روش‌های تشخیص و درمان اوتیسم

اصطلاح "اختلالات طیف اتیسم"، یکی از اختلالات گروه اختلالات عصبی رشدی است که در آنها، رشد و تحول صحیح مغز یا دستگاه عصبی مرکزی مختل می‌شود. این اصطلاح به مشکلاتی در عملکرد مغز و دستگاه عصبی اشاره دارد که همزمان با رشد فرد، بر هیجان، توانایی یادگیری و حافظه او تاثیر منفی می‌‌گذارند.

خصوصیات اُتیسم

خصوصیات اصلی اختلالات طیف اتیسم با نشانه‌‌هایی در دو زمینه رفتاری مشخص شده‌اند که عبارتند از:

۱) نقص در ارتباط اجتماعی و ۲) رفتارها، علایق یا فعالیت‌‌های تکراری و محدود. اصطلاح "طیف" به این موضوع اشاره دارد که نشانه‌‌های این اختلال، بسته به شدت آنها، سطح رشدی و سن تقویمی، بسیار متغیر هستند.

 علائم اتیسم

 علایم این اختلال از ۱۸ ماهگی شروع شده و معمولا در ۲۴ ماهگی قابل تشخیص است. درحال‌حاضر جهت تشخیص اتیسم، هیچ آزمایش بیولوژیک وجود ندارد و آنهایی که طراحی شده‌اند، به رغم نتایج بسیار خوب (گاهی تا ۹۴ درصد دقت)، هنوز به طور بالینی به کار می‌روند بررسی‌‌های انجام شده احتمال وجود عاملی ژنتیکی که باعث ایجاد اختلال در سیستم عصبی-رشدی می‌شود را در بروز این اختلال موثر می‌‌دانند. هر چند عوامل دیگری نظیر اختلالات کروموزومی، عوامل بیوشیمیایی، عوامل جنینی، ناهنجاری‌‌های مغزی نیز مطرح هستند و نقش و شدت اثرآنها در بروز اختلال در دست بررسی و تحقیق است. این اختلال باعث می‌شود که مغز نتواند در زمینه ارتباطات اجتماعی و رفتارهای ارتباطی به درستی عمل کند. کودکان و بزرگسالان دارای اتیسم در زمینه ارتباط کلامی ‌‌و غیر کلامی، رفتارهای اجتماعی، فعالیت‌‌های سرگرم‌کننده و بازی، فعالیت‌‌های حسی، مسیر رشد و توانمندی‌‌های شناختی، عملکرد اجرایی و همدلی دارای مشکل بوده و یا با گروه سنی خود در زمینه عملکردهای ذکر شده متفاوت هستند. کودکان دارای اختلال، دارای نوعی ناهماهنگی حسی هستند که خود را در عملکردهای مختلفی مانند وضعیت راه رفتن و بوییدن، چشیدن و به دهان بردن و خوابیدن نشان می‌دهد. لذا به محرکات حسی معمول پاسخ‌‌های غیر طبیعی مثل پاسخ‌‌های اجتنابی و واکنش‌‌های بیش از حد و یا کمتر از حد نشان می‌دهند. اختلال و مشکلاتی در زمینة عواطف، مهارتهای حرکتی به خصوص حرکات ظریف دست‌‌ها، فعالیت‌‌های روزمره زندگی و بازی، یادگیری زبان و گفتار طبیعی، و مشکلاتی در زمینة تقلید از دیگران در این کودکان دیده می‌شود. لذا این اختلال سازگاری فرد را به شدت تحت تاثر خود قرار می‌دهد و باعث می‌شود که او نتواند از توانمندی‌‌های خود استفاده کند. این اختلال مهارت‌های کلامی ‌‌و غیر کلامی‌ ‌ارتباطی و تعامل اجتماعی را به‌طور معنی‌داری تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و علاوه بر تاثیر بر اغلب جنبه‌‌های رشدی و اجتماعی، اثر آن بر عملکردهای آموزشی شناختی کودک نیز مشاهده می‌شود. سایر ویژگی‌های همراه با اُتیسم عبارتند از وجود علایم و الگوهای رفتاری، حرکتی تکراری مقاومت در برابر تغییرات محیطی و یا تغییر در فعالیت‌‌های روزمره زندگی و واکنش‌‌های غیر طبیعی نسبت به تجارب حسی. مثلا حساسیت بیش از اندازه نسبت به صدا و یا لمس شدن و سایر محرک‌‌های حسی. پس می‌توان گفت که، این کودکان دارای طیف وسیعی از اختلالات روان‌شناختی و پزشکی هستند.

تشخیص و درمان اتیسم

 با این که اختلالات طیف اتیسم مادام‌العمر هستند، اما فرد مبتلا با آموزش‌‌های مستمر می‌تواند از زندگی طبیعی‌تری برخوردار شود. تحقیقات نشان داده است که تشخیص زودهنگام این اختلالات، در درمان و بهبود وضعیت کودکان مبتلا بسیار مؤثر است. هر چقدر زودتر بتوان این اختلالات را در یک کودک تشخیص داد، زودتر هم می‌شود از برنامه‌‌های درمانی برای کمک به این کودکان بهره برد و بعلاوه هر چه برنامه درمانی منظم‌تر و دارای ساختار دقیق‌تری باشد، می‌‌توان نتایج بهتری را به‌دست آورد. لذا تشخیص این اختلالات در سنین اولیه زندگی اهمیت دارد و مداخلات تاثیر بیشتری خواهند داشت. بایستی توجه داشت که شناخت اختلال هر چه باشد، آموزش و مداخله مناسب بر اساس توانایی‌‌ها و نیازهای کودک می‌‌تواند به آنها کمک کند تا استعداد و توانمندی‌‌های خود را توسعه و گسترش داده و ناتوانی‌‌های خود را کنترل نمایند.