سرانجام شهر فرودگاهی تهران چه شد؟

فرودگاه بین المللی امام خمینی در ۳۰ کیلومتری تهران و توسط  شهر فرودگاهی امام خمینی اداره می شود. در خصوص اجرای پروژه ها،سرمایه گذاری ها و چشم انداز بلند مدت و کوتاه مدت شهر فرودگاهی امام خمینی با محسن رسولیان، سرپرست معاونت امور اقتصادی و سرمایه گذاری شهر فرودگاهی امام خمینی در قالب پرسش و پاسخ گفتگو کردیم.

اجرای پروژه ها و طرح ها در شهر فرودگاهی امام خمینی در حال حاضر در چه وضعیتی است؟

ایجاد و توسعه زیرساخت های حمل و نقل، لجستیک، انتقال بار و مسافر و توسعه تجارت خارجی یکی از مهمترین ابزارهای اقتصادی کشورها برای حرکت در مدار توسعه است. فرودگاه های بین المللی به واسطه ارتباط مستمر با اقتصاد بین الملل و جریان همیشگی بار و مسافر نقشی انکار ناشدنی در توسعه اقتصادی کشورها دارند و از این رو توسعه فرودگاه به عنوان یکی از ویترین های اقتصاد کشور جز اولویت های تمامی دولتها است.

در خصوص شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) توجه به این نکته مهم ضروری است که این شرکت دولتی جزو معدود مجموعه هایی است که از یک برنامه و طرح جامع مصوب تبعیت می کند و این طرح نیز با بررسی کامل ظرفیت ها و پتانسیل های بالقوه و بالفعل این منطقه استراتژیک توسط مشاور بین المللی تهیه شده و به تصویب مجمع عمومی شرکت به عنوان بالاترین مقام سیاستگذاری در این خصوص رسیده است.

از این رو پروژه ها و طرح های شهر فرودگاهی منبعث از یک برنامه بلند مدت ۶۰ و ۳۰ ساله و یک برش برنامه ای ۵ ساله است که نقشه راه توسعه شهر فرودگاهی را برای دستیابی به جایگاه شایسته حمل بار و مسافر و ایفای نقش منطقه ای و بین المللی خود ترسیم می کند.

بنابراین با توجه به طرح جامع مصوب و برنامه ۵ ساله تدوین شده در این خصوص، شرکت شهر فرودگاهی در دو سال گذشته نسبت به شناسایی ظرفیت های سرمایه گذاری در این مجموعه اقدام و با ارائه این ظرفیت ها به فعاالن حوزه هوانوردی و اقتصادی نسبت به شناسایی سرمایه گذاران و برگزاری نشست های تخصصی رقابتی در این خصوص اقدام نمود.

نکته قابل تامل این است که در یکی از بدترین شرایط کشور از نظر اقتصادی با توجه به تشدید تحریم های ظالمانه کشورهای غربی، بروز پدیده شرایط مشترک کرونا و تاثیر مستقیم آن بر صنعت هوانوردی در سطح بین المللی مسیر توسعه و سرمایه گذاری در شهر فرودگاهی نه تنها متوقف نشده است بلکه با رشدی قابل توجه نسبت به سالهای قبل نیز مواجه بوده است.

نکته قابل تامل این است که تنها در همین ماه های اخیر حداقل ۸ قرارداد سرمایه گذاری در شهر فرودگاهی به امضا رسیده است که ۲ پروژه در حوزه ایجاد مراکز ارائه خدمات ایرتاکسی، ۲ پروژه در حوزه ایجاد مراکز ارائه خدمات مهندسی و تعمیر و نگهداری هواپیما، یک پروژه در حوزه ایجاد پایانه بار هوایی، یک پروژه در ایجاد کترینگ هوایی، یک پروژه در ۲ حوزه تبلیغات و یک پروژه سرمایه گذاری نیز در حوزه توسعه کمربند سبز هواپیمایی بوده است.

شرایط انعقاد قراردادهای مربوط به پروژه های سرمایه گذاری در فرودگاه در دو سال گذشته (۹۸-۱۴۰۰) باتوجه به فاصله زمانی طولانی نسبت به آخرین پروژه های کالن سرمایه گذاری که در سال ۸۸ منعقد شده اند نه تنها رو به رشد بوده بلکه با جهش قابل توجه مواجه بود ه است.

