بلاکچین،ابزار قدرتمند انقلاب صنعتی چهارم، چیست؟

بلاکچین از حدود ۱۰ سال قبل با ظهور بیت‌کوین به جهان فناوری معرفی شد. اگرچه در تلقی‌های اشتباه اولیه (و گاهی درحال‌حاضر) بلاکچین و رمزارزها یکی دانسته شده است اما با گذشت زمان، این موضوع جا افتاد که رمزارزها صرفاً یکی از کاربردهای گسترده و متنوعی است که بر بستر فناوری بلاکچین قابل اجرا است. بلاکچین یکی از فناوری‌های نوینی است که در انقلاب صنعتی چهارم نقش مؤثری ایفا می‌کند؛ انقلابی که نظام تولید، مدیریت و حکمرانی را در هر صنعت و هر کشوری متحول می‌کند.

گسترش‌نیوز: فناوری بلاکچین، شبکه‌ای کاملاً خودکار و مستقل است که به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود امکان نفوذ به آن بسیار اندک است و امکان فعالیت‌های مخرب در آن حداقل است.

در سال‌های اخیر پیش‌بینی‌ها از توسعه کاربرد این فناوری حکایت دارد تا جایی که مجمع جهانی اقتصاد پیش‌بینی کرده تا سال ۲۰۲۵، ده درصد تولید ناخالص داخلی جهان بر روی فناوری بلاکچین ذخیره خواهد شد. اهمیت و گسترش استفاده از این فناوری انگیزه‌ای شد تا در گفت‌وگو با معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی با آن بیشتر آشنا شویم. بخش نخست مصاحبه گسترش‌نیوز با مسعود گرشاسبی را در ادامه می‌خوانید؛ در بخش دوم این مصاحبه، که در روزهای آتی منتشر خواهد شد، درباره مزایا، چالش‌های احتمالی و نحوه ایجاد شبکه بلاکچین صحبت خواهیم کرد.

لطفاً در ابتدا تعریف ساده و دقیقی از فناوری بلاکچین به ما ارائه دهید.

فناوری بلاکچین، معماری ویژه‌ای متشکل از ماژول‌های نرم‌افزاری متعددی است که امکان اجرای امن، تقریباً غیرقابل هک، شفاف و با حفظ حریم خصوصی هر تعداد برنامه کاربردی - در کنار هم - در فضای شبکه را فراهم می‌کند. در بلاکچین، پردازش اطلاعات لزوماً توسط یک نفر اجرا نمی‌شود بلکه در حالت کلی، تعداد زیادی پردازشگر می‌توانند با شکل دادن یک شبکه بلاکچینی، که از ماژول‌ها و اجزای معینی تشکیل شده است، وظیفه اجرای پردازش‌ها را بر عهده گیرند و با حصول به توافق جمعی، نتایج پردازش‌ها را با الگویی به نام زنجیره بلوکی ثبت و ضبط کنند.

در یک شبکه بلاکچینی این امکان وجود دارد که همه پردازشگرها یک پردازش معین را برای یک مشتری انجام دهند و با توافق اکثریتی، نتایج پردازش را در اختیار مشتری قرار دهند. به‌این‌ترتیب احتمال خرابکاری و دست‌کاری اطلاعات به حداقل خواهد رسید. زیرا پردازش به‌صورت کاملاً شفاف و به‌صورت گروهی انجام می‌شود. این اتفاقی است که در بیت‌کوین رخ می‌دهد. بیت‌کوین یک شبکه بلاکچینی تک منظوره است به این معنا که این شبکه بلاکچینی طراحی شده است تا صرفاً یک نرم‌افزار برای کاربردهای بانکی را ایجاد کند. میلیون‌ها نفر در جهان عضو شبکه بلاکچینی بیت‌کوین شده‌اند و هنگامی که یک نفر بخواهد تراکنش بیت‌کوینی انجام دهد، این میلیون‌ها نفر، پردازش بانکی بیت‌کوین را اجرا کرده و در نهایت در صورت اجماع و توافق جمعی ( همه توافق کنند که تراکنش مورد درخواست صحیح است )، تراکنش در دیتابیس‌ها ثبت می‌شود.

