گفت‌وگوی گسترش‌نیوز با مدیر امور پژوهشی پژوهشکده فناوری اطلاعات جهاد دانشگاهی؛
چرا ایرانی‌ها به بیت‌کوین اعتماد کردند؟
صنعت ماینینگ پدیده‌ای نوظهور در کشور ماست که به دلایل شرایط خاص کشور، توجه زیادی به این صنعت جلب شده است. اقبال مردم و کسب‌وکار بخش خصوصی به ماینینگ به‌سرعت در حال افزایش است و حرکت هیجانی برای حضور در این صنعت و کسب درامدهای نامتعارف از آن مشاهده می‌شود.
گسترش‌نیوز: برای یافتن دلیل رونق صنعت ماینینگ در ایران، علت هیجان بخش خصوصی برای حضور در این صنعت و آشنایی با فرصت‌ها و تهدیدهای ماینینگ با محمد وحیدی، مدیر امور پژوهشی پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی گفت‌وگو کردیم. این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید؛
چرا این صنعت در کشور ما رونق یافته است؟
نخستین علت آن وجود منابع انرژی در کشور است. به دلیل موقعیت جغرافیایی، منابع انرژی متعددی در کشور وجود دارد. مهم‌ترین ویژگی صنعت ماینینگ، مصرف بالای انرژی آن است و بدیهی است کشورهایی که از منابع انرژی فراوانی برخوردار باشند، از فرصت گران‌بهایی برای حضور در این صنعت و بهره‌مندی از مزایای اقتصادی آن برخوردار خواهد بود. کشور ما نیز باوجود منابع گازی که در نیروگاه‌های گازی می‌تواند تبدیل به انرژی برق شود و همچنین منابع تولید برق متعدد دیگر ازجمله آبی و بادی و خورشیدی، از امتیاز ویژه برای گسترش صنعت ماینینگ برخوردار است. به همین دلیل است که در اخبار شنیده می‌شود برخی نیروگاه‌های تولید برق در کشور، مازاد تولید خود را به این صنعت اختصاص می‌دهند. اگرچه درحال‌حاضر به دلیل عدم وجود نظام‌مندی صنعت ماینینگ در کشور، آشفتگی‌هایی در حوزه برق‌های نیروگاهی مشاهده می‌شود. مثلاً در صحبت‌های مسئولان شنیده می‌شود برخی نیروگاه‌ها ظرفیت خود را در اختیار ماینرهای چینی قرار می‌دهند که هیچ توجیه اقتصادی برای کشور ندارد و یا اینکه به دلیل عدم وجود تعرفه مشخص در نیروگاه‌ها برای به‌کارگیری برق مازاد در صنعت ماینینگ، برخی فرصت‌ها از بخش خصوصی کشور سلب می‌شود.
دومین دلیل جذابیت صنعت ماینینگ هزینه‌های ریالی درازای درامد دلاری است؛ با توجه اینکه ارزش پول ملی در طی سالیان اخیر کاهش‌یافته است، که درمجموع برای کشور اتفاق ناگواری است اما به‌هرحال این حقیقت وجود دارد، ارزش ریال در مقابل دلار روندی کاهشی دارد. درامد اکتسابی از صنعت ماینینگ دلاری است زیرا بیت کوین‌های استخراج‌شده در این صنعت با ارزش دلار در بازار عرضه می‌شوند. این در حالی است که به‌جز تأمین دستگاه ماینر، سایر هزینه‌ها در صنعت ماینینگ از راه‌اندازی تا نگهداری و پشتیبانی، هزینه‌های مصرفی مانند برق و انرژی و قطعاتی و... ریالی هستند. به‌طور مشخص تفاوت ارزش ریال با دلار، سودآوری صنعت ماینینگ را بسیار وسوسه‌انگیز کرده است. به‌عنوان یک مثال ساده اگر یک نفر در ایران و یک نفر در اروپا بخواهند مثلاً با ظرفیت ۱۰۰۰ دستگاه ماینر وارد صنعت ماینینگ شود، هزینه خرید تجهیزات ( از دید دلاری ) برای هر دو نفر تقریباً یکسان است و درامد ناخالص حاصل از ماینینگ برای هر دو نفر نیز یکسان است ( از دید دلاری). بنابراین در درامد خالص تفاوت بسیار زیادی بین این دو نفر وجود خواهد داشت. اول در هزینه برق مصرفی که در کشور ما بسیار ارزان است. دوم در هزینه نیروهای انسانی