شکست تمام عیار دولت در بازار خودرو + جدول

صورت‌های مالی سه خودروساز بزرگ کشور به بورس، حکایت از رشد ۱۴۵ درصدی زیان تولید در سال ۹۹ نسبت به سال پیش از آن دارد. صورت‌های مالی همچنین نشان می‌دهد که زیان انباشته خودروسازی به ۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده که با رشد ۵/ ۱۷ درصدی نسبت به گزارش ۹‌ماهه آنها روبه‌رو بوده است.

طبق آمار، کل بهای تمام‌شده تولید خودروسازان در سال گذشته، حدود ۱۱۰ هزار میلیارد تومان بوده، حال آنکه از محل فروش محصولات تولیدی، حدود ۹۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نصیب تولید‌کنندگان شده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد هر دستگاه خودرویی که در خطوط تولید سه خودروساز بزرگ کشور تولید شده (فارغ از مدل و شرکت تولید‌کننده) حول و حوش ۱۲۲ میلیون تومان هزینه داشته است، حال آنکه بطور میانگین هر محصول ۱۱۴ میلیون تومان نصیب خودروساز کرده است. بنابراین به طور متوسط هر خودرویی که عرضه شده، زیان ۸ میلیون تومانی برای خودروساز داشته است.

 این آمار تنها بخشی از فجایع صنعت خودروی کشور را به تصویر کشیده است؛ صنعتی که سال‌هاست به لطف دولت بازار انحصاری در اختیار دارد با این حال باز هم در ثبت ضرر و زیان تولید صاحب رکورد است. با ثبت ارقام مربوط به زیان انباشته در سال ۹۹ حالا باید شاهد بی‌اثر شدن افزایش سرمایه این شرکت‌ها باشیم؛ اقدامی که در راستای اخذ تسهیلات و خروج این شرکت‌ها از ماده ۱۴۱ قانون تجارت صورت گرفت.

آنچه مشخص است ارقام یادشده نشان از شکست تمام تدابیری دارد که دولت دوازدهم در سال گذشته برای ارتقای صنعت و بازار خودرو اتخاذ کرد. در سال ۹۹ شاهد حضور دوباره شورای رقابت به عنوان تنها مرجع قیمت‌گذار خودرو بودیم.

این در شرایطی است که روش فروش خودرو نیز با تغییراتی همراه بود به طوری‌که فروش با ایجاد محدودیت‌هایی برای خریداران به‌صورت قرعه‌کشی همراه شد و قیمت‌گذاری نیز از روش سالانه به فصلی تغییر کرد. بر این اساس سال ۹۹ به عنوان اولین سالی خوانده می‌شود که شورای رقابت سه بار اقدام به افزایش قیمت خودرو کرد. در اصل دولت برای جبران تمام کم و کاستی‌های زنجیره خودروسازی و آشفتگی بازار خودرو در سال ۹۸، بسته‌ای برای سال ۹۹ تعریف کرد که قرار بر حذف تمامی تلخکامی‌ها وکمبودهای خودرو در این سال خوانده می‌شد.

در کنار تمامی تدابیر دولت برای فروش، تولید و عرضه خودرو اما رضایتی برای آزادسازی قیمت یا واگذاری تعیین قیمت به خودروسازها نبود و ضعف در این نقطه مانع از اجرای تمام و کمال بسته سیاستی خودرو شد. آنچه مشخص است دولت دوازدهم پس از افزایش ۶۰ درصدی قیمت‌ها در دوره وزارت رضا رحمانی و انتقادهایی که به این رویه وارد شد، سال گذشته از سر استیصال و ناچاری مجبور به بازگشت شورای رقابت به حیطه قیمت‌گذاری شد.