درواقع شبکه بیت‌کوین، تحقق کاملی از یک شبکه بلاکچینی با حداکثر ویژگی‌های قابل تصور در فناوری بلاکچین است.

چرا این فناوری اهمیت زیادی پیدا کرده؟ مهم‌ترین تفاوتی که این فناوری با فناوری‌های پیش از خود دارد چیست؟

بلاکچین، پلتفرمی برای تولید برنامه‌های کاربردی متنوع بر روی یک سکوی توسعه نرم‌افزاری با ویژگی‌های قدرتمندی مانند شفافیت، اعتماد به نتایج، توسعه‌پذیری بالا، امنیت و... است. منظور از سکوی توسعه نرم‌افزار به‌صورت خلاصه و ساده، مجموعه‌ای از امکانات نرم‌افزاری آماده برای پیاده‌سازی، تولید و اجرای سریع یک نرم‌افزار است به‌گونه‌ای که سرویس‌دهندگان تنها به کد برنامه کسب‌وکار خود می‌اندیشند و نگران لایه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم برای ارائه نرم‌افزار در اینترنت نیستند. هدف از بلاکچین، ایجاد یک سکوی توسعه نرم‌افزاری برای پیاده‌سازی برنامه‌های کاربردی است به‌گونه‌ای که پردازش‌ها توسط تعداد زیادی پردازشگر عمومی و بدون نیاز به مجوز ( مثل بیت‌کوین ) یا مجوزدار ( یک کاربرد خاص سازمانی مثل پایگاه صدور مدارک تحصیلی) در یک نظام هماهنگ اجرا می‌شود. در واقع این نظام یعنی همان شبکه بلاکچین از مجموعه‌ای از ایده‌های هوشمندانه برای ایجاد یک سکوی نرم‌افزاری مطمئن تشکیل شده است.

این فناوری با ساختار ویژه خود در حذف تمرکز و توزیع پردازش‌ها، به نحوه پیاده‌سازی خدمات در فضای مجازی شکلی جدید داده است. درک ما از سرویس و خدمات در فضای مجازی معمولاً به برنامه‌هایی مثل گوگل و شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام معطوف است. تصور ما این است که کسی یا کسانی برنامه‌ای را ایجاد کرده‌اند، آن را در سرور یا سرورهایی بر روی بستر اینترنت اجرا کرده و مشتریانی که از خدمات استفاده می‌کنند، با اتصال به آن سرورها، نیاز خود را برآورده می‌سازند. این تصور صحیح است و درک فعلی از فضای مجازی و کسانی که در اینترنت سرویس ارائه می‌کنند، به همین شکل است.

پردازش و اطلاعات در یک برنامه خاص - مثلاً در برنامه موتور جست‌وجوی گوگل - در اختیار سازندگان آن است و ما آگاهی خاصی از پردازش‌ها و اتفاقات در پس آن نداریم. ما به برنامه گوگل و پردازش‌های آن اعتماد می‌کنیم و اطلاعات خود را در اختیار آن قرار می‌دهیم و از اطلاعاتی که گوگل در اختیار ما قرار می‌دهد، بهره می‌بریم. تقریباً تمام برنامه‌هایی که در اینترنت مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، همین ویژگی را در ذات خود دارند. هر برنامه‌ای مانند گوگل و اینستاگرام و... یک مالک دارد که پردازش‌ها در اختیار اوست و ما ناچار هستیم به او اعتماد کنیم.

پس می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که در ساختار امروزی فضای مجازی مالکیت پردازش‌ها و اطلاعات متمرکز است و آنچه در پس خدماتی مانند موتور جست‌وجوی گوگل و شبکه اجتماعی اینستاگرام صورت می‌گیرد قابل رصد نیست و ما محکوم به اعتماد هستیم؛ بنابراین در فضای مجازی امروزی، شفافیت در پردازش‌ها وجود ندارد.

فناوری بلاکچین، به دنبال حذف تمرکز مالکیت پردازش هاست. در بلاکچین پردازش‌ها به‌صورت غیرمتمرکز، توسط افراد مختلف و با همکاری جمعی صورت می‌پذیرد و ملموس‌ترین دستاورد این فناوری، شفافیت در پردازش‌ها است.