چرا طرح های سرمایه گذاری در فرودگاه امام کامل نشدند؟

با توجه به انعقاد قراردادهای متعدد سرمایه گذاری جدید در شهر فرودگاهی در دو سال گذشته طرح های سرمایه گذاری تکمیل کننده زنجیره ارائه خدمات هوایی در شهر فرودگاهی در حال تکمیل و توسعه است. اما نکته ای که باید به درستی به آن توجه و بر آن تمرکز کنیم استفاده از تمامی ظرفیت های قانونی و مقرراتی شهر فرودگاهی است. پروژهای پیش گفته عمدتا در منطقه هوانوردی و در بستر قانونی الیحه واگذاری اماکن فرودگاهی مصوب سال ۱۳۵۸ بوده اند و این در حالی است که اصلی ترین حوزه و محور توسعه شهر فرودگاهی استفاده از بستر قانونی منطقه آزاد و ویژه اقتصادی است که قانونگذار به درستی و با شناخت دقیق از موقعیت خاص و منحصر به فرد شهر فرودگاهی دو پهنه ۱۵۰۰ و ۲۵۰۰ هکتاری را به دو منطقه آزاد و ویژه اقتصادی تخصیص داده است.

باید قبول کنیم که شهر فرودگاهی در حوزه سرمایه گذاری در پهنه منطقه آزاد نوپا محسوب می شود. این موضوع از این وجه قابل تامل است که پیوند فرودگاه با منطقه آزاد و ایجاد شهر فرودگاهی در ایران موضوعی است که برای اولین بار در کشور تجربه می شود و با توجه به تفاوت قوانین و مقررات در کشور ما نسبت به سایر اقتصادهای دنیا امکان پیاده سازی تمامی تجارب شهرهای فرودگاهی در ایران وجود ندارد و مبنای قانونگذار نیز ایجاد یک الگوی جدیددر توسعه حمل و نقل هوایی و لجستیک بوده است.

برای عملیاتی شدن این حوزه مهم و تاثیرگذار ۴ گام مهم در این دوسال اخیر برداشته شده است. اولین گام تصویب بستر قانونی حاکم بر منطقه آزاد به واسطه طرح و تصویب قوانین و مقررات مناطق آزاد کشور در پهنه منطقه آزاد شهر فرودگاهی بود که مصوبات موردنیاز در این حوزه از مجمع عمومی اخذ گردید، گام دوم استقرار گمرک جمهوری اسالمی ایران در مرز میان منطقه آزاد شهر فرودگاهی با سرزمین اصلی به عنوان مجری معافیت های گمرکی بوده است، گام سوم اخذ سهمیه برای استفاده ازتخفیف سود بازرگانی برای کاالهای وارداتی از منطقه آزاد شهر فرودگاهی در راستای واردات کاالهای مورنیاز بخش تولید و لجستیک بود و گام چهارم که به

تازگی محقق شد تصویب محدوده منطقه آزاد در هیات دولت بود که در حال حاضر با اخذ مصوبه هیات وزیران محدوده منطقه آزاد برای استفاده از معافیت های مالیاتی و گمرکی مشخص و عملیاتی شده است.

بنابراین در دو سال گذشته با تالش های بسیاری که در این حوزه سرمایه گذاری در منطقه آزاد شهر فرودگاهی انجام شده است، زمینه استفاده از معافیت ها ومزایای مناطق آزاد فراهم شده و با توجه به تقاضاهای فراوان سرمایه گذاران در این حوزه آخرین گام تهیه چهارچوب قراردادی برای استقرار سرمایه گذاران در پهنه منطقه آزاد است که تیم های اقتصادی و حقوقی شهر فرودگاهی در حال نهایی کردن آن هستندتا بتوان جهشی در انعقاد قراردادهای سرمایه گذاری با استفاده از ظرفیت قانونی منطقه آزاد ایجاد کرد.

اجرایی شدن پروژه های سرمایه گذاری چه تاثیری در رونق اقتصادی دارد؟

همانطور که اشاره شد، پروژه های سرمایه گذاری شهر فرودگاهی منبعث از طرح جامع بلندمدت مصوبی است که توسط مشاور بین المللی تهیه شده است. بی تردید یکی از اهدافی که در تدوین این پروژه ها مورد توجه قرار گرفته بود و هم اکنون نیز بر آن تاکید می شود، تکمیل زنجیره خدمات به مسافران و توسعه حمل و نقل بار هوایی و ترانزینی است.