این در شرایطی است که با توجه به گستردگی تحریم‌ ها، قیمت‌گذاری بر اساس هزینه نهاده‌های تولید می‌توانست توسط سیاستگذار صورت گیرد تا مانع از افزایش زیان تولید و انباشته خودروسازی شود. در هر صورت دولت با توجه به ملاحظات و تبعات اجتماعی که متوجه آزادسازی قیمت‌ها بود، زیان خودروسازی را به جان خرید تا از مصرف‌کننده خودرو حمایت کند. اما آیا زیان خودروسازی، نفع مصرف کننده را دربرداشت؟ آنچه مشخص است تدابیر دولتی برای حل مشکلات خودروسازی نه تنها منجر به رشد تولید و عرضه بهتر نشد بلکه واسطه‌گری و دلالی را نیز در بازار گسترش داد. با تاکید دولت بر قیمت‌گذاری دستوری عملا دست مصرف‌کننده نیز از دریافت خودرو با قیمت مناسب کوتاه ماند و تنها دلالان و سفته‌بازان از شرایط موجود نفع بردند.

بنابر آمارهای موجود تنها در سال گذشته ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رانت در بازار خودرو توزیع شده است که دلیل اصلی آن هم قیمت‌گذاری دستوری است. در هر صورت آنچه مشخص است سال ۱۴۰۰ سالی سخت‌تر از سال ۹۹ برای خودروسازان و دولت خواهد بود؛ چرا که زیان تولید و زیان انباشته به‌طور بی‌سابقه‌ای رشد کرده است.اما چه کاری از دولت سیزدهم برای تولید بیشتر، عرضه مناسب‌تر و کاهش دلالی و واسطه‌گری در بازار خودرو بر خواهد آمد؟ واضح است که ایجاد محدودیت برای خرید خودرو یا ادامه روش‌هایی همچون قرعه‌کشی نمی‌تواند وضعیت بازار و صنعت را بهتر کند حال آنکه تعیین قیمت با فرمول احتساب هزینه نهاده‌های تولید و سود مناسب برای خودروسازی می‌تواند چاره افزایش تیراژ بازار خودرو باشد.

افت و خیز سوددهی خودروسازان

حال سراغ جزئیات زیان‌دهی سه شرکت بزرگ خودروسازی کشور یعنی ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو می‌رویم. سه شرکت یادشده تا پایان سال گذشته در مجموع بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان زیان تولید را در صورت‌های مالی خود به ثبت رسانده‌اند.

در میان این سه شرکت خودروساز ایران‌خودرویی‌ها بیشترین زیان تولید را داشته‌اند که این موضوع البته به تیراژ بالا‌ و تنوع محصول این شرکت نسبت به سایپا و پارس‌خودرو بازمی‌گردد. صورت‌های مالی ایران‌خودرو در ارتباط با وضعیت این شرکت در سال گذشته که در سایت کدال منتشر شده است، نشان می‌دهد زیان این خودروساز در بخش فروش محصولات خود به بیش از ۹ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است. درآمد ایران‌خودرو تا پایان سال ۹۹ به بیش از ۶۰ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان بالغ می‌شود، اما این خودروساز بیش از ۷۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نیز هزینه کرده است.

ایران‌خودرو تا پایان اسفند سال‌ گذشته ۴۶۴ هزار و ۱۸۰ دستگاه خودرو‌ فروخته است و متوسط قیمت محصولات فروخته‌شده توسط این خودروساز حدود ۱۳۱ میلیون تومان بوده است. اما ایران‌خودرویی‌ها به‌طور کلی چه میزان زیان کرده‌اند؟ صورت‌های مالی این خودروساز نشان می‌دهد این شرکت تا پایان سال گذشته زیان تولیدی نزدیک به ۲۱ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان را در صورت‌های مالی خود درج کرده است. این میزان زیان‌دهی جمع زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور را به بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان رسانده است. آن‌طور که مدیران ارشد ایران‌خودرو ادعا می‌کنند و آن را در صورت‌های مالی خود منعکس کرده‌اند، این شرکت تنها در فروش دو محصول رانا و وانت آریسان سود کرده و در فروش باقی محصولات تولیدی خود با زیان مواجه بوده است. آبی‌های جاده‌مخصوص از ناحیه فروش ۳۳۶ هزار و ۳۷۳ دستگاه خودرو از اعضای خانواده پژو بیش از ۸هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان زیان کرده‌اند.

