتصال عمودی و افقی در قسمت زیر اتاقک اپراتور جرثقیل دچار نقص شد و آتش‌نشانان وارد عملیات شدند.

احتمال سقوط این جرثقیل وجود داشت بنابراین ،محل از حضور ساکنان تخلیه شد تا نگران از وقوع حادثه مرگبار نباشند و آتش نشانان همچنان مشغول عملیات مهار و جلوگیری از سقوط این جرثقیل سنگین هستند.

پلیس هم در خیابان شریعتی (شمال به جنوب) به صورت کامل از خیابان ظفر محدودیت تردد را اجرا کرد . جرثقیل در محدوده خیابان شریعتی نبش خیابان فلسفی مشغول کار بود و این محدودیت در مسیر جنوب به شمال خیابان شریعتی از تقاطع میرداماد نیز اعمال شد. پس از چند ساعت سخنگوی سازمان آتش نشانی اعلام کرد که  ایمن سازی های لازم انجام شد و با حضور سه دستگاه جرثقیل فوق سنگین و متخصصان به آرامی و در مراحل مختلف، تعمیرات و جداسازی قطعات جرثقیل، وزنه‌های تعادل و اتاق کابین اپراتور آغاز شد و پس از ساعت ها تلاش در نهایت ساعت ۴:۴۴ دقیقه بامداد( بیست و پنجم اسفند ماه) قطعات افقی بالا به آرامی به صورت تکه تکه جدا شد.

مدتی پیش نیزعلیرضا نادعلی سخنگوی شورای شهر تهران  به فعالیت ۸۹ تاورکرین ناایمن در سطح شهر اشاره  کرد بود . او به  نتایج گزارشی که از وضعیت تاورکرین های سطح شهرتهران در آبان ماه 1400 تهیه شده اشاره و گفته بود طبق این گزارش تعداد کل تاورکرین‌ها ۷۱۶ مورد بوده که از این تعداد ۶۲۷ مورد دارای تاییدیه ایمنی و فاقد نقص بوده و تعداد ۸۹ مورد دارای نقص هستند. عمده‌ترین مواردی که باعث شده تاورکرین‌ها، دارای نقص اعلام شوند، نداشتن گواهی استاندارد و ایمنی، نداشتن گواهی اپراتور و یا تمدید نشدن گواهینامه است. بر اساس آمار احصا شده بیشترین تاورکرین‌های‌ غیراستاندارد در منطقه یک، ۲ و پنج شهرداری تهران است.

به گفته این عضو شورای شهر تهران  یکی از خطراتی که ممکن است این جرثقیل‌های ناایمن ایجاد کنند، حرکت آنها هنگام جابه‌جایی مصالح و یا چرخیدن بوم بزرگ آن به اطراف است که در صورت سقوط ممکن است بر روی ساختمان‌های اطراف و خودروها و یا رهگذران بیفتند و در این صورت واضح است که حوادث ناگواری رخ می‌دهد.

این عضو شورای اسلامی شهر تهران از شهردار تهران خواسته بود که هرچه سریع‌تر نسبت به این موضوع وارد عمل شده و نتایج کار را به شورای شهر تهران ارسال کنند.جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی هم درخصوص حوادث جرثقیل های برجی می گوید: این حوادث در مقایسه با سایرحوادثی که در تهران رخ می دهد  به اندازه ای نیست که برای آن ردیف آماری در نظر گرفته شود اما در چند سال اخیر هم تعداد حوادث ناشی از این جرثقیل ها کاهش داشته است .

برخی از فعالان حوزه ساخت وساز معتقدند : برخی از این جرثقیل ها عمر مفید خود را در کشورهای دیگر طی کرده اند و کارگاه هایی که از این جرثقیل ها استفاده می کنند باید ازایمنی آن اطمینان پیدا کنند. همچنین برخی از این اپراتورها آموزشی در این رابطه ندیده و تجربی کار با این جرثقیل ها را آموخته اند. استفاده از این تاورکرین ها تخصصی است و باید گواهینامه استفاده از آن از سوی متولیان امر صادر شود و کسانی که این گواهینامه را نداشته باشند امکان استفاده از آن را ندارند.

اما چه نهادهایی وظیفه نظارت بر تاورکرین ها را دارند؟ به گفته یک کارشناس ارشد عمران  چهار سازمان درگیر این موضوع هستند که یکی از این سازمان‌ها، سازمان ملی استاندارد است که باید قوانین و استانداردهای لازم در خصوص ایمنی این جرثقیل‌های ساختمانی را تهیه و تدوین کنند. ناظر پروژه و سازمان نظام مهندسی نیز دو نهاد دیگری هستند که مسئولیت اعمال قوانین و نظارت بر آن را دارند. همچنین معاونت معماری شهرسازی و سازمان آتش‌نشانی نیز مسئولیت کنترل ایمنی این جرثقیل‌های برجی را بر عهده دارند.

