تغییر پاییزی معادلات خودرو

پاییز ۹۹ را می‌توان متفاوت‌ترین فصل خودرویی از زمان بازگشت تحریم‌ها دانست.  استارت روزهای پرنوسان بازار خودرو با تکمیل حلقه تحریم‌ها در آبان ماه ۹۷ زده شد. صعودی شدن نمودار قیمت‌ها تا شهریور ۹۹ ادامه داشت اما در فصل پاییز گویی ورق برگشت و نه تنها از نوسانات قیمتی در بازار کاسته شد بلکه همزمان با ریزش برگ‌ها، قیمت‌ها نیز در بازار فروریخت.

بررسی میانگین قیمت در بازار خودرو در سه ماهه پاییز نشان می‌دهد قیمت‌های آذر ۹۹ در مقایسه با قیمت‌های آبان افتی حدود ۵/ ۸ درصد داشته‌اند. اما چنانچه قیمت خودرو در آخرین ماه فصل پاییز را با قیمت‌های اولین ماه از این فصل مقایسه کنیم میزان افت قیمت‌ها در این بازار به حول و حوش ۲۵ درصد می‌رسد.

  بازار خودرو در پاییز ۹۹ دو نیمه متفاوت را تجربه کرد. در ۴۵ روز اول پاییز شاهد بازار پرنوسان و قیمت‌های داغ بودیم. طی بازه زمانی یاد شده نمودار قیمتی هر روز قله جدیدی را فتح می‌کرد و دامنه ثبت این رکوردها نه تنها در بازار وارداتی‌ها بلکه بازار مونتاژی‌ها و پرتیراژها را نیز در بر می‌گرفت.اما بر خلاف نیمه اول پاییز در نیمه دوم آن به نوعی ورق برگشت و نمودار قیمت‌ها نه تنها از صعود باز ایستاد بلکه در مسیر نزولی نیز قرار گرفت و در روزهای منتهی به ۳۰ آذر هر روز سرعت کاهش قیمت خودرو افزایش می‌یافت. اما چه شد که با گذر پاییز از نیمه ورق برگشت و روند صعودی قیمت خودرو متوقف شد؟ جرقه این تغییر مسیر را باید در هزاران کیلومتر آن طرف تر و در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا جست‌و‌جو کرد. با شروع دومین ماه از فصل پاییز و فشرده شدن رقابت‌های انتخاباتی در ایالات متحده آمریکا به نوعی بازار با بیم و امید همراه بود.  اما این بیم و امید چه بود؟ فعالان بازار و خریداران نگران این بودند که با انتخاب مجدد دونالد ترامپ و تشدید تحریم‌ها و سیاست موسوم به فشار حداکثری، اقتصاد کشور بیش از پیش به گوشه رینگ رانده شود و این اتفاق نمودار قیمت‌ها در بازارهای مختلف از جمله بازار خودرو را صعودی کند. اما در کنار این نگرانی فعالان بازار و خریداران نیم نگاهی به انتخاب جو بایدن رقیب انتخاباتی ترامپ داشتند و امیدوار بودند با انتخاب او به نوعی گشایشی در روابط میان دو کشور اتفاق بیفتد.این امیدواری با مواضعی که بایدن در سخنرانی‌های تبلیغاتی خود می‌گرفت تشدید می‌شد و فعالان بازار امیدوار بودند سایه گشایش سیاسی رو اقتصاد کشور نیز بیفتد و به نوعی حباب قیمتی خودرو که متورم شده است از مسیر این خوش بینی تا حدودی تخلیه شود.

با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نیمه آبان ماه به نوعی استارت تخلیه حباب قیمتی در تمامی بازارها خورد.اما چگونه انتخابات در ینگه‌دنیا روی بازارهای عمومی کشور تاثیر گذاشت؟ به‌طور کلی اعلام نتیجه انتخابات آمریکا سبب کاهش ریسک‌های غیراقتصادی و انتظارات تورمی شد. این دو اتفاق به نوعی ترمز حرکت سرمایه‌های سرگردان در بازارهای عمومی کشور از جمله بازار خودرو را کشید. در واقع کاهش ریسک‌های غیراقتصادی و همچنین انتظارات تورمی سرعت تبدیل سرمایه‌های نقدی به کالا را کاهش داد. کاهش سرعت تبدیل سرمایه نقدی به کالا خود را در بی‌میلی طرف تقاضا در بازار نشان داد.