متوسط قیمت فروش اعضای این خانواده در صورت‌های مالی ایران‌خودرو ۸۷ میلیون تومان درج شده است. فروش خانواده سمند نیز برای ایران‌خودرویی‌ها همراه با ضرر بوده است. آبی‌های جاده‌ مخصوص تا سال ۹۹ در مجموع ۵۵ هزار و ۶ دستگاه از اعضای خانواده سمند را به فروش رسانده‌اند و از محل فروش این تعداد دستگاه خودرو حدود هزار و ۹۲۹ میلیارد تومان ضرر کرده‌اند.

متوسط قیمت خودروهای فروخته‌شده از خانواده سمند در حدود ۸۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان بوده است. در حالی که دنا نیز در صف محصولات زیان‌ده این خودروساز قرار دارد شاهد هستیم که رانا شاگرد اول سوددهی در میان محصولات این خودروساز است. بررسی‌های صورت‌های مالی منتشر شده توسط ایران‌ خودرو نشان می‌دهد زیان آنها از ناحیه فروش ۵۰ هزار و ۷۸۳ دستگاه دنا بالغ بر ۷۹۰ میلیارد تومان می‌شود. متوسط قیمت انواع دنای تولید شده در ایران‌خودرو عددی حدود ۱۴۱ میلیون تومان بوده است. اما آبی‌های جاده مخصوص از ناحیه فروش ۱۲ هزار و ۳۶۷ دستگاه رانا نیز بیش از ۱۸۰ میلیارد تومان سود به حساب خود واریز کرده‌اند. به طور متوسط هر دستگاه رانای تولید شده در این خودروساز ۱۲۹ میلیون تومان قیمت خورده است.

حال سراغ محصولاتی می‌رویم که تولیدشان در سال گذشته یا کج‌دار و مریز ادامه داشت یا به طور کامل متوقف شده بود، اما همچنان در بخش فروش ایران‌خودرو برای مشتریان فاکتور می‌شدند. از دانگ‌فنگ محصول مونتاژی چینی این خودروساز شروع می‌کنیم. تولید این محصول مونتاژی در ایران‌خودرو متوقف شده است اما این خودروساز از ناحیه فروش ۱۰۶ دستگاه از این محصول مونتاژی چینی تا پایان سال ۹۹ زیانی بالغ بر ۴ ‌میلیارد و ۷۰۰ هزار تومان را تحمل کرده است.

تندر ۹۰ دیگر محصول مونتاژی ایران‌خودرو نیز با زیان فروخته شده است. آبی‌های جاده مخصوص سال گذشته از این محصول مونتاژی فرانسوی ۳۳۲ دستگاه فاکتور کردند. زیان تحمیلی از ناحیه فروش تندر ۹۰ بالغ بر ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در صورت‌های مالی این خودروساز درج شده است.

ایران‌خودرویی‌ها طی سال گذشته یک دستگاه نیز سوزوکی فروخته‌اند. آبی‌های جاده مخصوص از ناحیه فروش این محصول مونتاژی ژاپنی بیش از ۳۸۲ میلیون تومان سود کردند. این خودروساز تولید یک محصول تجاری سبک‌(‌وانت‌) را نیز در دستور کار دارد. وانت آریسان محصولی است که آبی‌های جاده مخصوص همانند رانا توانسته‌اند از قبل تولید آن سود را در صورت‌های مالی خود درج کنند.

آبی‌های جاده مخصوص سال طی گذشته ۴ هزار و ۳۶۰ دستگاه از محصول تجاری سبک را برای متقاضیان فاکتور کردند. ایران‌خودرویی‌ها با فروش این تعداد وانت توانستند بیش از ۳۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان سود به حساب خود واریز کنند. متوسط قیمتی که این خودرو کار به فروش رفته است بیش از ۸۶ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان در صورت‌های مالی ایران‌خودرو درج شده است. حال سراغ دیگر خودروساز بزرگ کشور یعنی سایپا می‌رویم. خودروسازی سایپا به‌عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور زیانی در حدود هزار و ۹۸۰ میلیارد تومان را از محل اختلاف «مبلغ فروش» با «مبلغ بهای تمام‌شده» در صورت‌های مالی خود طی سال ۹۹ ثبت کرده است. نارنجی‌های جاده مخصوص طی سال گذشته توانسته‌اند از ناحیه فروش ۲۹۶ هزار و ۱۸۷ دستگاه از محصولات تولیدی خود بیش از ۳۲ هزار میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان درآمد کسب کنند.

