مالیات بر خودرو ؛‌ ابزار مناسب در زمان نامناسب

مالیات ابزار بسیار مدرن مدیریت توسط حکومتها و دولتها است. اصولا در کشورهایی که دولتها مبتنی بر مالیات درآمد کسب می‌کنند و امنیت و رفاه جامعه را از آن طریق توسعه می‌دهند، مردمان در رفاه نسبی هستند. البته فلسفه مالیات کمی در کشورهای مختالف فرق می‌کند. اما کلیت آن معمولا بر این مبنا است که هر کس که درآمد بیشتر کسب می‌کند، باید سهم بیشتری برای مدیریت و رفاه جامعه بدهد.

حال بعضی از جوامع از پولدارها درصد بالاتری مالیات اخذ می‌کنند و برخی جوامع با این دیدگاه که انباشت ثروت مبنای توسعه جامعه است، به نوعی دیگر عمل می‌کنند. البته این نکته را هم عرض کنم که در کشورهای پیشرفته برای اخذ مالیات، شفافیتهای مالی و اقتصادی حاکم شده و فرار از مالیات جرم بزرگ و تقریبا نابخشودنی محسوب می‌شود. به‌گونه‌ای که در برخی از این کشورها، بعضا اگر اثبات شود که سیاستمداری فرار مالیاتی داشته است، خود به‌خود از دنیای سیاست حذف می‌شود. صاحبان شرکت‌ها هم می‌دانند که اگر فرار مالیاتی آنها اثبات شود، با آنچنان جریمه‌هایی سنگینی روبه‌رو می‌شوند که از هستی ساقط می‌شوند.

البته میزان مالیات تعیین‌کننده مسیر توسعه کشورها هم هست. مثلا معافیت مالیاتی برای صادرات، یا معافیت برای به‌روزرسانی تجهیزات تولید، از جمله ابزارهایی است که کشورها برای توسعه صنعتی به‌کار میگیرند. نکته قابل توجه در مالیات‌ستانی این است که وقتی صنعتگر یا کارآفرینی با مشکل جدی خارج از قصور روبه‌رو می‌شود، دولتها به کمک می‌آیند و از محل همین مالیاتها، نه تنها مالیات سالانه را تخفیف می‌دهند، بلکه یک کم مستقیم در حد قابل قبول هم ارائه می‌کنند.

فعلا ما در کشوری قرار داریم که فعلا مسیرهای مالی و اقتصادی به اندازه کافی شفاف نیست. معلمان، کارمندان و کارگران رسمی تنها اصنافی هستند که بی‌کم و کاست مالیات خود را به دولت می‌هند (دولت اخذ می‌کند). تولیدکنندگان هم تا حدی به لحاظ اطلاعات و آمار در دسترس، مالیات می‌دهند. اما می‌توانم به جرات بگویم که در بخش تجارت و بدتر از‌ آن خدمات، عملا مالیات در هاله‌ای از ابهام فرو می‌رود. تا حالا دیده‌اید که تعمیرکاری که به منزل شما می‌آید، ‌به شما فاکتور رسمی بدهد؟‌ البته دولت در سال‌های اخیر کارهای ارزشمندی در این زمینه انجام داده است. اما تا رسیدن به حداقلهای شفافیت و قابلیتهای رصد، هنوز راه طولانی‌ای در پیش است. نمونه آن را در اصنافی مانند معاملات ملکی‌ها، معاملات خودرویی و صنعت طلافروشان مشاهده می‌کنیم.

اصولا تا وقتی که بتوان براحتی میلیون‌ها و یا میلیاردها تومان پول نقد را جابه‌جا کرد و تا وقتی که برای انجام یک خرید و فروش منشاء پول مطرح نباشد، همیشه فرار مالیاتی هست و افراد پردرآمدتر راحتتر می‌توانند از دادن مالیات طفره بروند. تا حالا دیده‌اید که یک بساز و بفروش، مالیات بدهد. خانه متری ده میلیون تومان در می‌آید، و متری چهل تا پنجاه میلیون تومان می‌فروشد. واقعا مالیات این درآمد بادآورده به دولت پرداخت می‌شود؟‌

در همین قیاس گرفتن مالیات منطقی ناشی از عواید، در مورد خودرو می‌تواند یک ابزار بسیار مناسب باشد. اما نکته مهم اینجاست که در شرایط فعلی که صنعت خودرو در حال نابودی است، بازار خودرو به‌هم ریخته است، کرونا ضربات بزرگی به اقتصاد ما زده است، کشور در شرایط ابرتورمی قرار دارد، و تحت تحریمهای بی‌سابقه قرار گرفته‌ایم، آیا واقعا گرفتن مالیات از عواید خودرو می‌تواند ابزار خوبی برای کنترل بازار و توسعه کشور باشد؟‌ فرض کنیم که بخواهیم از فروشنده خودرو مالیات بگیریم. چه اتفاقی می‌افتد وقتی که کمبود شدید عرضه داریم و هر کس که کالا در اختیار دارد، تعیین‌کننده اصلی شرایط معامله است؟‌ بدیهی است که قیمتها بالا می‌رود و البته رکود در بازار عمیق‌تر می‌شود. وقتی رکود عمیق‌تر شود، به‌تدریج سرمایه از چرخش می‌ایستد. وقتی سرمایه نچرخد، ارزش‌آفرینی به محاق می‌رود. وقتی ارزش‌آفرینی کم‌رنگ شود، توسعه کند می‌شود و خلاصه اینکه اوضاع مردم بهتر نمی‌شود.

من متوجه نمی‌شوم که چرا مسئولان گره‌ای را که با دست باز می‌شد، ‌به یک گره کور تبدیل کرده‌اند و الان می‌خواهند با دندان آن را باز کنند. تصور کنید که قیمت خودرو آزاد می‌شد. چه اتفاقی می‌افتاد؟‌ خودروساز زیان نمی‌کرد و می‌توانست خطوط و ظرفیت تولید را توسعه دهد و تیراژ تولید را بالا ببرد. در چنین حالتی که عرضه زیاد باشد و قیمتها گران، فکر می‌کنید باز هم قیمت خودرو بالا می‌رفت؟‌ یا اصلا فکر کنیم که خودروساز از این گرانی سودهای‌ آنچنانی می‌برد. مگر نه این است که دولت بر خودروسازی مسلط است. خوب مالیاتش را می‌گرفت. بعضی می‌گویند که حساب و کتابهای دو خودروساز شبه‌دولتی ما شفاف نیست و سود آنچنانی می‌کنند. اگر این‌قدر مملکت بی‌حساب و کتاب است، و طبق ادعای این افراد دو تا خودروساز را هم نمی‌توانند کنترل کنند، چطور انتظار داریم که معاملات میلیونها نفر را کنترل کنند. به جای ایجاد این همه دست‌انداز برای مردم در این دوران رکود و تورم، بهتر است سیاستگذاران به فکر رفع مشکلات تولید و جهش آن باشند و فعلا مدتی بازار را به حال خود رها کنند. این همه سال بازار را کنترل کردند و تورم همچنان ادامه دارد. مدتی برعکس عمل کنند به جای بازار به تولید بپردازند. شاید درست شود.