باورهای غلط درباره دیابت

دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قرن جدید است و اکنون با شیوع کرونا بیماران مبتلا به دیابت بیشتر در تنگنا قرار گرفته‌اند. برخی تصورات اشتباه و رایج در مورد این بیماری کار را برای دیابتی‌ها دشوارتر کرده و حتی در برخی موارد شرایط جسمانی آنها را حادتر می‌کند.

آمارهای کشوری نشان می‌دهد، ۱۱ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال یعنی بیش از پنج میلیون نفر مبتلا به دیابت و ۱۸ درصد جمعیت نیز زمینه ابتلا به دیابت را دارند که معادل هشت میلیون نفر از جمعیت کشور را شامل می‌شود.

به گفته برخی کارشناسان، گرچه رعایت بهداشت و حفظ سلامت روحی و جسمی برای همه، به خصوص در شرایط کنونی بیماری همه گیر کووید۱۹ دشوار شده ولی کار برای بیماران مبتلا به دیابت بسیار سخت تر است. به خصوص که اطلاعات اشتباه زیادی در مورد حدود غذاهای سالم برای مبتلایان به این بیماری وجود دارد که ممکن است به شدت آسیب زا باشد.

آنان معتقدند باورهای رایجی مثل مضر بودن موز و دارچین یا ضرورت کنار گذاشتن مصرف هویج از مواردی هستند که دایره غذاهای مجاز را بسیار کوچک می‌کند. متاسفانه شایعات و باورهای اشتباه زیادی در مورد خوردنی‌های مجاز و غیرمجاز، این بیماری وجود دارد.

عباس رهامی کارشناس موسسه سلامت و بهداشت عمومی در این زمینه می‌گوید: بسیاری از بیماران دیابتی فهرست ترکیبات نوشته شده روی محصولات را معیار انتخاب خوراکی‌ها و مواد غذایی قرار می‌دهند. آنها به مقدار قند و شکر موجود در یک محصول نگاه کرده و اگر مقدار آن را معقول تصور کنند، آن محصول را سالم در نظر می‌گیرند. این در حالیست که قند خون نه تنها تحت تاثیر قند موجود در خوراکی بوده، بلکه به‌ شدت تابع کل کربوهیدرات موجود در آن هم هست، به‌ طور مثال یک شکلات بدون شکر ممکن است حاوی هیچ شکری نباشد ولی ۲۰ گرم کربوهیدرات در خود داشته باشد. خوردن این شکلات می‌تواند به‌شدت سطح قند خون را در مدت کوتاهی بالا ببرد که برای بیماران دیابتی به‌ شدت خطرناک است.

وی ادامه می‌دهد: به باور برخی مبتلایان، ماهیت عسل آن چنان با شکر معمولی متفاوت است که مصرف آن ضرری به‌ مراتب کمتر نسبت به شکر دارد، این تصور معمولا به دلیل آن شکل می‌گیرد که ما عسل را محصولی طبیعی‌تر، مغذی‌تر و سالم‌تر و البته خوشمزه‌تر از شکر می‌پنداریم. گرچه این باورها ممکن است تا حدی با واقعیت منطبق باشد ولی این به معنی وجود قند کمتر در عسل نسبت به شکر نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد یک قاشق چای خوری از عسل و شکر حاوی مقادیر تقریبا مساوی از کربوهیدرات و قند هستند و عسل کمی قند بیشتری در خود دارد. میزان مساوی از شکر و عسل به یک اندازه برای بیماران دیابتی مضر است.

رهامی اظهار می‌دارد: گلوتن یک نوع پروتئین است که در گندم و جو یافت می‌شود و عامل اصلی تحریک دستگاه گوارش در افراد مبتلا به بیماری سلیاک است، برخی تصور می‌کنند گلوتن همان کربوهیدرات است و محصولی که گلوتن نداشته باشد میزان کربوهیدرات آن نیز صفر است. در حالی که تنها تفاوت محصولات بدون گلوتن استفاده از نوع دیگری از کربوهیدرات‌ها و جایگزین کردن جو، گندم با دیگر انواع کربوهیدرات‌ها مثل نشاسته برنج، سیب زمینی و ذرت است، محصولات بدون گلوتن می‌توانند حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات داشته باشند و برای بیماران مبتلا به دیابت به‌عنوان یک محدودیت بزرگ در مقدار مصرف خوراکی‌های مختلف باقی بمانند.

