سودجویی به بهانه اصلاح تولید

در طرح تحول کیفیت محصولات که از بهمن سال گذشته تدوین شده و در حال اجراست و در راستای عمل به فرامین هشت‌ماده‌ای رئیس‌جمهوری، توقف تولید محصولات قدیمی و جایگزینی آنها با خودروهای ‌روزآمد و جدید در دستور کار خودروسازان قرار دارد تا رضایتمندی مشتریان افزایش یابد. بر همین اساس، امسال دو خودرو سمند و پژو ۴۰۵ از خط تولید خارج شد و این‌ بار محصول پژو ۲۰۶ در آستانه توقف تولید قرار دارد. به این ترتیب، این محصول که در زمره محصولات پرطرفدار ایران‌خودرو قرار دارد، اسفند امسال و پس از تحقق تعهدات به مشتریان از خط تولید خارج می‌شود. کارشناسان در گفت‌وگو با صمت تاثیر چنین اقداماتی بر بازار خودرو را بررسی کردند که در ادامه می‌آید. با صمت همراه باشید.

جایگزینی واقعی با تغییر پلتفرم‌ها محقق می‌شود

بابک صدرایی، کارشناس خودرو درباره تاثیر توقف تولید خودروهای پرتیراژ بر بازار خودرو به صمت گفت: در صنعت خودرو کشور شاهد یک پدیده جالب هستیم که براساس آن، تعدادی از محصولات قدیمی از خط تولید خارج می‌شوند و محصولاتی با تغییرات بسیار جزئی به‌عنوان جایگزین آنها، تولید خواهند شد. به‌عنوان نمونه، تولید پژو ۴۰۵ متوقف می‌شود، اما در ادامه شاهدیم که ایران‌خودرو پژو پارس را تولید و عرضه می‌کند؛ در صورتی که این دو خودرو در تمام بخش‌ها حتی موتور و گیربکس با هم مشترک هستند و بدنه آنها هم یکی است و فقط تغییراتی در چراغ‌ها یا درب موتور دارند. یا سمند معمولی را از خط تولید حذف می‌کنند، اما به تولید سمند سورن ادامه می‌دهند؛ در حالی که این دو خودرو یکی هستند و موتور، قوای محرکه و بدنه و حتی پلتفرم آنها یکی است.

صدرایی ادامه داد: به‌احتمال زیاد جایگزین خودرو ۲۰۶ که به‌تازگی اعلام شده که تا پایان سال تولید آن متوقف خواهد شد، پژو ۲۰۷ است که بسیار شبیه ۲۰۶ است؛ به‌طوری که موتور، گیربکس و تمام مشخصات فنی این دو خودرو با هم یکی است.

این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه از دو بعد به این رویکرد خودروسازان کشور نگاه می‌کند، در تشریح این ابعاد گفت: اول اینکه به‌طبع پس از مدتی باید یکسری از محصولات قدیمی از خطوط تولید خارج شوند. اینکه خودرویی ۲۰ سال در خطوط تولید خودروسازان ما تولید و عرضه شود، شایسته صنعت خودرو کشور نیست. در این میان، اینکه چه خودرویی جایگزین خودرو حذف‌شده خواهد شد و آیا با هم تفاوت‌های بنیادین دارند یا خیر، سوال‌های بسیار مهمی است که باید پاسخ داده شود. اگر محصول جایگزین همان محصول قبلی با تفاوت‌های بسیار اندک و جزئی است، این محصول جایگزین واقعی نیست؛ همان محصول است، شاید فیس‌لیفت شده، اما جایگزین کلی محصول قدیمی نیست؛ یعنی محصولی که ۲، ۳ سال است به بازار عرضه‌شده در راستای اینکه بازار آن توسعه یابد و در شیب نزولی نیفتد، فیس‌لیفت می‌شود. این رویکرد به این معنا نیست که خودرو حذف‌شده از خط تولید با محصول جدیدتری جایگزین شده است. جایگزینی واقعی یعنی اینکه پلتفرم، تمام مشخصات فیزیکی، فنی و الکترونیکی خودرو جایگزین متفاوت از خودرو حذف‌شده باشد که تاکنون در کشور ما چنین نبوده و درباره ۲۰۶ نیز طبق شنیده‌ها، این‌گونه نیست.