از سوی دیگر اعلام نتایج انتخابات آمریکا اولین تاثیر خود را روی بازار ارز گذاشت و نمودار نرخ ارز را نزولی کرد.از آنجایی که نرخ ارز در دوران تحریم به قطب نمای سایر بازارها از جمله بازار خودرو تبدیل شده قابل پیش بینی بود که چنانچه روند کاهشی در این بازار شروع شود، تاثیر این اتفاق می‌تواند با فاصله اندک خود را در سایر بازارها نشان دهد.در حال حاضر نیز که به واسطه آزادسازی قیمت ۱۸خودرو از سوی شورای رقابت، بازار با روند صعودی در قیمت‌ها روبه‌رو شده، به دلیل ثبات نسبی نرخ ارز فعالان بازار این روند را هیجانی می‌دانند و امید دارند که قیمت‌ها تا دو سه روز آینده کاهشی شود.اما بازار خودرو طی سه سال گذشته علاوه بر وضعیت نوسانی بازار ارز از دو مولفه دیگر نیز تاثیر پذیرفت.مولفه اول افت تولید شرکت‌های خودروساز بود و مولفه دیگر تداوم سیاست غلط قیمت‌گذاری دستوری آن هم در شرایطی که نرخ تورم به سبب شرایط اقتصادی به نوعی اسب خود را زین کرده بود و چهار نعل در جاده صعود می‌تاخت.در این میان دلالان و واسطه‌ها نیز با دمیدن بر تنور نوسانات، وضعیت بازار را بیش از پیش به سمت بی‌ثباتی سوق دادند. بی‌میلی طرف تقاضا برای حضور در بازار بعد از اعلام نتایج انتخابات آمریکا به نوعی زنگ خطر را برای دلالان به صدا در آورد. این مساله باعث شد تا دلالان بعد از اعلام نتایج انتخابات آمریکا مسیر متفاوتی را انتخاب کنند. انتخاب این مسیر متفاوت به معنای عرضه هر چه بیشتر خودرو به بازار بود.بنابراین در کنار خروج تقاضا از بازار خودرو شاهد افزایش عرضه خودرو از سوی دلالان به بازار بودیم و این مساله به تخلیه حباب قیمتی و ریزش بیش از پیش قیمت‌ها در بازار منجر شد. 

 عوامل اثرگذار بر کاهش قیمت‌ها

درباره دلایل افت قیمت خودرو در بازار طی بازه سه ماهه پاییز همانطور که پیش‌تر عنوان شد، می‌توان به چهار عامل اشاره کرد. اولین عامل در این ارتباط را می‌توان کاهش ریسک‌های غیراقتصادی دانست. امید به گشایش‌های سیاسی – اقتصادی بیشترین نقش را در این زمینه داشته است. همراه با رخداد‌های سیاسی و به دنبال آن افت قیمت در بسیاری از بازارهای مالی، پس از انتخابات آمریکا،رئیس کل بانک مرکزی و سخنگوی دولت وعده دادند که روند کاهش ریسک‌های غیراقتصادی در بازارها تداوم خواهد داشت و قیمت‌ها با قدرت و توان بیشتری به سمت نرخ‌های پایین‌تر حرکت می‌کنند. هرچند به نظر می‌رسد منظور این دو مقام مسوول، بیشتر بازارهای ارز و سکه بود، اما خودرو نیز به‌دلیل تبعیت از ارز به سرعت مسیر کاهشی قیمت را طی کرد. در کنار کاهش ریسک‌های غیراقتصادی کاهش انتظارات تورمی به‌عنوان دومین عامل در این زمینه شناخته می‌شود. تورم انتظاری در واقع تورمی است که از سوی دو بخش عرضه و تقاضا با توجه به وضعیت مه‌آلود آینده پیش‌بینی می‌شود. در بازار خودرو نیز بسیاری از مشتریان با پیش‌بینی اینکه اقتصاد کشور سال آینده وضعیت به مراتب بدتری خواهد داشت اقدام به خرید خودرو با هر قیمتی می‌کردند. در این بین فروشنده نیز با سوء استفاده از این وضعیت قیمت‌های غیرواقعی را به بخش تقاضا تحمیل می‌کرد. این شرایط از اواسط آبان تغییر کرد و با کاهش تورم انتظاری، بخش عرضه مجبور به فروش محصولات خود با نرخ پایین‌تر شد، این در شرایطی است که متقاضی چندانی در بازار نبود. بنابراین کاهش تورم انتظاری نیز بی‌ارتباط با کنار رفتن ابرهای تیره در افق اقتصادی کشور نیست. کاهش تورم انتظاری خود را در کُند شدن رشد نرخ تورم و بی‌میلی طرف تقاضا برای حضور در بازار نشان می‌دهد. بنابراین دو عامل یاد شده یعنی کاهش ریسک‌های تورمی و همچنین افت تورم انتظاری دست در دست هم سرمایه‌های سرگردان حاضر در بازار خودرو را برای خروج از این بازار به صف کرد. البته در کنار این دو عامل که سهم بیشتری در کاهشی شدن قیمت‌ها در بازار خودرو داشتند می‌توان از دو اتفاق دیگر که در طرف عرضه روی داد نیز نام برد. این دو اتفاق رشد تولید شرکت‌های خودروساز و همچنین اعلام برنامه‌هایی بود که سیاست‌گذار کلان خودرو در ارتباط با جهش تولید در دستور کار قرار داد. بنابراین رشد تولید توسط شرکت‌های خودروساز که از مسیر تعمیق داخلی‌سازی قطعات و همچنین اضافه شدن محصولات جدید به سبد محصولاتی خودروسازان محقق شده را نیز می‌توان به‌عنوان عامل سوم در این زمینه مورد توجه قرار داد. برنامه‌هایی که ذیل برنامه جهش تولید از سوی سیاست‌گذار خودرویی مطرح شده و به دنبال رشد ۵۰ درصدی تولید محصولات در خطوط تولید خودروسازان است عامل بعدی در این زمینه محسوب می‌شود. رشد تولید خودرو که قرار است از مسیر برنامه جهش تولید اتفاق بیفتد این سیگنال را به بازار خودرو مخابره می‌کند که شرایط عرضه شرکت‌های خودروساز در فاصله کوتاهی بهبود خواهد یافت. بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا هموار شدن جاده عرضه و باز شدن دست شرکت‌های خودروساز برای تزریق محصولات خود به بازار می‌تواند کفه عرضه را در مقابل تقاضا سنگین کند و قیمت‌ها را در بازار کاهشی کند. 