وی تصریح می‌کند: بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت در مورد مصرف میوه‌ها به‌ شدت محتاط هستند و میوه‌ها حاوی نوعی قند طبیعی به نام فروکتوز هستند که باعث افزایش قند خون می‌شود. ولی این به معنی آن نیست که همه میوه‌ها حاوی مقدار زیادی قند هستند، آنها علاوه بر قند، حاوی مقدار زیادی فیبر خوراکی و مواد معدنی بوده و تعداد زیادی از آنها قند نسبتا کمی داشته و از طرفی ترکیبات مغذی و مواد معدنی موجود در آنها می‌تواند به افزایش سلامت و آمادگی بدن کمک کند.

این کارشناس ادامه می‌دهد: یکی دیگر از تصورات رایج در مورد دیابت آن است که کسانی که شیرینی و چربی زیاد می‌خورند به دیابت دچار می‌شوند. دیابت یک بیماری مزمن است که به دلیل سطح قند بالای خون به وجود می‌آید. اگر بدن به هر دلیل قادر به کنترل سطح قند خون نباشد، این بیماری اتفاق می‌افتد و می‌تواند به دلیل عدم توانایی تولید انسولین یا پاسخ نامناسب در برابر تولید انسولین که مسوول کاهش سطح قند خون است، باشد. خوردن شیرینی زیاد به‌طور مستقیم باعث دیابت نمی‌شود ولی مصرف چربی و قند زیاد که باعث افزایش چربی ذخیره شده در بدن می‌شود احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.

اسدالله رجب رئیس انجمن دیابت ایران نیز با اشاره به اینکه دیابت قاتل خاموش است، در این زمینه می‌گوید: اکنون این بیماری در سطح دنیا روند رو به رشد به خود گرفته و میلیون‌ها نفر را در همه گروه‌های سنی گرفتار کرده به طوری که تعداد افراد مبتلا به دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال افریقا که ایران نیز در همین منطقه واقع شده، تا سال ۲۰۴۰ دو برابر افزایش خواهد یافت.

وی ادامه می‌دهد: دیابت بیماری بسیار خطرناکی است و با تصورات غلط در مورد تغذیه، همه اعضای بدن را تخریب می‌کند، ممکن است به نابینایی کامل ختم و باعث از کارافتادگی کامل کلیه‌ها شود و در صورت همراه شدن با مشکلات گردش خون ممکن است موجب ایجاد زخم در پاها شود که به قطع عضو می‌انجامد.

رجب با بیان اینکه مبتلایان به دیابت باید از توصیه‌های تغذیه‌ای توسط افراد غیرمتخصص در مورد کنترل بیماری خود پرهیز کنند، تاکید می‌کند: افزایش فعالیت بدنی می‌تواند در کاهش وزن، کاهش قند خون و افزایش حساسیت به انسولین نقش داشته باشد و ورزش‌های هوازی و مقاومتی به کنترل دیابت کمک می‌کنند.

وی اظهار می‌دارد: دریافت فیبر نیز با بهبود کنترل قند خون می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی را نیز کم کرده و با القای حس سیری تناسب اندام را بهبود می‌بخشد که غذاهای غنی از فیبر شامل میوه جات، سبزیجات، لوبیاها، غلات کامل، مغزها و بذرها هستند.

رجب تصریح می‌کند: استفاده از غلات می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش داده و به حفظ سطوح طبیعی قند خون کمک کنند، افراد سعی کنند نیمی از غلات مصرفی خود را به نوع سبوس دار اختصاص دهند و بیماران مبتلا به دیابت می‌توانند توصیه‌ای تغذیه‌ای در مورد این بیماری را از انجمن دیابت ایران دریافت کنند.