جایگزینی واقعی، زمانبر است

صدرایی با اشاره به اینکه به‌هر صورت انجام چنین اقداماتی در حوزه صنعت لازم است، افزود: به‌نظر می‌رسد خودروسازان ما در وضعیتی هستند که نیاز به خانه‌تکانی دارند و باید محصولات قدیمی‌تر خود را از خط تولید خارج کنند. به‌عنوان نمونه، اگر ایران خودرو که ادعا می‌کند می‌خواهد خودروهای مردمی و ارزان‌قیمتی تولید کند، اگر بتواند خودرو ۲۰۷ را با تیراژ بالا و در سطح انبوه تولید و با نرخ مناسب عرضه کند، حرکت خوب و مناسبی به‌شمار می‌رود. واقعیت این است که جایگزینی واقعی یک خودرو مانند ۲۰۶ که بیش از ۲۰ سال است وارد صنعت خودرو ما شده با محصولی دیگر، یک فرآیند زمانبر است.

وی ادامه داد: اگر هدف خودروساز این است که ۲۰۶ را با یک محصول کاملا جدید جایگزین کند، همان‌طور که اشاره شد طول می‌کشد، اما اگر قصد دارند ۲۰۷ را جایگزین ۲۰۶ کنند، می‌توانند با افزایش تیراژ، تولید و ظرفیت بازار پژو ۲۰۷ را بالاتر ببرند و با اختلاف قیمتی در بازار عرضه کنند. در این صورت، متقاضی خودرو ۲۰۶ مجبور است خودرو جایگزین آن یعنی ۲۰۷ را خریداری کند و انتخاب دیگری ندارد. البته اسم این جایگزینی نیست.

تغییر پلتفرم برای بروزرسانی

صدرایی اظهار کرد: توقف تولید پژو ۲۰۶ باید خیلی زودتر و با ورود ۲۰۷ به بازار خودرو اتفاق می‌افتاد. این شبیه همان اتفاقی است که در بلندمدت برای ۴۰۵ و سمند معمولی افتاد و به‌جای آنها پژو پارس و سمند سورن تولید می‌شود. عملا این اتفاق برای ۲۰۶ هم خواهد افتاد. این یک رویکرد در کوتاه‌مدت است، اما خودروسازان ما باید در بلندمدت، پلتفرم‌های تولید را تغییر داده و محصولات جدیدتر و به‌روزتری را تولید و عرضه کنند.

صدرایی درباره وضعیت کنونی بازار خودرو اظهار کرد: در حال حاضر، بازار خودرو شرایط متلاطمی دارد و با افزایش نرخ دلار طی روزهای گذشته، همچنان تقاضای کاذب در این بازار در حال افزایش است که اغلب متقاضیان خودرو هم از ترس از دست دادن و کاهش سرمایه‌ای که دارند به بازار هجوم می‌برند. شاید در این شرایط، تفاوت‌ها به‌وضوح مشخص نباشد و مردم هر آنچه تولید و عرضه می‌شود را خریداری کنند، اما در نهایت در یک تا یک سال و نیم آینده بازار خودرو چه بخواهیم و چه نخواهیم باید به تعادل نسبی برسد. واقعیت این است که ادامه این روند و اینکه سیر قیمت‌ها همچنان افزایشی باشد برای صنعت خودرو کشور خطرناک و آسیب‌زاست. به‌عنوان نمونه، اگر نرخ پژو ۲۰۷ بالای یک میلیارد تومان قرار بگیرد، تقاضا برای این محصول کاهش پیدا خواهد کرد و عملا خودروسازی را که به لحاظ سیاسی، اشتغال و تولید برای کشور اهمیت دارد با تهدید مواجه می‌کند. به هر صورت باید تعداد معقولی خودرو از طریق افزایش تولید یا واردات دست‌دوم‌ها به بازار عرضه و نیازهای این بازار پوشش داده شود.