 جزئیات افت قیمت خودرو 

نگاهی به بازار خودرو نشان می‌دهد محصولات پرتیراژ نیز که به نوعی بخش گسترده‌ای از تقاضا را در بازار پوشش می‌دهند طی سه ماه پاییز با افت محسوس قیمت مواجه شدند. پراید ۱۳۱ در بازار به‌عنوان خودروی کف بازار شناخته می‌شود. این محصول در مهر امسال به‌طور میانگین با قیمت ۱۲۷ میلیون تومان در بازار داد و ستد شد. این خودرو در آبان افت ۳۰ میلیون تومانی را تجربه کرد و با قیمت ۹۷ میلیون تومان موجود بود. پراید ۱۳۱ در آذرماه نیز در جاده کاهش قیمت راند و به‌طور میانگین قیمت ۹۵ میلیون تومان را تجربه کرد. بنابراین مقایسه میانگین قیمت‌های آذر با مهر نشان می‌دهد پراید ۱۳۱ بیش از ۲۵ درصد قیمت خود را از دست داده است. دیگر محصول خانواده پراید یعنی پراید ۱۱۱ (هاچ بک) نیز مسیر نزولی قیمت را دنبال کرد و از میانگین قیمت ۱۳۶ میلیون تومان در مهر ۹۹ به قیمت ۱۱۲ میلیون تومان در آذر امسال رسید.خانواده تیبا که منتظر است با خروج خانواده پراید از بازار عنوان ارزان‌ترین خودروی بازار را تصاحب کند افت قیمت را در فصل پاییز تجربه کرد. این خانواده که با دو محصول تیبا صندوق‌دار و تیبا ۲ (هاچ بک) در بازار حضور دارد، به ترتیب در آذر به نسبت مهرماه امسال ۵/ ۲۸ و ۲۲ درصد از قیمت خود را از دست داد. این میزان افت به آن معناست که خریداران تیبا صندوق‌دار در مهر ۹۹ به‌طور میانگین برای این خودرو باید ۱۵۴ میلیون تومان پرداخت می‌کردند اما همین خودرو در آذر امسال با قیمت میانگین ۱۱۰ میلیون تومان قابل خریداری بود.تیبا ۲ نیز که در هفتمین ماه از سال جاری با قیمت میانگین ۱۵۵ میلیون تومان در دسترس متقاضیان بود با توجه به افت ۲۲ درصدی در آذر ۹۹ با قیمت میانگین ۱۲۱ میلیون تومانی در بازار حضور داشت. پژو ۲۰۶ تیپ ۲ که در مهرماه توانسته بود قیمت میانگین خود را به نزدیکی‌های ۲۵۰ میلیون تومان برساند و خریداران برای در اختیار گرفتن آن در آن زمان ۲۴۷ میلیون تومان نقدینگی احتیاج داشتند در آبان به نسبت ماه پیش از آن افتی ۱۸ درصدی را تجربه کرد و به قیمت ۱۹۱ میلیون تومان رسید. همین خودرو در آذر نیز به نسبت آبان افتی بیش از ۵ درصد را تجربه کرد و با قیمت ۱۸۱ میلیون تومان قابل خریداری بود. تیپ ۵ همین خودرو نیز افت قیمت را در بازه سه‌ماهه پاییز تجربه کرد.