چالش تولید ماسک در ایران چیست؟

ماسک سه لایه به‌عنوان یکی از پرمصرف‌ترین کالاهای جهان متشکل از پارچه، کش و سیم فلزی و نخ است که به غیر از پارچه سایر مواد آن به وفور در کشور تولید می‌شود هر چند در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا به دلیل افزایش چند صد درصدی تقاضا حتی بازار کش هم دچار نوسان شد و قیمت آن تا ۳۰۰ درصد افزایش پیدا کرد. این امر سبب شد که سوء‌استفاده و تقلب نیز در بازار صورت بگیرد؛ از احتکار و کم‌فروشی تا تولید کالای بی‌کیفیت.

کاهش قیمت مواد اولیه

دو مجموعه خصوصی در ایران تولید‌کننده اصلی پارچه ملت بلون، اس ام اس و اسپان باند هستند که از اسفند ماه تولیدات خود را تحت نظر وزارت بهداشت به‌صورت سهمیه‌بندی به واحدهایی که دارای مجوز از وزارت صمت و بهداشت هستند می‌فروشند. همین امر باعث به وجود آمدن بازار سیاه و رانت هم شده و تولیدات این مجموعه‌ها گاه با چند برابر قیمت در بازار موازی عرضه می‌شوند.در ماه‌های اخیر واحدهای دیگری نیز به مجموعه تولید‌کنندگان پارچه‌های بیمارستانی اضافه شدند که دارای کیفیت‌های متفاوتی هستند اما محصول خود را اغلب به قیمت آزاد در بازار عرضه می‌کنند.

افزایش تولید و به حداقل رسیدن سود تولید ماسک باعث شده قیمت این کالاها نیز کاهش پیدا کند؛ به‌طور مثال ملت بلون که دو ماه پیش قیمت آن کیلویی ۴۵۰ تومان بود اکنون به ۳۰۰ تومان رسیده، قیمت پارچه اسپان عرض ۱۶۰ از متری ۴۵۰۰ به ۳۷۰۰ تومان و کش از کیلویی ۱۳۰ هزار تومان به ۸۰ هزار تومان رسیده است.

این درحالی است که این کاهش قیمت‌ها باز هم نتوانسته جلوی ماسک‌های قاچاق را بگیرد و همچنان ماسک‌های چینی ارزان‌تر از ماسک‌های ایرانی تمام می‌شود. در حوزه تولید لباس‌های ایزوله و گان نیز وضعیت به همین منوال است و کمتر تولید‌کننده‌ای سراغ آنها می‌رود. به گفته تولیدکنندگان این حوزه قیمت تمام شده گان با طول ۱۶۰ سانتی‌متر حداقل ۱۰ هزار تومان است در حالی‌که اکنون با قیمت ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان تومان در بازار به فروش می‌رسد بنابراین سود ۴ درصدی فقط برای تولیدکنندگان بزرگ که تولید روزانه آنها بیش از ۲۰۰ هزار عدد در روز است صرفه اقتصادی دارد.

لباس ایزوله نیز توسط چند کارخانه دولتی تولید می‌شود و عملا بخش خصوصی نقشی در تولید آن ندارد. بازار شیلد هم رونق خودش را از دست داده و مردم کمتر به دنبال تهیه آن هستند. افرادی که در فضای عمومی مشغول هستند و وسواس بیشتری دارند یا دارای بیماری زمینه‌ای هستند ترجیح می‌دهند از عینک‌های پزشکی استفاده کنند تا از شیلد که وزن سنگین‌تری دارد و در زمستان طلق آن بخار می‌کند.

این رکود بازار و تعطیلی واحدهای تولیدی کوچک سبب نشده که قیمت دولتی پارچه‌های بیمارستانی کاهش پیدا کند و همچنان روال سهمیه‌بندی و صف ادامه دارد.

پارچه ملت بلون همچنان به‌صورت سهمیه‌ای کیلویی ۱۰۰ تومان است و اسپان عرض ۵/ ۱۷ سانتی‌متری ۲۹۰ تومان به فروش می‌رسد.

بازار در اختیار چین

نکته جالب اینجاست که حتی با این قیمت‌ها باز هم توان رقابت با ماسک چینی فله‌ای که به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود وجود ندارد. ماسکی که قیمت تمام شده آن در تهران دانه‌ای ۶۰۰ تومان است و به‌صورت کانتینری بین فعالان این حوزه معامله می‌شود.

مواد اولیه ماسک‌های پارچه‌ای نیز پارچه‌های نانو ۶۵ میکرون تا ۹۰ میکرون است که بر خلاف کشورهای اروپایی در ایران نتوانسته مخاطب جذب کند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین علت آن عدم نظارت و در نتیجه نبود اعتماد به تولید‌کنندگان این سری از ماسک‌ها است.

با توجه به اینکه پارچه ملت بلون که اصلی‌ترین فیلتر مقابله با ویروس کرونا محسوب می‌شود در این نوع ماسک‌ها وجود ندارد پس باید در تولید آن از بهترین کیفیت پارچه‌های نانو استفاده کرد که تشخیص آن برای مصرف‌کننده میسر نیست و در واقع این قبیل ماسک‌ها فقط ظاهر زیبایی دارند و پیشگیری خاصی نسبت به ورود ویروس نمی‌کنند ضمن آنکه پارچه‌های نانو قیمت بالایی دارند به‌طوری‌که یک ماسک پارچه‌ای نانو ۷۰ میکرون برای تولید‌کننده حداقل ۴ هزار تومان تمام می‌شود و هزینه‌های چاپ لوگو و طراحی و سایر ملزومات اضافی نیز به آن افزوده خواهد شد.

از زمان شیوع ویروس کرونا تا به امروز چند بار به‌صورت مقطعی و چند روزه اجازه صادرات داده شد و برخی افراد توانستند در عرض همان یک هفته، ۱۰ روز کالای خود را صادر کنند اما دوباره مرزها با این استدلال که بازار داخلی دچار کمبود شده بسته شد.

اما اکنون که تولید داخلی به اندازه‌ای رسیده که بازار عملا اشباع شده و واحدهای کوچک به دلیل نبود مشتری تعطیل کرده‌اند باز کردن مرزها شاید بتواند رونق را دوباره به این حوزه بازگرداند.