صدرایی در پیش‌بینی وضعیت بازار خودرو کشور در ماه‌های آینده، اظهار کرد: پیش‌بینی من این است که دست‌کم تا اواسط سال آینده، وضعیت بازار خودرو به همین منوال باشد. در این میان، رویکرد معقولانه و منطقی این است که دولت برای برقراری ثبات در بازار خودرو تدابیری بیندیشد و یک راهکار جدی ارائه کند. تاکید می‌کنم ادامه این رویه، آینده بازار و صنعت خودرو را تهدید می‌کند و برای این حوزه آسیب‌زاست.

در هر اقدامی باید نگاه همه‌جانبه داشته باشیم

میلاد بیگی، کارشناس حوزه خودرو نیز درباره تاثیر توقف تولید خودروهای پرتیراژ بر بازار خودرو به صمت گفت: برای پاسخ به این سوال باید ببینیم در مجموع چه دلایلی منجر به توقف تولید خودرو 206 به‌طور مشخص شده است. در یکی، دو سال گذشته برای توقف تولید خودرو ۲۰۶ دو فشار بزرگ روی خودروساز وجود داشته که یکی مربوط به استانداردهایی است که سازمان استاندارد خودروساز را ملزم به اجرای آنها کرده است. مانند استاندارد عابر پیاده که کلا با طراحی ۲۰۶ این استاندارد قابلیت اجرایی شدن نداشته و نیازمند طراحی جدید برای اجرای این استاندارد الزامی است.

 بیگی ادامه داد: موضوعی دیگری که در این زمینه مطرح می‌شود، بحث قیمت‌گذاری این خودرو است؛ یعنی قیمت‌گذاری این خودرو به‌نحوی انجام می‌شده که در نهایت تولید این محصول برای خودروساز زیان‌آور بوده است؛ بنابراین خودروساز این را بهینه دیده که به سمت تولید چنین خودرویی نرود و تولید آن را متوقف کند. این نخستین ‌باری نیست که در صنعت خودرو ما چنین اتفاقی رخ می‌دهد. خودرو پراید دقیقا به همین دلیل یعنی زیانی که سایپا به‌واسطه قیمت‌گذاری این خودرو متحمل می‌شد، از خط تولید خارج شد. ام‌وی‌ام۱۱۰ اس که تنها خودرویی بود که تولیدکنندگانی غیر از ایران‌خودرو و سایپا آن را در رنج‌های قیمتی پایین تولید می‌کردند هم به‌دلیل نوع قیمت‌گذاری از خط تولید خارج شد.

وی افزود: البته در توقف تولید خودرو ۲۰۶، خودروساز به‌دنبال این است که هم طراحی جدیدی از ۲۰۶ که به تی‌اف ۲۱ مشهور است را وارد خط تولید کند و هم با کمک این خودرو و پژو ۲۰۷ بتواند جایگزینی برای ۲۰۶ بگذارد که به‌احتمال زیاد نرخ آن بیشتر از نرخ پژو ۲۰۶ خواهد بود؛ یعنی عملا خودروساز به‌دلیل نوع مواجهه‌ای که با بحث استاندارد و قیمت‌گذاری شد دیگر نمی‌تواند این خودرو را روی خط تولید داشته باشد.