وی با بیان اینکه وظیفه ناظر فنی پروژه این است که تمامی این موارد را از لحاظ فنی مراعات کند، می گوید: باید فردی که این جرثقیل‌ها را نصب می‌کند، دارای صلاحیت و مهارت‌های لازم باشد، زیرا سوار و مستقر کردن این نوع جرثقیل‌ها نیاز به مهارت ویژه‌ای دارد. همچنین فردی که از این جرثقیل استفاده می‌کند، باید فردی ماهر باشد تا شاهد حوادث کمتری در این حوزه باشیم.

 بیشتر این کشورها دستورالعملی هایی برای نظارت بر ایمنی استفاده از جرثقیل های برجی تهیه کردند یا با استفاده از چک لیست های منتشر شده توسط سازمانهای بین المللی، نظارت بر ایمنی استفاده از چرثقیل های برجی را انجام می دهند.

در پژوهشی که  مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در خصوص جرثقیل های برجی انجام داده  به بررسی حوادث این جرثقیل ها پرداخته شده و آمده است: به طور کلی حوادث جرثقیل های برجی در ۴ حالت نصب، در حالت برچیدن، افزایش ارتفاع و عرض جرثقیل برجی و باد اتفاق افتاده است. بررسی های آماری نشان می دهد که بیشتر حوادث و خرابی جرثقیل های برجی حین بهره برداری رخ داده که مقایسه مدت زمان بهره برداری با سایر موارد امری طبیعی به نظر می رسد و اهمیت تست و بازرسی جرثقیل های برجی را به صورت ادواری یادآوری می کند. عوامل اساسی دیگری که در ایجاد این نوع حوادث می توان به آن اشاره کرد عدم آموزش صحیح و کافی، ساعت کاری طولانی نصاب ها، برنامه ریزی نامناسب، تجهیزات خراب، عدم توجه به دستورالعمل های سازنده جرثقیل برجی، تعمیرات و نگهداری ضعیف، مشکل طراحی فوندانسیون، عدم استفاده از تجهیزات ایمنی توسط نصاب ها و عدم توجه به شعاع کاری و ظرفیت و جدول بار جرثقیل جستجو کرد که باید نسبت به برطرف کردن این نواقص، اقدامات کافی انجام پذیرد.

در بخشی از این پژوهش جزئیاتی از حوادث جرثقیل های برجی در جهان مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن نشان می دهد درصد بالایی از حوادث در قسمت فونداسیون و پایه تثبیت جرثقیل برجی رخ داده است. همچنین مهمترین مشکلاتی که این گونه حوادث به خصوص در پروژه های ساختمانی و عمرانی ایجاد میکنند زیان های جانی وارده است که معمولا جبران ناپذیر است، خسارت های مستقیم وارده به تجهیزات پروژه، اماکن اطراف و ... و خسارت های غیرمستقیم مالی ناشی از تاخیرپروژه، تعهدات پیمانکار در این خصوص است.

این پژوهش روش هایی نیز برای افزایش ایمنی جرثقیل های برجی مطرح کرده. از جمله کنترل و بازرسی های دوره ای توسط افراد دارای صلاحیت و باسابقه و تعیین یک نهاد مشخص جهت تعیین استاندارده و الزامات بازرسی و نظارت و ایمنی کار با جرثقیل های برجی، تعیین افراد و شرکت های دارای صلاحیت جهت کنترل بازرسی نظارت و اعطای گواهینامه های سلامت و ایمنی به پیمانکاران جرثقیل برجی و دستگاههای آنها و ...

به طور خلاصه در مقایسه با وضعیت کشورهای پیشرفته فقدان اطلاعات و آموزش کافی و خطای انسانی مشکلات فنی در قطعات اصلی دستگاهها و فقدان تجهیزات کنترلی و حفاظتی باعث شده ایمنی جرثقیل های برجی در ایران نسبت به سایر کشورها پایین تر باشد. همچنین با کنترل سلامت قطعات اصلی، کنترل قطعات سازه ای و پایداری، کنترل قطعات کنترل کننده و کنترل مسائل مربوط به ایمن می توان به بهبود وضعیت موجود کمک کرد.

 با وجود این که برخی از کارشناسان ضعف قانونی در نظارت بر این جرثقیل ها را مطرح می کنند، برخی نیز معتقدند  قوانین زیادی در این زمینه وجود دارد و اگر نقصی دیده می شود ناشی از عدم اجرایی شدن این قوانین و ضوابط است.به گفته آنها  بالاترین قانونی که در این زمینه وجود دارد؛ مقررات ملی ساختمان است که بحث مسئولیت ایمنی ساختمان را صراحتا بر عهده سازنده و پیمانکار گذاشته است.صدور گواهینامه استاندارد در مراکز تست تاورکرین ها از سال ۸۵ به بعد در ایران انجام می شود که  با دریافت گواهی سلامت این جرثقیل ها می توان از بسیاری از حوادث جلوگیری کرد.