شهر فرودگاهی شرکتی است که تمام هیات های اقتصادی، سیاسی، هنری، ورزشی، مذهبی و فرهنگی از نقاط و کشورهای مختلف جهان اولین گامهای خود در ایران را در این شرکت و فرودگاه می گذارند و در زمان بازگشت به کشورشان از داخل همین شرکت بدرقه می شوند. هیات های داخلی نیز در زمان عزیمت از کشور و همچنین بازگشت به خاک ایران اولین مقایسه مربوط به امکانات و ارائه خدمات را در ذهن خود ثبت می کنند. از این رو اجرایی شدن پروژه های سرمایه گذاری که نقشی در تکمیل ارائه خدما ت فرودگاهی دارند و یا مواردی که نقشی در تکمیل زنجیره لجستیک و حمل و نقل دارند به صورت مستقیم در توسعه و رونق اقتصادی و جذب مسافر وگردشگر موثر است.

در برنامه های توسعه ای شهر فرودگاهی ایجاد اماکنی مانند دهکده سلامت موجب توسعه صنعت توریست درمانی شده و با توسعه اماکن هتلینگ و استقرار دفاتر تجاری بین المللی و مراکز مالی و اداری خارجی گام‌های مهمی در زمینه جذب گردشگر ایجاد می شود. از این رو است که یکی از مهمترین اولویت های شهر فرودگاهی ایجاد ترمینال جدید مسافری است زیرا در شرایط فعلی ظرفیت های موجود پاسخگوی نیاز واقعی کشور نیست. ترمینال شماره ۱ با حدود ۵ میلیون مسافر در سال و ترمینال سالم با حدود ۴ میلیون مسافر ظرفیت فعلی را تشکیل می دهند و این در شرایطی است که کشور در سال ۹۷ حدود ۹ میلیون مسافر را تجربه کرده و مسلما تقاضای نهفته در سالهای آتی به مراتب بیشتر از این اعداد خوهد بود. ایجاد ترمینال جدید شهر فرودگاهی تنها در فاز اول حدود ۲۵ میلیون نفر مسافر ظرفیت دارد که از این رو نقشی بی نظیر در جذب گردشکر و توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت.

برای جذب سرمایه گذار خارجی آیا اقدامی انجام شده است؟

اصلی ترین اقدامات شهر فرودگاهی برای جذب سرمایه گذاران خارجی تهیه و ارائه فرصت های سرمایه گذاری در شهر فرودگاهی با زبان و ادبیات بین المللی است. استفاده از مشاور بین المللی در تهیه طرح جامع و احصای فرصت های سرمایه گذاری دریایی از اولویت ها و فرصت ها را پیش روی سرمایه گذاران داخلی و خارجی ایجاد کرده است.

البته باید توجه داشت که مقوله سرمایه گذاری خارجی بیشتر از این که تابع تصمیمات و اقدامات شرکت ها و مناطق و بخش های اقتصادی باشد، تابع سیاستهای کلان کشور در شرایط اقتصاد مقاومتی و حفظ عزت و اقتدار کشور در مقابل تحریم های کشورهای غربی است زیرا سرمایه گذاری خارجی یک فرایند دو طرفه و رقابتی در عرصه بین المللی است و مستلزم توافقات کشورها در سطح کالن در مقایسه با سایر رقبای منطقه ای است.

البته باید اشاره نمود که به واسطه بازار مهم ایران در مقایسه با کشورهای منطقه و همچنین ظرفیت های بکر و منحصر به فرد کشور در حوزه های مختلف، علی رغم تمامی فشارهای خارجی جلسات و نشست های تخصصی متعددی با برخی کشورهای شریک تجاری از جمله چین، روسیه و حتی برخی کشورهای اروپایی در سالهای گذشته انجام شده و شهر فرودگاهی همواره تعامل خود با کشورهای مختلف را برای انتقال دانش و توسعه همکاری های اقتصادی حفظ نموده است.

شرکت های دانش بنیان در جهت سرمایه گذاری ورود کرده اند؟

استفاده از شرکت های دانش بنیان یکی از اولویت های شهر فرودگاهی بوده است. از این رو در طرح جامع شهر فرودگاهی پهنه های مشخصی برای استقرار صنایع خالق و نوآورانه پیش بینی شده و یکی از سازمان هایی که همواره با شهر فرودگاهی در تعامل و همکاری بوده و موافقتنامه هایی نیز در این خصوص منعقد شده است، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بوده است.