اما برای تولید این تعداد خودرو مجبور به هزینه کرد بیش از ۳۴ هزار و ۳۲۲ میلیارد تومان شده‌اند. سری به جزئیات زیان‌دهی سایپا می‌زنیم. نارنجی‌های جاده‌ مخصوص از ناحیه فروش ۲۱۲ هزار و ۲۰۳ دستگاه تیبا بیش از ۲ هزار و ۷۶۶ میلیارد تومان زیان دیده‌اند.

در حالی‌که تولید پراید سواری متوقف شده است و سایپایی‌ها تنها تولید و فروش مدل وانت آن (‌پراید‌۱۵۱‌) را در دستور کار دارند، صورت‌های مالی ارائه شده توسط مدیران این خودروساز به سازمان بورس تا پایان سال گذشته نشان می‌دهد از فروش ۸۳ هزار و ۲۳۶ دستگاه خودرو از اعضای خانواده پراید بیش از ۳۸۶ میلیارد تومان سود متوجه دومین خودروساز بزرگ کشور شده است.

در میان سبد فروش خودروسازی سایپا در سال گذشته سه محصول مونتاژی سراتو، چانگان و آریو دیده می‌شود. سایپایی‌ها از ناحیه فروش ۸۰ دستگاه سراتو در سال گذشته بیش از ۸۳۰ میلیون تومان سود کردند. اما فروش دو محصول دیگر‌ مونتاژی با زیان همراه بوده است. فروش ۱۹ دستگاه چانگان زیانی حدود یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان به نارنجی‌های جاده مخصوص تحمیل کرد. از ناحیه فروش ۱۸۷ دستگاه از دیگر محصول مونتاژی چینی این خودروساز نیز بالغ بر ۳۰۰ میلیون تومان زیان به سایپا وارد شده است.

شاهین محصول نوبرانه خودروسازی سایپا که از سال گذشته به سبد محصولاتی این خودروساز اضافه شد نیز با زیان به فروش رسیده است. نارنجی‌های جاده مخصوص طی سال گذشته ۴۶۲ دستگاه از این محصول نوبرانه خود را برای متقاضیان فاکتور کردند و با فروش این تعداد شاهین بیش از ۱۷ میلیارد و ۲۹۰ میلیون تومان زیان را در صورت‌های مالی خود درج کردند. حال به سراغ پارس‌خودرو می‌رویم، این خودروساز نیز از اختلاف «مبلغ فروش» و «بهای تمام‌شده» زیانی بیش از ۵۳۰ میلیارد تومان را در صورت‌های مالی خود درج کرده است. این میزان زیان، جمع زیان پارس‌خودرویی‌ها را به بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان می‌رساند.

سومین خودروساز بزرگ کشور طی سال گذشته در مجموع ۹۳ هزار و ۵۴۵ دستگاه خودرو فروخته است. این خودروساز طی سال گذشته توانسته از گروه Q۲۰۰ (کوئیک) ۱۱ هزار و ۷۱۷ دستگاه به فروش برساند. اما از این ناحیه بیش از ۴۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان زیان کرده است.

پارس‌خودرویی‌ها هر دستگاه از محصولات حاضر در خانواده Q۲۰۰ را به طور متوسط ۴۸ میلیون تومان برای مشتریان فاکتور کردند. پارس خودرویی‌ها ۸ هزار و ۶۲۷ دستگاه نیز از خانواده S۲۰۰ فروخته‌اند و از این ناحیه نیز بیش از ۱۵ میلیارد تومان زیان کردند. متوسط قیمت فروخته شده برای انواع محصولات این خانواده ‌مانند گروه Q۲۰۰، ۴۸ میلیون تومان بوده است.