سیستم‌هایی که همه چیز را رصد می‌کند

سیستم‌های بدون سرنشین شامل هر نوع پلتفرم و وسیله نقلیه بدون خلبان و هدایتگر ازجمله قایق، زیردریایی و هواپیما می‌شوند.

گسترش نیوز: انواع مختلفی از سیستم‌های بدون سرنشین وجود دارند که عبارت‌اند از وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین، وسایل نقلیه زمینی بدون سرنشین و وسایل نقلیه دریایی بدون سرنشین که خود شامل وسایل نقلیه سطح آب بدون سرنشین و وسایل نقلیه زیرآب بدون سرنشین است. درباره کاربرد این سیستم‌ها و تاریخچه آنها گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم با پروین سجودی، محقق و کارشناس سیستم‌های بدون سرنشین در پژوهشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات. بخش نخست این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

سیستم‌های بدون سرنشین در بخش‌های مختلف ازجمله سنجش‌از دور اتمسفر، کمک به آتش‌نشان‌ها و نظارت بر آتش‌سوزی جنگل‌ها، نظارت کشاورزی محصولات، خاک و دام، سم‌پاشی محصولات، مطالعات حیات‌وحش، نظارت بر خط نیرو و خط لوله، حمل‌ونقل بار، مانیتورینگ مرزها برای تشخیص قاچاق، تشخیص مین در خشکی و آب، بازسازی زیرساخت‌ها (به‌عنوان‌مثال بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ)، مقابله با بحران و مدیریت آن، پشتیبانیِ مانیتورینگ وضعیت هواشناسی و اقیانوسی و عملیات جست‌وجو و نجات مورداستفاده قرار می‌گیرند.

هواپیمای بدون سرنشین بخشی از یک سیستم هوایی بدون سرنشین (UAS) است. سیستم‌های هوایی بدون سرنشین شامل هواپیمای بدون سرنشین، کنترل‌کننده یا ایستگاه زمینی و یک لینک ارتباطی بین این دو است.

در ابتدا هواپیماهای بدون سرنشین برای مأموریت‌های خسته‌کننده، تکراری و یا خطرناک و عمدتاً برای کاربردهای نظامی مورداستفاده قرار می‌گرفتند، استفاده از آنها به‌سرعت در حال گسترش به کاربردهای تجاری، علمی، تفریحی، کشاورزی و دیگر کاربردهایی نظیر نظارت (surveillance)، تحویل کالا، عکاسی هوایی، مدیریت بحران و کنترل قاچاق است. این هواپیماهای بدون سرنشین در ارتفاع پایین‌تر از هواپیماهای با سرنشین و پایین‌تر از ارتفاع ۳ کیلومتر پرواز می‌کنند.

تاریخچه وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین

پس از جنگ جهانی دوم، کارشناسان امور نظامی نگاه ویژه‌ای بر تسلیحات و جنگ‌افزارهایی داشتند که با استفاده از کمترین نیروی انسانی (جهت کاهش تلفات جانی) عمل می‌کردند. از طرف دیگر یکی از مشکلات استفاده از نیروی انسانی مانند خلبانان، اطلاعاتی بود که آنها داشتند و اگر اسیر می‌شدند دشمن شروع به تخلیه اطلاعات نظامی آنها می‌کرد.

یکی از راه‌های فرار از چنین مشکلاتی ساخت هواپیماهای بدون سرنشین بود و کشورهای مقتدر صنعت هوافضا با صرف بودجه‌های هنگفت تحقیقاتی، شروع به ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین کردند.

مسائل مختلفی در طراحی و ساخت یک هواپیمای بدون سرنشین وجود دارد ازجمله پایداری پروازی، مخفی بودن از دید دشمن، داشتن یک ارتباط امن مخابراتی با ایستگاه زمینی مربوطه، مصرف توان کم برای مداومت در پرواز و... که همه این الزامات، طراحی و ساخت آنها را بسیار پیچیده نموده است.

ایجاد شرایط پایداری پروازی برای پرنده‌ای که به دور از ارتباط مستقیم نیروی انسانی عمل می‌کند، احتیاج به حسگرهای ارتباطی قوی و عملگرهای دقیق دارد. به‌عنوان‌مثال اگر یک هواپیمای بدون سرنشین در زمان پرواز با یک جبهه‌ هوای نامناسب برخورد کند، باید وضعیتش را سریع به مراکز زمینی یا هوایی مخابره کند و بلافاصله فرمان‌های تصحیح و پایداری را برای تعادلش بگیرد. البته بسیاری از این مسائل در یک هواپیمای بدون سرنشین به‌صورت هوشمند انجام می‌شود.

از سال۲۰۰۰ میلادی تاکنون طرح‌های بسیار شگفت‌آوری از هواپیماهای بدون سرنشین ارائه‌شده که در میان آنها چندین هواپیمای جنگنده بدون سرنشین نیز وجود داشته و حتی به مرحله عملیاتی رسیده است مانند X-۴۶ ملقب به پگاسوس.

پس از آن تمامی کشورهای دنیا به ضرورت ساخت و پیشرفت در این فناوری پرسود پی بردند و با صرف بودجه‌های کلان شروع به تحقیقات و ساخت انواع گوناگون هواپیماهای بدون سرنشین کردند. از کشورهایی که در زمین ساخت هواپیماهای بدون سرنشین تاکنون فعالیت‌های بسیاری کرده‌اند می‌توان به امریکا، روسیه، انگلستان، فرانسه، آلمان و از همه مهم‌تر رژیم اشغالگر قدس اشاره کرد.

بیشترین سرمایه‌گذاری در جهان در زمینه ساخت و تجهیز هواپیمای بدون سرنشین را وزارت دفاع ایالات‌متحده امریکا انجام داده است. درواقع از اوایل دهه ۱۹۹۰ استفاده از هواپیمای بدون سرنشین در ایالات‌متحده آغاز شد و استفاده از آن توسط نیروهای نظامی و دولتی به‌سرعت توسعه پیدا کرد. به‌طوری‌که بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۵ حدود ۳ میلیارد دلار برای طراحی، ساخت و تجهیز این هواپیماها هزینه کرده ‌است. حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ باعث شد تا دولت امریکا بودجه بیشتری را به این سیستم¬ها اختصاص دهد.