توقف بدون برنامه

این کارشناس بازار خودرو در پاسخ به این سوال که این روند چه تاثیری بر بازار می‌گذارد، اظهار کرد: با توقف تولید هر کدام از این خودروها که عموما خودروهایی بدون جایگزین هستند، بخشی از بازار خالی می‌شود. درست است که تی‌اف۲۱ و ۲۰۷ خط تولید ۲۰۶ ر ا پر می‌کنند، اما جایگاه قیمتی ۲۰۶ را در بازار ندارند و در نهایت خودروهای سایپا در این بازه قیمتی جایگزین ۲۰۶ می‌شوند. این مسئله منجر به این می‌شود که با تنوع کمتر محصول در رنج‌های قیمتی پایین در بازار خودرو مواجه باشیم. به همین دلیل است که در کل سیاست‌های قیمتی یعنی نوع قیمت‌گذاری و سیاست‌هایی مانند استاندارد و ایمنی باید نگاهی همه‌جانبه لحاظ شود. به‌صراحت می‌توان گفت اگر سازمان استاندارد فارغ از توجه به مسئله واردات و تولید، صرفا بر موردی خاص و شورای رقابت فارغ از همه مسائل، روی قیمتی پافشاری کند در نهایت بخش‌هایی که آسیب می‌بینند بازار، مردم به‌عنوان مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان هستند.

با تصمیمات واگرا به جایی نمی‌رسیم

بیگی در ادامه افزود: از دولت انتظار می‌رود بتواند همه نهادهای تصمیم‌گیر در حوزه خودرو را کنار هم بنشاند و با یک تصمیم جامع با مسئله خودرو مواجه شود؛ نه اینکه سازمان‌ها و گروه‌های مختلف به‌صورت بخشی برای این صنعت تصمیم بگیرند که در این صورت نمی‌توان هیچ آینده خاصی از بابت این تصمیمات واگرا و جداجدا برای صنعت خودرو متصور بود.

این کارشناس صنعت خودرو در پایان درباره تاثیر خبر توقف تولید ۲۰۶ در سال جاری گفت: خبر توقف تولید ۲۰۶ در سال جاری حتما به‌شکل کوتاه‌مدت و موضعی بر بازار تاثیرگذار است؛ همان‌طور که در زمان توقف تولید پراید، پیکان و... شاهد تغییراتی در بازار بوده‌ایم.

 این خودروها که از خط تولید جدا می‌شوند، قدری افزایش نرخ پیدا خواهند کرد و چون در بازار به‌طور معمول جایگزینی هم ندارند خودروهای در رنج قیمتی پایین‌تر از این خودروها هم به‌مرور با افزایش نرخ مواجه می‌شوند، چون تقاضا برای این خودروها، به‌مرور به سمت خودروهای با نرخ پایین‌تر می‌رود.

سخن پایانی

در یک دهه گذشته، محصولات متعددی در خطوط تولید خودروسازان حضور داشتند که به‌ بهانه‌های گوناگونی مانند ارتقای استانداردهای مرتبط با بحث آلایندگی و همچنین ارتقای استانداردهای ایمنی، اعمال تحریم‌های صنعت خودرو، اتمام قراردادهای مشارکت میان خودروسازان داخلی با شرکای خارجی، ممکن نبودن تامین قطعه علیرغم میل باطنی مدیران خودروساز از خطوط تولید این شرکت‌ها خارج شده‌اند. در این میان، بیشتر خودروهای داخلی مشکلات استانداردی داشتند، حال آنکه محصولات مونتاژی به‌واسطه قطع مشارکت‌ها و تحریم از خطوط تولیدی خودروسازان کشورمان خارج شدند. به هر حال، تحت عناوین گوناگون شاهد توقف تولید برخی خودروها که اغلب هم جزو پرتیراژها و ارزان‌قیمت‌ها به‌شمار می‌روند، هستیم و چاره‌ای جز اقدام برای بروزرسانی صنعت خودرو نداریم. در این میان، موضوع مهم این است که با توقف تولید یک خودرو، خودرو جایگزین آن، با تغییر پلتفرم ارائه شود و این تغییرات واقعی باشد تا در بلندمدت بتواند منجر به توسعه صنعت خودرو کشور شود.