که برای راه‌اندازی، نگهداری، پشتیبانی و نگهبانی فارم استفاده می‌شود. پرداخت حقوق در کشور ما به‌صورت ریالی خواهد بود که در مقایسه با پرداخت‌های حقوق دلاری در اروپا بسیار کمتر است. به‌این‌ترتیب درامد خالص ماینر ایرانی به‌مراتب بیشتر از یک ماینر اروپایی خواهد بود. از سوی دیگر بسیاری از کشورهای جهان از داشتن منابع انرژی مازاد محروم هستند و برای همین نمی‌توانند وارد صنعت ماینینگ شوند. به همین دلیل است که صنعت ماینینگ در برخی کشورهای معدود توسعه می‌یابد و با توجه به منافع کلان این صنعت برای اقتصاد کشور، فضای پیش روی این صنعت برای کشور فرصت تلقی می‌شود. البته تأکید می‌شود نیاز است حاکمیت در این حوزه ورود کرده و با قانون‌مند کردن این صنعت، تهدیدهای احتمالی این حوزه را مرتفع نماید. تهدیدهایی مانند خلل در الگوی مصرفی برق کشور به دلیل هجوم هیجانی، به‌کارگیری غیر مشروع برق‌های آموزشی و کشاورزی در این صنعت، جذب غیرمتعارف سرمایه‌های نقدی کشور در این صنعت، تعطیلی کسب‌وکارهای تولیدی خرده‌پا و هجوم به صنعت ماینینگ و....
سومین دلیل اقبال عمومی در ایران به ماینینگ را می‌توان کاهش ارزش ریال در مقابل ارزهای خارجی مثل دلار دانست. این دلیل را با ناخرسندی و تأسف مطرح می‌کنم. با توجه به تاریخ اقتصاد کشور در طی چند ده اخیر و با توجه به مشکلات متعددی که در حوزه سیاسی کشور مشاهده می‌شود، در دوره‌های زمانی زیادی کاهش ارزش ریال رخ‌داده و با عرض تأسف، احتمال رخداد آن در آینده وجود دارد که البته امیدواریم هیچ زمان این اتفاق نیفتد.درمجموع از دید تحلیل کسب‌وکاری و ارزیابی صنعت، کاهش ارزش ریال خود عامل تحریک‌کننده‌ای برای رشد صنعتی است که درآمد آن دلاری است. دلیل آن‌هم مشخص است و پیش‌تر عنوان شد؛ هزینه‌هایی چون تعرفه برق و اینترنت، هزینه‌های اجاره مکان، حقوق کارکنان و... در کشور به‌صورت ریالی هستند. در صورت کاهش ارزش ریال در برابر دلار، میزان افزایش این هزینه‌ها در مقایسه با درامد صنعت ماینینگ ( درامد دلاری تبدیل شود به ریال ) بسیار ناچیز است. درواقع کاهش ارزش ریال، منجر به درامد نامتعارف در صنعت ماینینگ می‌شود. این درامد بسیار نامتعارف تهدیدی برای اقتصاد کشور است زیرا سبب می‌شود کسب‌وکارهای خرده‌پا تعطیل‌شده و همگی به این صنعت روی‌آورند. امیدواریم حاکمیت با استفاده از ابزارهایی چون مالیات، مانع ایجاد سود نامتعارف در صنعت ماینینگ شود. درواقع باید فضای حاکم بر صنعت ماینینگ برد- برد باشد. صنعت ماینینگ برای اقتصاد ملی کشور منافع متعددی دارد ازاین‌روی با توجه به اینکه در کشور ظرفیت‌های لازم وجود دارد، این صنعت باید رشد یابد و از سوی دیگر بخش خصوصی برای ورود به این صنعت باید انگیزه داشته و بتواند سود معقولی از حضور در این صنعت کسب کند. حاکمیت باید مدلی نظام‌مند در این صنعت باهدف برد - برد حاکمیت و بخش خصوصی تدوین نماید.
دلیل دیگری که به نظر من باعث جذابیت این صنعت شده کانال صعودی بیت‌کوین است؛ بیت کوین، شاه رمزارز است و به دلیل ارزش آن در تجارت، ماینرها عمدتاً به این رمزارز ورود می‌کنند و البته به نظر هم می‌رسد ارزش سایر رمزارزها از ارزش بیت کوین تبعیت می‌کند. از سال ۲۰۰۹ که این رمزارز در جهان مطرح‌شده است فراز و نشیب‌های زیادی در ارزش آن به وجود آمده است که دلایل آن نیاز به بررسی‌های جداگانه‌ای دارد.