پژو ۲۰۶ تیپ ۵ در بازار مهرماه به‌طور میانگین ۳۰۶ میلیون تومان قیمت داشت. اما قیمت میانگین این خودرو در دومین ماه از فصل پاییز ۲۸۰ میلیون تومان بود بنابراین این محصول پرطرفدار در آبان به نسبت مهر حدود ۵/ ۸ درصد از قیمت خود را از دست داد. تداوم افت قیمت این خودرو در آخرین ماه از فصل پاییز نیز ادامه یافت. پژو ۲۰۶ تیپ ۵ در آذر با قیمت میانگین ۲۴۸ میلیون تومان خرید و فروش شد، این به آن معنا بود که این خودرو ۵/ ۱۱ درصد دیگر از قیمت خود را در آذرماه به نسبت آبان از دست داد.سری هم به بازار سمند بزنیم. قیمت پرتیراژترین عضو این خانواده یعنی سمند LX در مهر ماه امسال به‌طور میانگین ۲۲۲ میلیون تومان بود. قیمت این عضو خانواده سمند در آبان به نسبت ماه پیش از آن افت ۳۳ میلیون تومانی را تجربه کرد. بنابراین سمند LX در آبان ۹۹ به نسبت مهر بیش از ۵/ ۱۴ درصد از قیمت خود را از دست داد.مقایسه قیمت این خودرو در آذر امسال به نسبت آبان نیز همچنان از افت حکایت دارد. سمند LX در بازه زمانی یاد‌شده ۹ درصد دیگر از قیمت خود را از دست داد و با میانگین قیمت ۱۷۲ میلیون تومان پاییز امسال را به پایان برد.ساینا نیز که توانسته در مدت حضور خود در بازار نیاز بخشی از تقاضای موجود را پوشش دهد در فصل سوم سال در جاده افت تولید حرکت کرده است.قیمت این خودرو در مهر امسال به‌طور میانگین تا ۱۷۳ میلیون تومان قد کشید اما در آبان ۴۱ میلیون تومان از این قیمت را از دست داد و با قیمت میانگین ۱۳۲ میلیون تومان در بازار حضور داشت. ساینا اما در جاده افت قیمت به حرکت خود ادامه داد و در آذر امسال یک ریزش قیمتی دیگر را تجربه کرد و قیمت میانگین این خودرو در آخرین ماه از فصل پاییز به ۱۲۲ میلیون تومان رسید. بنابراین مقایسه این قیمت‌ها نشان می‌دهد این خودرو در آذر ۹۹ به نسبت مهر ۵/ ۲۹ درصد از قیمت خود را از دست داده است. مقایسه قیمت آذر با آبان نیز از افت ۵/ ۷ درصدی قیمت این خودرو حکایت می‌کند.پژو ۴۰۵ GLX و پژو پارس LX نیز در آذر امسال به نسبت مهر ماه سال جاری به ترتیب ۲۳ و ۲۱ درصد از قیمت خود را از دست دادند.سری هم به بازار مونتاژی‌ها بزنیم. پژو ۲۰۰۸ که اولین محصول پسابرجامی لقب گرفته است در سه ماه پاییز افت قیمت را در کارنامه خود ثبت کرد. پژو ۲۰۰۸ فصل پاییز را با قیمت میانگین یک میلیارد و ۳۰۵ میلیون تومان آغاز کرد. 

در آبان ماه قیمت این محصول پسابرجامی به‌طور میانگین به یک میلیارد و ۸۰ میلیون تومان رسید و سرانجام در آخرین ماه فصل پاییز قیمت آن به‌طور میانگین عدد ۹۵۰ میلیون تومان را نشان داد.درصد افت و خیز این خودرو در آذر ۹۹ به نسبت مهر منفی ۲/ ۲۷ درصد بود و به نسبت آبان امسال نیز منفی ۱۲درصد بوده است.