برای عملیاتی نمودن این موضوع مهم فارغ از طرح های توسعه ای، شهر فرودگاهی یکی از اماکن موجود خود در کنار هتل های فرودگاهی را به منظور ایجاد مرکز شتاب دهنده صنایع خالق در اختیار یک مجموعه خصوصی دانش بنیان قرارداده است تا با استقرار فعالان این حوزه با برگزاری رویدادها، همایش‌ها؛ ایجاد مراکز آموزشی، بومی سازی، راهبری و مشاوره نسبت به توسعه و توانمندسازی صنایع خالق و نوآورانه در شهر فرودگاهی اقدام نمایند که اقدامات اجرایی استقرار این واحدها انجام شده و به زودی شاهد نتایج آن در عرصه ملی و منطقه ای خواهیم بود.

برای پیشرفت در طرح های ارائه شده در فرودگاه امام چه راهکارهایی پیشنهاد می دهید؟

راهکارهای هر مجموعه ای برای تسریع درفرایند توسعه معموال ناشی از آسیب شناسی نقصان ها و یا شناسایی فرصت های بالقوه است. مجموعه شهر فرودگاهی نیز با همین رویکرد به مطالعه و بررسی و آسیب شناسی پرداخته و راهکارهای ذیل را در دستور کار قرارداده است:

الف) استفاده از ظرفیت ابزارهای نوین مالی برای تامین زیرساخت‌های موردنیاز برای استقرار فعالان اقتصادی از تامین آب و برق و گاز و خطوط انرژی و ارتباطی تا شوارع و راههای دسترسی و بسترهای قانونی و مقرراتی که پروژهای مشخصی در این راستا تعریف و در حال پیگیری می باشد.

ب) استفاده از شرکت های مشاور معتبر برای تهیه مطالعات پایه و مطالعات مهندسی فرصت های اصلی سرمایه گذاری در شهر فرودگاهی برای سرعت بخشیدن به آهنگ توسعه شهر فرودگاهی که پیش نویس قراردادهایی در این زمینه منعقد و در حال نهایی شدن می باشد.

ج) استفاده از ابزارهای نوین مدیریتی و استقرار سامانه های سرمایه گذاری برای امکان رصد و پیگیری تقاضای سرمایه گذاری و مدیریت یکپارچه درخواستهای سرمایه گذاری در تمامی پهنه های شهر فرودگاهی با هدف رضایت مخاطبان و متقاضیان سرمایه گذاری و کاهش موانع نظام اداری و شفاف سازی و بهبود فرایندها

د) انعقاد قرارداد ایجاد ترمینال جدید فرودگاهی برای افزایش ظرفیت محدود مسافری و باری فعلی و حرکت در مسیر ایفای نقش بین المللی شهر فرودگاهی با توجه به نیاز بالفعل و بالقوه آتی

ه) تهیه پیش نویس و چهارچوب قراردادهای سرمایه گذاری در منطقه آزادشهر فرودگاهی با توجه به رفع موانع قبلی و اخذ مصوبات مورد نیاز از هیات وزیران در راستای پاسخ به تقاضاهای متعدد واصل شده در این حوزه و استفاده از مزایای قانون و معافیت‌های مالیاتی و گمرکی مناطق آزاد در راستای توسعه لجستیک و حمل و نقل و حمایت از تولید داخلی

و) اصلاح نظام قیمتی مربوط به عوارض بلیط مسافری و اخذ عوارض خروج با توجه به قوانین مناطق آزاد برای ایجاد درآمد پایدار جهت توسعه اقدامات ساختاری در شهر فرودگاهی و تدارک بستر الزم برای استقرار فعالان اقتصادی

ز) حل معضلات مربوط به توسعه بارهوایی از جمله متناسب سازی قیمت سوخت پروازهای کارگو در مقابل پروازهای مسافری برای ایجاد مزیت نسبی برای توسعه حمل و نقل بار هوایی و نقش ترانزیتی شهر فرودگاهی

موارد فوق تنها بخشی از برنامه های میان مدت شهر فرودگاهی است و برنامه های مدونی در شهر فرودگاهی برای حرکت در مسیر توسعه در دهه های پیش رو تدوین شده تا به صورت داینامیک و سیستماتیک بتواند نقش خود در توسعه اقتصادی کشور را ایفا نماید.

گزارش از سارا سمیع شمس