طبق تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها ( چه از جنس تحلیل بنیادی و چه از جنس تکنیکالی ) به نظر می‌رسد بیت کوین در طی سالیان آتی در یک کانال صعودی قوی قرارگرفته است و ارزش آن در روندی صعودی با دلار، افزایش خواهد یافت. این بدین معناست که به ازای هزینه‌های ثابت، درامد اکتسابی این صنعت احتمالاً رشد زیادی خواهد داشت. فرض شود درحال‌حاضر فارمی مشغول فعالیت باشد. هزینه سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی آن انجام‌شده است و هزینه‌های نگهداری و پشتیبانی نیز ثابت و معین است. هر فراز و نشیب در نرخ بیت کوین، منجر به افزایش یا کاهش سود فارم خواهد شد. حال که پیش‌بینی‌ها از صعود ارزش بیت کوین خبر می‌دهند، بدیهی است که سود فارم نیز به‌اندازه رشد نرخ بیت کوین، افزایش یابد. این افزایش، خارج از پیش‌بینی و تحلیل کسب‌وکار بوده است و در حساب‌وکتاب اولیه دیده نمی‌شود. البته باید توجه کرد که تهدید کاهش نرخ بیت کوین نیز وجود دارد. ممکن است به دلایل متعدد سیاسی و اقتصادی در جهان، ارزش بیت کوین دچار یک نزول شدید شود و آن سودی که در ابتدای راه‌اندازی فارم مدنظر بوده است، حاصل نشود. البته طی دو سه سال آینده به نظر می‌رسد به دلیل کانال صعودی که بیت کوین در آن قرارگرفته است، نوسانات بیت کوین وجود داشته باشد ولی نزول شدیدی برای آن پیش‌بینی نمی‌شود. ازجمله دلایلی که برخی معتقدند منجر به صعودی بودن کانال بیت کوین می‌شود، کاهش پاداش آن در آوریل سال ۲۰۲۰ خواهد بود. نصف شدن پاداش بیت کوین سبب کاهش عرضه بیت کوین می‌شود. تأکید می‌شود عرضه جدید بیت کوین با اخذ پاداش آن توسط ماینرهاست.
به پاداش بیت‌کوین اشاره کردید، منظور از پاداش بیت‌کوین و نصف شدن آن چیست؟
یعنی کسانی که در صنعت ماینینگ فعالیت می‌کنند، به ازای خدمات پردازشی که انجام می‌دهند، پاداش به‌صورت اعتبار بیت کوین دریافت می‌کنند و با ارائه آن در صرافی‌ها و مارکت‌ها پاداش خود را به شبکه تزریق کرده و عرضه جدید بیت کوین را فراهم می‌سازند. یکی از دلایل تغییر ارزش بین کوین، بحث عرضه و تقاضاست. اگر تعادل عرضه و تقاضا به هم ریزد شاهد افزایش و یا کاهش ارزش بیت کوین خواهیم بود. نصف شدن پاداش ماینرها، به‌طور بدیهی منجر به کاهش عرضه خواهد شد که طی چند ماه بعد از آوریل سال ۲۰۲۰ در بازار ملموس خواهد شد. ازاین‌روی پیش‌بینی می‌شود از آن تاریخ به بعد، شاهد افزایش نرخ بیت کوین باشیم. لازم به ذکر است با مرور بر تاریخچه نرخ بیت کوین، این افزایش در سالیانی که پاداش بیت کوین نصف شده است، مشاهده می‌شود. البته این صرفاً یک استدلال از جنس تحلیل بنیادی است و ممکن است در واقعیت به وقوع نپیوندد. اما جالب است بدانیم برخی وقت‌ها بدون دلیل خاصی افزایش نامتعارفی در نرخ بیت کوین به وجود می‌آید. به‌عنوان‌مثال از اسفند سال ۱۳۹۷ تا تیرماه سال ۱۳۹۸ یعنی درزمانی حدود ۴ ماه، رشد ۳ برابری نرخ بیت کوین رخ داد که به نظر می‌رسد عوامل بنیادی مشخصی در این افزایش ارزش، مطرح نبوده‌اند. البته در این همین مدت‌زمان ۴ ماه، نوسانات زیادی نیز رخ‌داده است به‌گونه‌ای که در انتهای تیرماه کاهش ۱۰ الی ۲۰ درصدی نرخ بیت کوین رخ‌داده است.
نهایتاً دلیل رونق صنعت ماینینگ را می‌توان ارزانی تعرفه برق در ایران دانست. با توجه به سیاست‌های حاکم بر کشور، برق مصرفی کشور با تعرفه بسیار ارزانی تولید و ارائه می‌شود که این ارزانی، هزینه‌های صنعت ماینینگ در کشور را به‌طور فزاینده‌ای کاهش داده و به‌تبع آن، سود این صنعت در کشور بسیار بالا می‌رود. تعرفه برق در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان، رقم پایینی محسوب می‌شود به‌گونه‌ای که طبق شنیده‌ها، ماینرهای چینی نیز ایران را به‌عنوان نقطه هدف صنعت ماینینگ انتخاب می‌کنند که البته این اتفاق بسیار نامطلوبی برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود. اگر قرار است منابع انرژی کشور در صنعت ماینینگ استفاده شود، چرا توسط چینی‌ها بهره‌برداری شود و چرا حاکمیت با نظام‌مند کردن این صنعت، بخش خصوصی ایرانی را حمایت نکند؟
همین‌جا سؤالی پیش می‌آید؛ می‌دانیم ارزانی برق در ایران به دلیل یارانه‌هایی است که از سوی دولت پرداخت می‌شود، به نظر شما با توجه به اینکه این برق ارزان متعلق به همه مردم است و سود ارزانی آن‌هم باید نصیب همه شود چگونه می‌توان همه مردم را در سودی که از صنعت ماینینگ به‌دست می‌آید شریک کرد؟
بله، کاملاً درست است. ارزانی برق در ایران برای صنعت ماینینگ بسیار مؤثر است و این ارزانی به خاطر یارانه‌هایی است که دولت برای تولید برق پرداخت می‌کند، از طرفی هم منابع انرژی کشور مثل گاز، متعلق به تمام مردم کشور است و هر منفعتی از آن باید برای کل کشور لحاظ شود؛ بنابراین یا باید منابع انرژی در صنعت ماینینگ به نرخ واقعی ارائه شوند یا اینکه سهم بیت‌المال از تخصیص انرژی به صنعت ماینینگ با اخذ مالیات محاسبه شود. طبق اخبار شنیده‌شده برآورد می‌شود حدود ۷۰۰ مگاوات برق کشور در صنعت ماینینگ بکار گرفته‌شده است و این در حالی است که از این صنعت مالیاتی اخذ نمی‌شود و یارانه‌ای که در حامل‌های انرژی پرداخت می‌شود، در این صنعت به بیت‌المال بازگشت ندارد. این قابل‌درک است که به دلیل شرایط اقتصادی کشور و میزان تورم بالا، حاکمیت در برخی حوزه‌ها مانند حامل‌های انرژی یارانه پرداخت می‌کند و ازاین‌روی، افزایش تعرفه برق برای عموم کشور اتفاق مطلوبی نخواهد بود. برای همین حاکمیت یا باید با مالیات حق بیت‌المال را از صنعت ماینینگ کسب کند و یا اینکه تعرفه را به‌صورت خاص برای کسانی که وارد این صنعت می‌شوند، افزایش دهد.
در هر دو حالت ایجاد قانونمندی صنعت ماینیینگ در کشور الزامی است به‌گونه‌ای که برخی نهادها متولی اعطای مجوز شوند و برخی نهادها نیز نظارت لازم و برخوردهای قانونی با افراد غیرمجاز را به عمل‌آورند.
به نظر شما با قانون‌گذاری درباره صنعت ماینینگ در کشور با توجه به اینکه درحال‌حاضر ماینینگ‌های زیرزمینی و غیرقانونی در کشور بسیار رواج یافته تأثیر قابل‌توجهی در کاهش ماینینگ‌ها زیرزمینی خواهد داشت؟ چگونه می‌توان افرادی که با برق خانگی به این صنعت مشغول‌اند را شناسایی و با آنها مقابله کرد؟
البته فعالیت‌های زیرزمینی و خانگی در این صنعت اجتناب‌ناپذیر است و به‌خصوص کسانی که با برق خانگی وارد این صنعت می‌شوند، در کل کشور پراکنده‌اند و نظارت و مدیریت بر آنها مشکلات خود را خواهد داشت. امکان‌سنجی بکار گیری هوش مصنوعی در کشف این مبادی غیرمجاز در شبکه برق کشور، فعالیت پژوهشی مؤثری برای کشور خواهد بود که امید می‌رود وزارت نیرو بدان معطوف شود.
ارسال نظر